15-Mavzu: Gaz taqsimlash stansiyasini avtomatlashtirish
Reja:
1.Kon havzasidan olinayotgan gazning tarkibi va ularning salbiy
ta’sirlari
2.Gazni kompleks tayyorlash qurilmadagi jarayonlar
3.Gazni quritish
Kon havzalaridan olinayotgan tabiiy gaz tarkibiga qattiq zarrachalar (qum,
korroziya mahsuloti), suyuq uglevodorodlar (kondensatlar), suv bo‘g‘i, vodorod,
sulfid (H
2
S), uglerod nordon gazi (CO
2
) va inert gazlar bo‘ladi.
Gaz tarkibida qattiq zarrachalarning bo‘lishi gaz bilan o‘zaro ta’sirda bo‘lgan
kompressor metall qismlarini va quvurni tez errozik yemirilishiga olib keladi.
Undan
tashqari qattiq zarrachalar quvurlarda o‘rnatilgan armaturalarni, o‘lchash asboblarini
ifloslantirib
ishdan chiqaradi, hamda quvurni ma’lum bo‘limlarida yig‘ilib, uni
qirqim yuzasini kamaytiradi. Bu o‘z navbatida quvurni gaz o‘tkazuvchanlik
qobiliyatini kamaytiradi.
Gaz tarkibidagi suyuq uglevodorodalar (gaz kondensatlari) ham quvurning past
joylarida yig‘ilib,
qirqim yuzasini kamaytiradilar,
hamda quvur detallarini
korroziyalanishiga yordam beradilar.
Gaz tarkibidagi namliklar ma’lum sharoitda gaz komponentlari bilan qorsimon
ko‘rinishdagi qattiq gidrat birikmalarining hosil qiladilar. Masalan: SN
4
·6N
2
O,
S
2
N
6
·8N
2
O, S
3
N
8
·17N
2
O, S
4
N
10
·17N
2
O.
Hosil bo‘lgan birikmalar quvurda gidrat to‘sig‘ini sodir etadilar.
Gaz
tarkibidagi H
2
S zararli qushimcha bo‘lib, uning havodagi miqdori 0,01
mlg/l dan oshiq bo‘lganda, ish zonalari uchun juda xavfli hisoblanadi. Quvurlarni va
boshqa metall qurilmalarini, jihozlarni korroziyalanish darajasini oshiradi va avariya
holatlarini ko‘paytiradi.
Olinayotgan gaz tarkibidagi nordon uglerod gazi (SO
2
)
uning yonish
issiqligining kamaytiradi.
Qo‘shimchalarning salbiy oqibatlarini hisobga olib. Gazni quvurga haydashdan
oldin, uni quritish va boshqa qo‘shimchalardan tozalash kerak bo‘ladi. Undan
tashqari, gaz hidini sezish uchun, uning tarkibiga hid beruvchi kimyoviy birikmalar-
odoronlar qo‘shish kerak bo‘ladi. Bu ishlarning hammasi bosh qurilmaga joylashgan
gazning kompleks tayyorlash qurilmalarida amalga oshiriladi.
Jo‘natishga tayyorlangan gazning tarkibi quyidagi
tarmoq andozasiga javob
berishi kerak (ost 5140-83).
1.
1 m
3
gazdagi mexanik qo‘shimchalarni massasi 0,003 g (0,3 mg) dan
oshiq bo‘lmasligi;
2.
1 m
3
gazdagi vodorod sulfidning massasi 0,2 mg (0,02 mg) dan oshiq
bo‘lmasligi;
3.
Hajm bo‘yicha, kislorodning hajm ulushi 1% dan oshiq bo‘lmasligi;
4.
Namlik bo‘yicha gazning shudring nuqtasi (tochka “Rosы”) yozda 0
o
S,
qishda -5
o
S dan katta bo‘lmasligi kerak (o‘rtacha iqlim joylarida). Sovuq joylarda:
yozda -10
o
S, qishda 20
o
S dan katta bo‘lmasligi kerak.
