Sanoat va transport taksikontlarining inson salomatligiga ta'siri

Download 22,5 Kb.
Sana	23.11.2023
Hajmi	22,5 Kb.
	#104262

Bog'liq
Sanoat va transport taksikontlarining inson salomatligiga ta\'siri

Sanoat va transport taksikontlarining inson salomatligiga ta'siri
Reja;

Sanoat va transport taksikontlarining inson salomatligiga ta'siri
O‘zbekistonda atmosferaga chiqariladigan chiqindilar

«Atmosfera va atrof-muhitning chiqindilar bilan zararlanishi butun dunyodagi global muammolardan bo‘lib turibdi. O‘zbekistonda 2020 yilda 620dan ortiq, 2021 yilda 685dan ko‘proq sanoat korxonalari tomonidan atmosferaga chiqindi chiqariladi.

Bir yilda atmosferaga chiqariladigan chiqindi taxminan 2,5 mln tonnani tashkil qiladi. Buning 800-900 ming tonnasi sanoat korxonalaridan chiqsa, 1400 tonnasi transport vositalari hisobiga to‘g‘ri keladi. Bugungi kunda atmosferamizga korxonalardan ham ko‘proq ta'sir ko‘rsatayotgan bu transport vositalaridir», dedi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi raisi o‘rinbosari Islombek Bobojonov.
U bugungi kunda ko‘plab mamlakatlar atrof-muhit uchun xavfsiz bo‘lgan elektr energiyasi yordamida harakatlanuvchi transport turiga o‘tishganini ta'kidladi.
«Sanoat korxonalarida filtrlar qo‘yish, tozalash uskunalari o‘rnatish yordamida bu muammo bosqichma-bosqich hal qilinishi mumkin, ammo avtomobillardan chiqadigan chiqindilar muammosi yurtimizda ochiqligicha qolmoqda.
O‘zbekistonda atmosferaga chiqariladigan 171ta chiqindi turi bor. Bu tur Rossiyada 140taga, Belarusda 88taga, Qozog‘istonda 120taga yaqin. Zavod yoki korxona uskunalari qanchalik yangi, zamonaviy bo‘lsa, shuncha kam chiqindi chiqariladi. Shuning uchun oxirgi vaqtlarda ishga tushayotgan korxonalarga yangi filtrlash tizimi o‘rnatilsagina ishlashga ruxsat berilyapti», deydi qo‘mita raisi.
Mutasaddining ma'lum qilishicha, 2023 yilga qadar O‘zbekistondagi sanoat korxonalarida chiqindini filtrlash borasida yangi tizimga o‘tish rejalashtirilmoqda. Mavzuning dolzarbligi: Inson ongli va oʻzi mustaqil harakat qilish tuygʻulari shakillangan vaqtidan boshlab oʻzining zimasiga bir maʼsuliyatni yuklashi zarur bu- tabiat va atrof muhit oldidagi gʻamxoʻrlik. Hozirgi kunga kelib butun yer yuzini tashvishga solayotgan global muammolardan biriga aylangani bu-ekologik muammo sanaladi. Shu bois ham hozirda har-bir oʻzini maʼlum bir harakat tomon boshlay oladigan mustaqil fikrga ega inson hoh u yosh yoki keksa boʻlsin tabiatga birdek maʼsul javogardir. Maqsadi: Tabiatni asrash unga zarar beradigan biokimyoviy moddalar va ozon qatlamini yemirilishini oldini olish. O'rganish usullari: Ekologik qoidalar rivojlangan mamlakatlarda avtotransport vositalarining chiqindilarini kamaytirdi, ammo bu transport vositalarining ko'payishi va har bir transport vositasidan foydalanishning ko'payishi bilan qoplandi (bu ta'sir " Jevons paradoksi ). Yo'l transport vositalarining uglerod chiqindilarini kamaytirishning ba'zi yo'llari ancha o'rganildi. Energiyadan foydalanish va emissiya asosan rejimlar o'rtasida farq qiladi va bu sabab bo'ladi ekologlar havo va avtomobil yo'llaridan temir yo'l va odam transporti transportiga o'tishga chaqirish va oshirish transportni elektrlashtirish va energiya samaradorligi. Transport sektori asosiy manbadir issiqxona gazi Qo'shma Shtatlarda chiqadigan chiqindilar (issiqxona gazlari). Milliy gazlarning taxminiy 30 foizi to'g'ridan-to'g'ri transportga taalluqlidir, ayrim mintaqalarda esa ularning nisbati bundan ham yuqori. Transport usullari AQShda gazlarning eng katta manbai bo'lib, 47 foizni tashkil etadi. 1990 yildan beri AQSh chiqindilarining umumiy o'sishining sof o'sishi. Международный научный журнал № 3 (100), часть 1 «Научный импульс» Октябрь, 2022 329 Transport tizimlarining boshqa atrof-muhitga ta'siriga quyidagilar kiradi tirbandlik va avtomobilga yo'naltirilgan shaharlarning kengayishi, tabiiy yashash muhitini va qishloq xo'jaligi erlarini iste'mol qilishi mumkin. Global miqyosda tashish chiqindilarini kamaytirish orqali Yerga ijobiy ta'sir ko'rsatishi taxmin qilinmoqda havo sifati, kislotali yomg'ir, tutun va iqlim o'zgarishi. Transport chiqindilarining sog'liqqa ta'siri ham tashvishga solmoqda. Trafik chiqindilarining homiladorlik natijalariga ta'siri bo'yicha o'tkazilgan tadqiqotlar yaqinda o'tkazilgan so'rov natijalariga ko'ra, emissiya homiladorlikning davomiyligi va, ehtimol, bachadon ichi o'sishiga salbiy ta'sir ko'rsatishi bilan bog'liq. Bugungi kunga kelib inson tomonidan ilm-fan sohasida yaratilgan texnologiyalar sabab tabiatga salbiy taʼsir yetkazilmoqda. Bular jumlasiga mashinalardan,n chiqayot zaxarli gazlarni misol qilishimiz mumkin.Maʼlumotlarga koʻra, atmosfera havosidagi tashlanmalarning 1,3 million tonnasi yoki 58 foizi transport vositalari, 924 ming tonnasi (42 foizi) sanoat korxonalari hissasiga toʻgʻri kelmoqda. Chunki avtomashinalar soni yil sayin oshib, yoʻllarda tirbandliklar ortib bormoqda va mashinalarning koʻp tirbant holatda turishi zaxarli moddalarni bir joyda koʻp tarqalishiga olib keladi asosan bunday holatlar gavjum shaxar chorraxalarida uchraydi shu sabab boʻlsa kerak togʻli hududlarda istiqomat qiluvchi insonlar shaxarga kelganlarida ifloslangan havoni tasirida bosh ogʻrishi koʻngil aynishi kabi holatlar sodir boʻladi.Avtomobil divigatellarida yonilg’ini yonishida atmosferaga chiqariladigan gazlar tarkibida 300 dan ortiq zaxarli birikmalar bo’lib, buning 60% aerozol holatida atmosferaga chiqarib tashlanishi avtotransportlar hissasiga to’g’ri keladi.Avtomobillar tomonidan atmosferaga chiqarilayotgan ifloslantiruvchi moddalar ulushi 50 foizga yetgan bo‘lsa, o‘tgan asrning 70- yillarida bu ko‘rsatkich atigi 10-15 foizni tashkil etgan. Katta shaharlar va zamonaviy megapolislarda esa bu ko'rsatkich 65-70% ga yetishi mumkin. Bundan tashqari, emissiya miqdori har yili taxminan 3% ga oshadi va bu jiddiy tashvish tug'diradi.jahon sog'liqni saqlash tashkilotining ma'lumotlariga asosan, avtomobil transportini ishlashi natijasida atrof muhitni zararlantirishi quyidagi ko'rsatgichlarga asosan harakterlanadi: masalan AQSH da har yili 142 mln.t. Zararli moddalar atmosferaga chiqsa, buning 86 mln.tsi avtomobillarni ishlashi natijasida hosil bo'ladi. Hususan maʼlumot uchun aytishimiz joizki poytaxtimiz toshkent shaxari uchun Avtotransport vositalari har yili 395 tonna zaharli gazlar bilan ifloslantirmoqda.

Download 22,5 Kb.