|
Science and innovationBog'liq A-47 Alijon-kompyuter-tarmoqlari-4, mustaqil ish betlik 2023 NOR, Mustaqil ish 2, 4 ma'ruza, 2- mashg\'olot, Bozor Iqtisodiyoti va uning umumiy mazmun, mohiyati, 9-ma\'ruza. Egilishda ko‘chnishlarni aniqlash., Asliddin Almardonov 2022-2023, Mustaqil ish1 Elektr sig\'im kondensator, 5-maruza Anologli signallarni diskretlashtirish, 1-2 maruza, isPRYdo2wLXzgClj4VWUflgiW47MroB1XvIMNQ6G (5), Mustaqil ishi Mavzu sql server dan foydalanish-fayllar.org, 42022
№4
278
1980-yilda ko‘plab mamlakatlarda yo‘qotishlari 10 dB/km dan kichik bo'lgan optik
tolalar ishlab chiqdi, ishonchliligi yuqori bo‘lgan yarimo'tkazgichli optik nurlanish manbalari,
fotodetektorlar yaratildi va optik aloqa tizimlari bo‘yicha har tomonlama izlanishlar olib borildi.
Shu tarzda optik aloqa tizimlari davri va unga mos holda telekommunikatsiya, optoelektronika
va kompyuter texno- logiyalari davri boshlandi.
1977-yili Toshkent elektrotexnika aloqa instituti qoshida ( hozirgi TATU) «Tolali
raqamli optik aloqa ilmiy tadqiqot laboratoriyasi tashkil etildi. Bu laboratoriya xodimlari ushbu
darshk mualliflaridan biri professor Rixsi Isayev rahbarligida
1984-yili Markaziy Osiyoda birinchi bo‘lib, Toshkent shahar telefon tarmog‘ining 234-
va 241-avtomatic aloqa stansiyalari (XATS larijni bog‘lovchi 4 km uzunlikli ko‘p modali optik
tolali 30 kanalli raqamli uzatish tizimini,
1988-yili esa Zangiota tumani markaziy aloqa bog‘lanmasi (ATS) ini Bosh kommutatsiya
markazidagi (ATS) bilan ulovchi 120 kanalli 16 km uzunlikdagi optik tolali uzatish tizimini
ishga tushirishga muvaffaq bo‘ldilar.
MUHOKAMA
Hozirgi kunda nafaqat so‘nish qiymatlari, balki to‘lqin uzunligi bo‘yicha zichlashtirilgan
tizimlarda qo‘llaniladigan, dispersiya qiy- mati minimal bo‘lgan bir modali optik tolalar ham
yaratildi. Buturdagi pptik tola nolinchi xromatik dispersiyani 1,55 mkm sohaga siljitish
yordamida hosil qilindi. Bunday tolalar «Korning» (AQSH) Fudjikura (Yaponiya) kabi ko‘plab
xorijiy kompaniyalar tomonidan ishlab chiqarilmoqda. O’zbekiston telekommunikatsiya
tizimining 28 yo‘nalish bo‘yicha dunyoning 180 ta mamlakatiga chiqadigan to‘g‘ridan-to‘g‘ri
xalqaro kanallari mavjud. Bularda ham tolali optik, shuningdek, sun’iy yo‘ldoshli tizimlardan
foydalanilmoqda.
So’ngi yillarda davlatimizda optik aloqa liniyalari va texnologiyalarini ko’paytirib,
yurtimizda internet foydalanuvchilarining sonini maksimal miqdorda yetkazish asosiy vazifa
qilib oilingan. Ayniqsa 2020- yilning “Ilm-m a’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish” yili
deb e’lon etilishi nafaqat optik aloqa liniyalarining ortishga balki, telekommunikatsiya sohasiga
katta imkoniyatlar eshigini ochdi.
Hozirda yurtimizdagi aloqa tarmoqlarining umumiy uzunligi 25 million kilometrda
ortiq, bazavy stansiyalar soni esa 21 minga yetkazilgan. Respublikamizda mobil internet
bazasida foydalanuvchilar soni esa 22 millonda ziyotni tashkil etadi. Birgina 2022-yilining
birnchi yarimda 22 ming kilometrdan ziyot optik aloqa liniyalari qurulgan. O’zbekistondagi
optik tolali aloqa liniyalarining uzunligi 118 mimg kilometrni tashkil etadi. Hozirgi vaqtda
davlatimizda telekommunikatsiya sohasida amalga oshirilayotgan ishlar esa xalqaro reytinglarda
oʻz aksini koʻrsatmoqda.
Speedtest Global Index reytingi natijalarida O’zbekiston simli Internet resurslarining
yuklanish tezligi boʻyicha – 40,16 Mbit/sek tezlik bilan 182 ta davlat ichida 86-oʻrinni egalladi.
Britaniyaning Cable.co.uk portali maʼlumotlariga koʻra, dunyo reytingida Oʻzbekiston mobil
internet arzonligi boʻyicha 21-oʻrin, keng polosali simli internet arzonligi boʻyicha esa 19-
oʻrinda turibdi.
Qolaversa, BMT Xalqaro elektr aloqa ittifoqining oʻtgan yilgi hisobotiga koʻra,
Oʻzbekiston keng polosali mobil internet narxlari boʻyicha BMTning 2 foizlik koʻrsatkichini
bajargan 4 davlat qatoridan joy olgan.
UIF-2022: 8.2
SCIENCE AND INNOVATION
ISSN: 2181-3337
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
|
| |
