130
bajariladi, (5.10b- rasm), u boshqaruvchi adresli axborot
)
(
5
1
y
y
ni kelib
tushishida kiruvchi X traktning istalgan
1
,
1
,
c
i
k
j
kanalining chiquvchi
Z kanalining istalgan
2
,
1
,
c
j
k
j
kanali bilan kommutatsiyasi amalga
oshiriladi (
2
1
,
c
c
– kiruvchi va chiquvchi traktlar kanallarining tegishli
soni). Demak VKB o‘zining kommutatsiya imkoniyatlari bo‘yicha
2
1
c
х
c
kommutatoriga ekvivalentdir. VKB ning tarkibiy ekvivalenti va shartli
belgilanishi 5.10 v va g - rasmlarda keltirilgan.
5.10- rasm. Vaqt
kommutatsiya jarayoni
Kommutatsiyaning
zamonaviy
raqamli
tizimlari
VKB
idan
axborotlarni saqlash vazifasi, ma’lumotlarni saqlashga erkin (to‘g‘ridan–
to‘g‘ri) kirish bilan xotiralovchi qurilma (XQ) yordamida amalga
oshiriladi (5.11 a- rasm.). Bu XQ va VKB ham ikkita usulda ishlaydi:
1. Ketma – ket yozuv va erkin tanlov.
2. Erkin yozuv va izchil tanlov.
Birinchi usul (
;
) ni ikkinchisi – (
;
) ni bildiradi. Birinchi
holda kiruvchi raqamli trakt VKB ning axborot shinalari (ASH) ga
kiritiladi va raqamli kanallar bo‘yicha kelib tushuvchi axborotlar esa
birinchisidan boshlab XQ ning yacheykalariga ketma-ket yoziladi. Bunda
odatda yacheyka tartib raqami band qilingan raqamli kanalning uzatish
tizimi davridagi vaqt oralig‘ining tartib raqamiga mos keladi. Yozuv
manzili adres shinasiga (ASH) odatda kanallar
hisoblagichidan kelib
tushadi.
VKB
t
i
t
j
t
i
t
j
а)
VKB
b)
g)
С
2
С
1
v)
Х
1
Х
N
y
s
Z
131
5.11- rasm. VKB dagi xotirlovchi qurilma
Erkin tanlovda XQ ning belgilangan yacheykasiga murojaat qilish
amalga oshiriladi, uning A
y
adresini boshqaruvchi qurilma ishlab chiqaradi
(5.11b – rasm). k
i
kanalining k
j
kanali bilan vaqt bo‘yicha kommutatsiya
jarayoni quyidagi tartibda o‘tadi. ASh ga yozish usulida adreslar
hisoblagichidan ti vaqt oralig‘i davomida i – yacheykaning adresi kelib
tushadi, unga k
j
kanalida uzatilayotgan axborotlar yoziladi, t
j
da esa j –
yacheykasini
adresi kelib tushadi, unga k
j
kanalida uzatilayotgan
axborotlar yoziladi. O‘qish usulida ASh ga BQ dan t
j
oralig‘i davomida j –
yacheykaning adresi kelib tushadi va unga yozilgan axborotlar k
j
kanaliga
ko‘chiriladi. Xuddi shunga o‘xshash t
j
oralig‘i davomida ASh dan BQ ga i
– yacheykasining adresi kelib tushadi va unga yozilgan axborotlar kj
kanaliga ko‘chiriladi. Shunday qilib, k
j
va k
j
kanallari o‘rtasida o‘zaro
axborotlarning almashuvi amalga oshiriladi, ya’ni to‘liq dupleks
bog‘lanishi o‘rnatiladi (5.11b – rasm).
;
rejimida yozuvlar adresi boshqaruvchi
qurilma yordamida
ishlab chiqiladi, kiruvchi trakt kanallariga birini orqasidan boshqasi kelib
tushuvchi axborotlar esa umumiy holda ketma - ket joylashgan
yacheykalarga emas, balki chiquvchi traktning tegishli kommutatsiya
BSh
А.Sh
М.Sh
ХQ
1
С
VKB
VKB
М.Sh
BSh
М.Sh
t
i
t
j
t
i
t
j
1
1 (
i
)
1 (
j
)
С
(
i
) (
j
)
(
j
) (
i
)
М.Sh
А.Sh
М.Sh
VKB
&
&
1
С
е
АS
P
r
b)
Yo/O'
132
qilayotgan kanallariga yoziladi. XQ ni o‘qishda murojaat adreslari
hisoblagich yordamida ishlab chiqiladi. XQ va xotiraning barcha
yacheykalarida joylashtirilgan ma’lumotlar,
birinchidan boshlab ketma -
ket tarzda chiquvchi traktning nomeriga mos ravishda o‘qiladi.
k
i
va k
j
kanallari kommutatsiyasi jarayoni quyidagi tartibda o‘tadi. Yozuv
rejimida t
i
oralig‘i davomida ASH ga boshqaruv qurilmadan j –
yacheykasining adresi kelib tushadi, unga k
j
kanali axboroti yoziladi.
Shunga muvofiq t
j
oralig‘i davomida ASh ga i- yacheykasi adresi kelib
tushadi, unga k
j
kanali axboroti yoziladi. Axborotlarni o‘qishda j
yacheyka t
j
oralig‘ida, i – esa - t
i
oralig‘ida hisoblanadi. Shunday qilib,
ikkita raqamli kanallarning to‘liq dupleksli birlashuvi o‘rnatiladi.
XQ ning ikki turi mavjud: doimiy va operativ. Doimiy xotira
qurilmalarini VKB ni qurish uchun ishlatib bo‘lmaydi, chunki
kommutatsiyalanadigan kanallar bo‘yicha
keladigan axborotni yozish,
saqlash va o‘qish zarur bo‘ladi. Raqamli kanallarni vaqtli
kommutatsiyasining amalga oshirish xotiraning kerakli hajmini aniqlash,
sanoat ishlab chiqarayotgan OXQ ning turini tanlash, xotirani tashkil
qilish, tez harakatlanuvchi VKB ga talablarni hisobga olish, VKB
xotirasiga axborotlarni kiritish/chiqarish usullarini tanlashdan iboratdir.
Xotiraning kerakli hajmini aniqlash traktda tashkil qilinayotgan
raqamli kanallar soni, bir kanalda uzatilayotgan kodli so‘zlarning uzunligi,
hamda VKB ish rejimidan kelib chiqqan holda bajariladi.
Agar kiruvchi
va chiquvchi traktning S
1
va S
2
kanallarining soni bitta l kanali kodli
so‘zining uzunligiga teng bo‘lsa (odatda standart qayd etilgan o‘lchamlar),
unda ikkita ishlash usuli uchun uning kerakli hajmi, (
;
) rejimida -
1
*
C
V
