83
10.3- rasm.Diodli optronni konstruksiyasi
Yorug‘lik signallarini elektr signaliga aylantirishda
asosan fotodiodlar
qo‘llaniladi (xuddi shunday fotorezistorlar, fototranzistorlar va fototiristorlar ham).
Fotodiod oddiy n-r o‘tish bo‘lib, ko‘p xollarda kremniy yoki germaniydan
yasaladi. Undagi teskari tok yorug‘lik nuri tushishi natijasida
yuzaga kelayotgan
zaryad tashuvchilar generatsiyasi tezligi bilan aniqlanadi. Bu hodisa ichki fotoeffekt
deb yuritiladi.
Fotodiodni qo‘llash bo‘yicha ikkita rejim mavjud: tashqi manbasiz – ventilli
yoki fotovoltaik va tashqi manbali – fotodiodili rejim. Tashqi manbasiz yorug‘lik
nurini elektr energiyasiga aylantiruvchi fotodiodlar ventilli fotoelementlar deb
ataladi. Foto elektr yurituvchi kuch Uf ning yuzaga kelishi yorug‘lik
bilan
generatsiyalangan elektron – kovak juftlarining n-r o‘tish orqali ajratilishi bilan
bog‘liq.
10.4- rasm. Ventilli
fotoelementnin
chiqish xarakteristikasi
10.5- rasm. Fotodiod nurlanish
kuchlanishini nurlanish
quvvatiga bog‘liklik grafigi
84
Foto EYuK Uf kattaligi optik signal darajasi
Rf va yuklama qarshiligi
qiymatiga bog‘liq bo‘ladi. 10.4– rasmda keltirilgan.
Fotodiod rejimida tashqi kuchlanish manbai hisobiga fototok ventil
elementning qisqa tutashuv tokiga taxminan teng bo‘ladi,
fototok hisobiga biror
yuklama qarshiligida sodir bo‘ladigan kuchlanish pasayishi Uf esa katta bo‘ladi. Bir
xil yuklama qarshiligi qiymatida signal kuchlanishi Uf ning fotodiod (1) va ventil
element (2) uchun optik nurlanish quvvati Rf ga bog‘liqliklari 10.5– rasmda
keltirilgan. Fotoelektr o‘zgartishlar samaradorligi volt – vatt SU=Uf/Rf
hamda
amper – vatt Si=If/Rf (sezgirlik) bilan ifodalanadi.
