133
aylantirish deshifratorda bajariladi. Hozirgi zamon dinamik OXQ larda
xotira elementi sifatida MOP – tranzistor berkitish kanali sig‘imidan
foydalaniladi, u axborotlarni yozishda zaryadlanadi. Ammo zaryadlarni
saqlash vaqti katta emas, shuning uchun uni davriy ravishda qo‘shimcha
zaryadlab turish, ya’ni yozilgan axborotlarni
regeneratsiyalash talab
qilinadi. Bu jarayon tashqi trakt impulslari ta’siri ostida bajariladi, buning
ustiga regeneratsiya sxemasi ham kiritilgan va ham xotira matritsasi bilan
bitta kristallga birgalikda joylashtirilgan bo‘lishi mumkin. Trakt impulslari
yo‘qolganda XQ dagi axborotlar buziladi. Ma’lumki statik XQ da xotira
elementlarini amalga oshirish dinamik OXQ ga qaraganda tranzistorlar
miqdori bo‘yicha ikki marta qimmatga tushadi, ular buning ustiga
yuqoriroq tez harakatchan- likka va kam iste’mol quvvatiga ega (hammasi
bo‘lib bir necha mk Vt/bit). Ammo dinamik
OXQ larda regeneratsiya
sxemalarini amalga oshirish zaruriyati odatda ulardan faqat katta
sig‘imdagi XQ lar uchun foydalanish samaradorligini qisqatiradi. Shuning
uchun kichik va o‘rtacha sig‘imli XQ lar uchun odatda statik XQ lardan
foydalanadi. Ammo ikkala turdagi XQ lar ham umumiy muhim
kamchilikka – tok manbasidan uzilganda axborotlarni buzilishiga olib
keladi.
5.12- rasmda statik (a) va dinamik (b)
turdagi OXQ larning
yiriklashtirilgan sxemalari, hamda IS xotirasining (v) signallari va
shinalari taqsimlanishini ko‘rsatish bilan standart ko‘rinishi berilgan.
5.12 – rasm. OXQ turlari
Har bir XQ xotira yacheykasi adresi kelib tushadigan adres shinalari
(ASH), xotiraga yozish uchun ma’lumotlar kelib tushadigan kiruvchi
ma’lumot shinalari (MSH), xotiradan axborotlarni
chiqarib beruvchi
chiquvchi davrlar va boshqaruv signallari, XQ ning ish tartibini
belgilovchi yozish/o‘qish (YO/O‘) signalidan iborat umumiy chiquvchi
МSh
КТ
Yo/O'
МSh
АSh
Statik
xotira
qurulma
МSh
“SINX”
Dinamik
xotira
qurulma
МSh
МSh
BSh
АSh
Y
A
1
.
A
m
D
1
.D
n
C
1
.
.
.
.
.
.
.
C
k
.
.
.
.
.
.
КТ
Yo/O'
Yo/O'
MX
а)
b)
v)
134
shina bilan bog‘langan va kerak bo‘lgan holda XQ ning ushbu subblokini
umumiy shinadan o‘chirishga mo‘ljallangan, bir necha XQ bloklarini
tashkil qilishda foydalaniladigan kristallni tanlash (KT) signalidan iborat.
Dinamik XQ larda bundan tashqari sinxronlashtirishning «SINX»
boshqaruvchi
signali mavjud, undan birinchidan axborotlarni o‘qishdan
avval chiquvchi sig‘imlarni zaryadlash, ikkinchidan KT signalini
sinxronlashtirish uchun foydalaniladi.
Traktlar soni o‘zgarmas bo‘lganida VKB da kommutatsiyalanadigan
kanallar sonini orttirish uchun ikkita usul qo‘llaniladi:
1.
Har bir kanalli oraliqning uzunligini kamaytirish hisobiga uzatish
tezligini
oshirish;
2.
Har bir kanalning kodli guruhida simvollarni ketma - ket uzatishdan
parallel uzatishga o‘tishni amalga oshirish.
Birinchi usulni amalga oshirishni ko‘rib chiqamiz. 5.13- rasmda IKM
- 30 uzatish tizimining vaqt davriga mos keluvchi T=125 mks vaqt oralig‘i
ko‘rsatilgan.
Bu oraliq 32 ta kanalli intervalga bo‘lingan. Har bir kanalli interval
(oraliq) 8 ta simvoldan iborat kodli guruhga ega. Bu holda uzatish tezligi
υ=2048 Kbit/s ni tashkil etadi. Agar bunday VKB da uzatish tezligi 4
marta oshirilsa, ya’ni υ=8192 Kbit/s ga etkazilsa,
u holda har bir
simvolning uzunligi 4 marta qisqaradi. Bu oldingi 8 ta simvol o‘rniga, har
bir kanalda yangi 32 ta simvolni joylashtirish imkonini beradi.
5.13- rasm. Birinchi usulni amalga oshirish
32 ta belgidan 4 ta sakkiz razryadli kodli guruhlarni shakllantirish
mumkin. To‘rtta yangi vaqt kanallarining uzunligi IKM li birlamchi
uzatish tizimining liniyaviy traktidagi bitta kanal uzunligiga (3,9 mks)
teng. Bunday usulda oldingi 32 ta kanal o‘rniga ulanish traktida 128 ta
0 31
Т=125 mks
1 2 3 4 5 6 7 8
31
1 2 3 4 5 6 7 8
25 27 29 31
26 28 30 32
1 2 3 4
31
135
vaqt kanallarini olish mumkin. O‘tkazish qobiliyatini to‘rt karra
ko‘paytirishdan
foydalanib, unda 4 ta liniyaviy traktlarni bevosita
kommutatsiyalashni to‘rtta trakt bo‘yicha emas, balki bitta bog‘lovchi trakt
bo‘yicha ta’minlash mumkin bo‘lgan VKB ni qurish mumkin. Bunday
blokni qurish uchun ikkita axborot xotira qurilmasi AXQ
1
va AXQ
2
(5.14-
rasm) bloklarga bo‘linadi.
