T o sh k e n t d a V l a t iqtisodlyot universiteti sa m a r q a n d iq t iso d iy o t va servis

20-bob. AVTOTRANSPORT KORXONALARIDA ISHLAB 
CHIQARISH XARAJATLARI H IS O B I
2 0 .1 . 
A v to tr a n s p o r t k o r x o n a la r id a is h la b c h iq a r is h  
xarajatlarining tasnifi va tavsifi
Avtotransport korxonalarida ATVlar yordamida yuk tashish yoki 
yoiovchi tashish bo‘yicha bajarilgan ish (ko‘rsatilgan xizmat)larga ketgan 
xarajatlar islilab chiqarish xarajatlari sifatidatan olinadi. Ushbu xarajatlar 
bajarilgan ish (ko‘rsatilganxizmat)lamingtannarxini tashkil etadi.
Avtotransport korxonalarining ishlab chiqarish xarajatlarini turli belgilari 
bo‘yicha tasniflash murnkin.
Ishlab chiqarish turiga k o ‘ra
avtotransport korxonalarining ishlab 
chiqarish xarajatlari asosiy, yordamchi va um um ishlab chiqarish 
xarajatlariga boiinadi.
Avtotransport korxonalarida 
asosiy ishlab chiqarish xarajatlari 
deganda 
ATVlar yordamida yuk tashish yoki yo‘lovchi tashish bo‘yicha bajarilgan ish 
(ko‘rsatilgan xizmat) uchun ketgan sarf-xarajatlar tushuniladi. Ushbu 
xarajatlaming hisobi 2010 «Asosiy ishlab chiqarish» schotida olib boriladi.
Yordamchi ishlab chiqarish xarajatlariga 
avtotransport korxonalarining 
ta’mirlash ustaxonalari, turli agregatlar va moslamalami yasash sexlari, ATVlami 
yuvish kompleksi, dispetcherlik boiim i, garaj, AYOQSH va boshqa 
yordamchi xo‘jaliklargaketgan xarajatlar kiradi. Bu xarajatlaming hisobi 2310 
«Yordamchi ishlab chiqarish» schotida yuritiladi.
Avtotransport korxonalarining 
umumxo‘jalik xarajatlari 
bo‘lib ulami 
gaz, suv, elektr quwati va par bilan ta’minlash, ATVlami qo‘riqlash, xodimlami 
tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish boiinmalarining xarajatlari hisoblanadi. Bunday 
xarajatlar hisobi 2510 «Umumishlab chiqarish xarajatlari» schotida olib 
boriladi. Barcha ishlab chiqarish xarajatlari ularningtannarxgakiritilishusuliga 
ko‘ra bevosita va bilvosita xarajatlarga bo‘ linadi.
Bevosita xarajatlarga yuk tashish yoki yo io v ch i tashish bo‘yicha 
bajarilgan ish (ko‘rsatilgan xizmat)lar tannarxiga to ‘ g‘ridan-to‘g‘ri olib 
boriladigan xarajatlar kiradi. Bunday xarajatlarga, chunonchi, bajarilgan 
ish (ko‘rsatilgan xizmat)ga bevosita sarflangan yoqilg‘i, ATVlar 
haydovchilariga hisoblangan mehnat haqi va boshqalar misol boiadi.
Bilvosita xarajatlar deganda yuk tashish yoki yoiovchi tashish bo‘yicha 
bajarilgan ish (ko‘rsatilgan xizmat)lar tannarxiga maxsus hisob-kitoblar

asosida taqsimlash yo'li bilan kiritiladigan xarajatlar tushuniladi. Odatda, 
aksariyat yordamchi ishlab chiqarish, umumishlab chiqarish xarajatlari 
bilvositaxarajat hisobknadi.
Avtotransport korxonalarida ayrim ishlab chiqarish xarajatlari yuk 
tashish yoki yoiovchi tashish bo‘yicha bajarilgan ish (ko‘rsatilgan 
xizmat)lar hajmining o‘zgarishiga qarab mos ravishda o‘zgaradi, ulaming 
ayrimlari esa o ‘zgarishsiz qoladi. 0 ‘zgaruvchan ishlab chiqarish 
xarajatlariga yoqilg‘i - moylash materiallari, ehtiyot qismlar, hisoblangan 
ishbay mehnat haqi va boshqa xarajatlar kiradi. 0 ‘zgarmas xarajatlarga, 
misol uchun, qat'i summadabelgilangan ijarato‘lovlari, maoshlar, majburiy 
ajratmalar, bir xil maromda asosiy vositalaming boshlang‘ich qiymatiga 
nisbatan hisoblanadigan amortizatsiya (eskirish) summasi va boshqalar 
misol boiadi.
Avtotransport korxonalarida, boshqa xo‘jalik yurituvchi subyektlardagi 
kabi, ishlab chiqarish xarajatlarining tarkibiy moddalari 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 5-fevraldagi 54-son qarori 
bilan tasdiqlangan «Mahsulot (ish, xizmat)lami ishlab chiqarish va sotish 
xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalami shakllantirish to‘g‘risida 
Nizom»ga asosan tartibga solinadi.
Ushbu Nizomga muvofiq avtotransport korxonalari ishlab chiqarish 
xarajatlarining tarkibiy moddalari iqtisodiy mazmuniga ko ‘ra beshta 
guruhgabo‘linadi. Bular:

Download 15,8 Mb.