Pnevmtik o‘gartkichlar. O‘lchanayotgan kattalikni pnevmatik chiqish
signaliga o‘zgartirish va ko‘rsatishlarni masofaga uzatish uchun qo‘llaniladigan
pnevmatik o‘zgartkichlar ichida kuch kompensatsiyali va siljish kompensatsiyali
o‘zgartkichlar yong‘in va portlash xavfi bor korxonalarda keng ishlatiladi.
Kuch kompensatsiyali pnevmatik o‘zgartkichlar o‘lchash blokidan sezgir
elementining kuchini 20-100 kPa (0,2-1 kgk/sm
2
) qiymatda bir xillashtirilgan
pnevmatik chiqish signalni o‘zgartirish uchun mo‘ljallangan.
Pnevmatik kuch o‘zgartkichlarining ishlash prinsipi pnevmatik kuch
kompensatsiyasidan foydalanishga asoslangan.
Kuch kompensatsiyasiga ega pnevmatik o‘zgartkichning prinsipial sxemasi
30-rasmda ko‘rsatilgan. O‘lchanayotgan parametr o‘lchash blokining sezgir
elementiga ta’sir ko‘rsatadi va
F mutanosib kuchga aylanadi. F kuch ta’sir
qilayotgan richag
1 orqali to‘siq
2 soplo
3 ga nisbatan siljiydi. Soplo
1
va to‘siq
orasidagi tirqishning o‘zgarishi natijasida o‘zgarmas kesimli drossel
2
7 orqali
keladigan havo bosimi o‘zgaradi. Shu bilan birga, kuchaytirish pnevmorelesining
a kamerasidagi bosim ta’sirida membranalar
8 va
9 ning egilishi natijasida kirish
10 1
Soplo – konus naycha (masalan, havo chiqadigan soplo – konus nay).
2
Drossel – yonilg‘i, gaz, bug‘ o‘tishini tartibga solib turuvchi klapan.
66
va chiqish
11 soqqali klapanlarning holati o‘zgaradi. Natijada
b va
с kameralarda
bosim o‘zgaradi. To‘siq
2 silfon
4 ta’sirida soploga nisbatan shunday holatni
egallaydiki, silfondagi kuch o‘lchash blokining
F kuchiga tenglashib,
b va
с kameralardagi bosim shunga qarab o‘zgaradi. O‘zgartkich berilgan o‘lchash
chegarasiga silfonni richag 5 bo‘ylab siljitish orqali sozlanadi. O‘zgartkichning
chiqish signali 20 kPa (0,2 kGk/sm
2
) – boshlang‘ich bosim nol korrektorning
prujinasi
6 yordamida o‘rnatiladi. O‘zgartkich chang, nam va yog‘dan tozalangan
havo bilan ta’minlanadi. Havoning nominal bosimi 140±14 kPa. Chiqish signalini
300 metr masofaga uzatish mumkin. O‘zgartkichning aniqlik sinfi 1,0.
30-rasm. Kuchkompensatsiyali pnematik o‘zgartkich sxemasi.
Siljish kompensatsiyali o‘zgartkichlar o‘lchash bloki sezgir elementining
siljishini 20-100 kPa qiymatda pnevmatik chiqish signaliga o‘zgartirish uchun
mo‘ljallangan.
31-rasmda siljish kompensatsiyali sxema bo‘yicha ishlaydigan pnevmatik
o‘zgartkichning prinsipial sxemasi ko‘rsatilgan. Ta’minlovchi havo bosimi hamda
o‘zgartkich chiqishidagi havo bosimi
M 1
va
M 2 manometrlar orqali nazorat
qilinadi. Birlamchi rele tarkibiga o‘zgarmas kesimli drossel 7, soplo
3 va o‘lchash
bloki
1 ning sezgir elementi bilan bog‘langan to‘siq
2 kiradi. Kuchaytirgich ikkita
ketma-ket ulangan drossel va silfon turidagi yuritmadan iborat. Drossel tizimi
67
soplo
9 va
11 larni o‘z ichiga oladi. Birinchi soplodan
P
