T oshkent davlat texnika universiteti elektronik va avtomatika fakulteti

2024-yil
Mavzu: Induktiv datchiklar

1. 
   Induktiv datchiklar haqida
   
2. 
   Induktiv datchik nima?
   
3. 
   1
   

Induktiv dаtchik mеxаnik siljishni mаgnit vа еlеktr zаnjiri pаrаmеtirining o’zgаrishigа аytilаdi. Harakatlanadigan sergir elementlarning holatini nazorat qilish va maxsulot sifati oraliq masofaga qatiy bog’liq bo’lsa, bunday holda yuqori aniqlikdagi induktiv datchik o’rnatilgan. Ushbu qurilma qanday turlari va mavjud bo’lgan ulanish usullari, u qanday ishlaydi, biz ushbu maqolada ko’rib chiqamiz. Induktiv datchik ishchi organning harakatini u bilan bevosita aloqa qilmasdan boshqarish uchun mo’ljallangan. Uning asosiy ko’lami dastgohlar, nozik tibbiy asboblar, texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish tizimlari, mahsulot shaklini o’lchash va nazorat qilishga mo’ljallangan bo’ladi. Induktiv datchik bu sezgirlik sohasida elektromagnit maydon hosil qiluvchi va yarimo’tkazgichli kalitga ega bo’lgan datchikdir. Induktiv datchiklarni qo’llash doirasi asosan ularning yuqori ishonchliligi va tashqi omillarga chidamliligi bilan belgilanadi. Ko’pgina atrof-muhit omillari ularning ishlashiga ta’sir qilmaydi: namlik, kondensatsiya, chang va axloqsizlikning to’planishi, qattiq zarrachalarning kirib kelishi. Radioelektronika elementlarining rivojlanishi nafaqat mexanizmlarni takomillashtirishga, balki tubdan yangi induktiv datchiklarning paydo bo’lishiga olib keldi. Misol sifatida, eng oddiy tuzilishga ega induktiv datchikdan birini ko’rib chiqamiz

Rasmda ko’rib turganingizdek, u quyidagilarni o’z ichiga oladi: O’zak (1)-elektromagnit maydonni generatordan sezgirlik zonasiga o’tkazish uchun mo’ljallangan; Cho’lg’am (2) - burilishlar orqali elektr toki o’tganda o’zgaruvchan elektromagnit maydon hosil qiladi; Yakor (3) - elektromagnit maydon holatiga ta’sir eta olmaydigan metall bo’lmagan ob’ektlar, shuning uchun ular detektor sifatida ishlatilmaydigan sezgirlik zonasiga o’rnatilgan yoki harakatlantiriladigan metall anker; O’lchov ob’ekti va asosiy magnit sxema (4) orasidagi bo’shliq - datchik modeli va harakat usuliga qarab, magnit dielektrik sifatida o’zaro ta’sir O’lchovini ta’minlaydi, u o’zgarmagan yoki ma’lum diapazonda o’zgarishi mumkin; Generator (5) ma’lum bir chastotada elektr kuchlanishini yaratish uchun mo’ljallangan, bu ma’lum bir hududda o’zgaruvchan magnit maydon hosil qiladi. Induktiv datchikning ishlash printsipi elektromagnit maydonning oqim yo’lidagi magnit o’tkazuvchanlik qiymatiga qarab uning parametrlarini o’zgarishiga asoslangan.

Tinch holatdagi magnit maydon Ushbu g’altakning burilishlari bo’ylab elektr toki I o’tganda, magnit maydon hosil bo’ladi (2-rasmga qarang), hosil bo’lgan magnit induksiya vektori B o’ng qo’l qoidasi bilan belgilanadi. Magnit maydon yadro bo’ylab harakat qilganda, ferromagnit material maksimal o’tkazuvchanlikni ta’minlaydi.Ammo magnit induksiya chiziqlari havo bo’shlig’iga kirishi bilan magnit o’tkazuvchanligi sezilarli darajada o’zgaradi va maydonning bir qismi tarqaladi.

O’zak kiritilganda magnit maydon Metalldan yasalgan yakorli induktiv datchik, maydonining ta’sir maydoniga kiritilganda, induksiya chiziqlarining intensivligi keskin o’zgaradi (3-rasm). Natijada, oqim kuchayadi va uning qiymati o’zgaradi va bu o’z navbatida, o’zaro induksiya hodisasi tufayli g’altakning zanjiridagi elektr miqdorining o’zgarishiga olib keladi. Amalda, bu signal juda kichik, shuning uchun induktiv datchikning o’lchov chegarasini kengaytirish uchun kuchaytirgichli sxemalardan foydalanishimiz mumkin. Induktiv datchikning konsturuktiv tuzilishi va ishlash printsipiga qarab, yakor hisoblagichning o’ziga nisbatan vertikal yoki gorizontal harakatga ega bo’lishi mumkin. Shu bilan birga, datchikning boshqariladigan ob’ekt harakatining boshlanishiga reaktsiyasi darhol boshlanmasligi mumkin, bu datchikning sezgirlik zonasi ta’minlangan nominal masofa va ob’ektning texnik parametrlari bilan belgilanadi.

Magnit maydoni va yakor Birinchi holatda (4-rasmda ko’rib turganingizdek) boshqariladigan ob’ekt elektromagnit chiziqlar uning yuzasiga etib bormaydigan shunday masofada joylashgan. Bunday holda, signal induktiv datchikdan olinmaydi, chunki u sezgirlik zonasidagi harakatlarni qayd etmaydi. Ikkinchi holatda, boshqariladigan ob’ekt allaqachon sezgir masofani bosib o’tib, sezgir zonaga kirdi. Ob’ekt bilan o’zaro ta’sir qilish natijasida datchikning chiqishida mos keladigan signal paydo bo’ladi. Shuningdek, sezish masofasi geometrik o’lchamlarga, shaklga va materialga bog’liq bo’ladi. Shuni ta’kidlash kerakki, induktiv datchikni ishga tushirish uchun ob’ekt sifatida faqat metall buyumlar ishlatiladi, ammo datchikning qarama-qarshi holatga o’tish momenti diagrammada ko’rsatilgan o’ziga xos turdan ham farq qiladi: