|
Kristal panjara nuqsonlari
|
| Sana | 13.04.2024 | | Hajmi | 0.89 Mb. | | #194240 |
Bog'liq kristal nuqsonlari 2- amaliy ish MB, 3-amaliy ish MB, 1-amaliy ish Malumotlar bazasi, Amaliy ish 2 Server, 3-AMALIY ISH Jumanboyev, 1-amaliy ish Jumanboyev, 2-AMALIY ISH Jumanboyev, JumanboyevBoshqarish qurilmasi, arifmetik mantiqiy qurilma. Mashina takti, Ma’lumotlarni ikkilik sanoq sistemasida kodlash va dekodlash rej, Mustaqil ish mavzulari (1), Rejalashtirish va Informatsiya – komnunikatsiyali texnologiyalar, JumanboyevBoshqarish qurilmasi, arifmetik mantiqiy qurilma. Mashina takti, Untitled document (3) Kristal panjara nuqsonlari Qattiq jismlarda malekulalar ma’lum tartibda joylashgan.Bular muz , tuz , metallar , minerallar va boshqalar. Bunday jismlar kristallar deb ataladi.Haqiqiy kristallarda har doim nomukam-mallik yoki panjara nuqsonlari deb ataladigan atomlarning joy-lashishidagi ideal tartibdan og’ishlar mavjud. Ular keltirib chiqaradigan panjara buzilishlarining geometriya-siga ko’ra nuqsonlar nuqta,chiziqli va sirtga bo’linadi. Nuqtaviy nuqsonlar faqat bitta panjara nuqtasida yoki uning atrofida yuzaga keladigan nuqsonlardir. Ular fazoda hech qanday oʻlchamda kengaytirilmaydi. Nuqtaviy nuqsonning qanchalik kichikligi oʻlcham bilan chegaralanganligi odatda aniq belgilanmaydi. Biroq, bu nuqsonlar odatda koʻpi bilan bir nechta qoʻshimcha yoki yetishmayotgan atomarni oʻz ichiga oladi. Mavjud kristall strukturadagi katta nuqsonlar odatda dislokatsiya halqalari hisoblanadi.Tarixiy sabablarga koʻra, koʻplab nuqtaviy nuqsonlar ayniqsa ion kristallari markazlar deb ataladi. Masalan koʻplab ionli qattiq jismlardagi boʻsh joy luminesans markazi, rang markazi yoki F - markazi deb ataladi. Ushbu dislokatsiyalar elektrokimyoviy reaksiyalarga olib keladigan kristallar orqali ionlarni tashish imkonini beradi. Ular koʻpincha Kröger-Vink belgisi yordamida belgilanadi. Bu rasmda bo'sh joylar - bo'sh panjara joylari, oraliqlardagi "o'z" atomlari va panjara joylari va oraliqlardagi nopoklik atomlari . Birinchi ikki turdagi nuqsonlarning paydo bo’lishi-ning asosiy sababi atomlarning harakati bo'lib, ularning intensiv-ligi harorat oshishi bilan ortadi. Bu rasmda bo'sh joylar - bo'sh panjara joylari, oraliqlardagi "o'z" atomlari va panjara joylari va oraliqlardagi nopoklik atomlari . Birinchi ikki turdagi nuqsonlarning paydo bo’lishi-ning asosiy sababi atomlarning harakati bo'lib, ularning intensiv-ligi harorat oshishi bilan ortadi.
1 - vakansiya
2 - oraliq joyda atom
3 va 4 - mos ravishda sayt va oraliqdagi
nopoklik atomlari
Chiziqli nuqsonlar dislokasyonlar deb ataladi . Ularning paydo bo'lishi kristalning ma'lum qismlarida "qo'shimcha" atom yarim tekisliklari ( ekstraplanlar ) mavjudligidan kelib chiqadi.Ular metallarning kristallanishi paytida (atom qatlamlarini to'ldirish tartibining buzilishi tufayli) yoki shaklda ko'rsatilganidek, ularning plastik deformatsiyasi natijasida paydo bo'ladi.
Kristalning yuqori qismining kuch ta'sirida qisman siljishi natijasida chekka dislokatsiyaning () hosil bo'lishi ABCD - sirpanish tekisligi; EFGN - ekstraplan
Barcha sanoat metallari (qotishmalar) polikristalli materiallardir, ya'ni. donalar deb ataladigan juda ko'p sonli mayda (odatda 10-2...10-3 sm), xaotik yo'naltirilgan kristallardan iborat. Ko'rinib turibdiki, har bir donaga (yagona kristall) xos bo'lgan panjara davriyligi bunday materialda buziladi, chunki donalarning kristallografik tekisliklari bir-biriga nisbatan a burchak ostida aylantiriladi.Qiymat ularning kasrdan bir necha o'n darajagacha o'zgarib turadi.
Donachalar orasidagi chegara kengligi 10 atomlararo masofagacha bo'lgan o'tish qatlami bo'lib, odatda atomlarning tartibsiz joylashishiga ega. Bu dislokatsiyalar, bo'sh joylar va nopoklik atomlari to'planadigan joy. Shuning uchun, polikristalli materialning asosiy qismida don chegaralari ikki o'lchovli, sirt nuqsonlari hisoblanadi.
E’tiboringiz uchun rahmat !
|
| |
