26
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot
texnologiyalari universiteti
“Komputer injiniringi” fakulteti
“Sun’iy Intellekt” kafedrasi
“
Signallar va tasvirlarga ishlov berish
” fanidan
Amaliy ishi-1
MatLab instrumental vositasida ishchi holatni tashkil etish.MatLab Cloud va MatLab
Online tizimlaridan foydalanishni yoriting
Guruh:
223-21
Bajardi: Qosimov O.
Tekshirdi: Azimov Bunyod.
Toshkent 2024.
27
MATLAB dasturiy muhitining vazifalari, imkoniyatlari,
kengaytmasi, yordam tizimi va oddiy hisoblashlarni bajarish
Bugungi kunda fan texnika olamida murakkab bo’lgan masalalarni,
vazifalarni yechish uchun turli xil dasturlash tillari va vositalardan foydalaniladi.
Hisoblash jarayonlarida bir qator doimiy takrorlanuvchi standart jarayonlar alohida
paket deb ataluvchi maxsus dasturlar tarkibiga kiritiladi. Dasturlar paketi o’z
navbatida obyektli modelni vujudga keltiradi. Amaliy masalalar bir nechta
paketlarga bo’linib, kompyuter algebrasi deb ataluvchi bir necha dasturiy
ta’minotlar tarkibiga kiritilgan. Bularga Merkury, Maple, Mathematika, Matkad ,
MATLAB kabi dasturlar kiradi. Bu dasturlarning har biri o’z kamchilik va yutuqlari
bilan alohida o’rganib chiqishga arziydi. MATLAB dasturi 70-yillar oxirida Moler
tomonidan sodda hisoblash jarayonlarini bajarish uchun yaratilgan. U asosan 3
avlod EHM da ishlash uchun mo’ljallangan edi. 80-yillar o’rtalariga kelib Little
Mathworks kompaniyasi xodimi tomonidan MATLABning 4-avlod EHM ga
mo’ljallangan PC MATLAB versiyasi ishlab chiqildi. Ushbu versiyaning oldingi
versiya bilan o’xshash jihatlari ko’p bo’lib, bir nechta matematik paketlargina
oldingi versiyadan farqlab turadi. Bugungi kunda zamonaviy kompyuterlarda
MATLABning 4,5,6 va 7 versiyalarni ko’rish mumkin. 4-versiyada MATLABning
dastlabki versiyalarni xususiyatlari saqlanib qolgan. 5-versiya tarkibida ilk bor
grafik muhit ishchi stoli yaratilgan. Shu bilan birga MATLABning 5-versiyasida
16 bit va 24 bitli RGB ranglar bilan ishlash, yuqori o’lchamli matritsalar bilan
ishlash, fazoviy figuralarni chizish faqat sonlar bilan emas, balki matematik
formulalar bilan ishlash imkoniyatlari kiritilgan. MATLABning 6-versiyasi bu
dastur rivojining eng asosiy cho’qqilardan biri hisoblanadi. 5-versiyaga
qo’shimcha ravishda boshqa dasturlash tillariga eksport va import murakkab
bo’lgan jarayonlar matematik modelni grafika bilan ishlash, boshqa kompyuter
algebrasi dasturlar bilan moslasha olish jarayonlari qo’shimcha sifatida kiritilgan.
MATLAB ишга тушгандан кейин экранда унинг асосий ойнаси
пайдо бўлади (2.1-расм). Bu oynalarni 2.2- rasmdagidek nomlashimiz mumkin.
MATLAB menyusi quyidagicha:
1. Buyruqlar oynasi (Command Window);
2. Brouzerning ishchi qismi (Workspace Browser);
3. Massiv muharriri (Array Editor);
4. Buyruqlar tarixi oynasi (Command History);
5. Ayni vaqtdagi katalog brouzeri (Current Directory Browser);
6. Start tugmasi (Start);
7. Brouzer so’rovnomasi (Help Browser);
8. Muharrir (Editor/Debugger);
9. Sharhlovchi(Profiler).
28
2.1-расм. MATLAB ойнасининг умумий кўриниши.
2.2- rasm. MATLAB oynalarining nomlanishi.
Asosiy buyruqlar oynasi MATLAB dagi barcha buyruqlarni paketlarni va
kutubxonalani e’lon qilish oynasi hisoblanadi.
Ishchi qism
Buyruqlar
oynasi
Tarix oynasi
29
O’zgaruvchilar oynasi dastur tarkibida e’lon qilingan o’zgaruvchilarni
daraxt ko’rinishida ifodalab boradi.
Buyruqlar tarixi oynasida esa dasturda bajarilayotgan buyruqlar ketma-
ketligi saqlanib qoladi.
MATLABda seans ishi tushunchasi sessiya (session) deb yuritiladi, ya’ni
foydalanuvchi ayni vaqtda foydalanayotgan xujjat - bu sessiyadir. Unda kiritish-
chiqarish satrlari va xatoliklar haqida axborot joylashgan bo’ladi. MATLAB
sessiyaga kiruvchi barcha o’zgaruvchi va funksiyalar qiymatlari xotiraning ishchi
qismida joylashgan bo’ladi. Save (saqlash) buyrug’i yordamida ularni
(MATLAB.mat) - da saqlash mumkin. Load (yuklash) buyrug’i esa ma’lumotlarni
diskdan ishchi sohaga kiritish imkonini beradi. Diary (kundalik) buyrug’i orqali
ma’lumotlarni ayrim qismlarini kundalik ko’rinishida saqlash mumkin.
Buyruqlar oynasini boshqarish buyruqlaridan eng muximlarini keltiramiz:
- clc - ekranni tozalaydi va kursorni bo’sh ekranning yuqori chap qismiga
joylashtiradi;
- home - kursorni ekranning yuqori chap qismiga qaytaradi. Jadal su’ratlar
bilan rivojlanib borayotgan kompyuterlashgan matematik tizimlar (KMT), ayniqsa,
sonli hisoblashlarga yo’naltirilgan tizimlar orasida MATLAB matrisali matematik
tizim alohida ajralib turadi.
MATLAB tizimini tashkil qiluvchi paketlar soni ko’pligi uning juda ko’plab
soha masalalarini hal qilishga joriy etish imkoniyatini beradi. Hozirgi kunga kelib
MATLAB tizimi zamonaviy matematik va ilmiy-texnikaviy dasturiy ta’minoti
sohasida deyarli jahon standarti bo’lib qoldi.
|
