Ijtim oiy - iqtisodiy fo rm atsiya deyiladi.
Texnologiya - bu ishlab chiqarish om ilarini uyg'unlashtirishning m a'lum bir usullari
Iqtisodiy siyosati - bu davlatning iqtisodiyot, iqtisodiy m unosabatlar va takror
ishlab chiqarish jarayonlariga ta ’sir ko'rsatishga qaratilgan chora-tadbirlari.
2-§. Jamiyat taraqqiyot bosqichlarini bilishga turli hil yondashuvlar Turkumlashga yondashuv Turkumlash mezonlari Iqtisodiy tizim turlari Iqtisodiy tizim lar turkumlanishi • Bozor iqtisodiyoti. • Buyruqli iqtisodiyot • Aralash iqtisodiyot • A n’anaviy iqtisodiyot 1. Iqtisody jarayonlami boshqarish va uyg'unlashtirish mexanizm i. 2. Mulkchilikning hukmron shakli. 44
In d u s tria l riv o jla n is h
to in d u s tria l
in d u s tria l
fe o d a lizm
p o s tin d u s tria l.
In d u s tria l s a n o a t
ish la b
c h iq a ris h n in g
v u ju d g a k e lis h i va
rivo jla n ish i
• Ib tid o iy ja m o a
• Q u ld o rlik
• Feodalizm
• K a p ita lizm
• K o m m u n izm
(so tsia lizm )
F o rm a ts io n
Ish la b ch iq a ru v c h i
ku ch la rn in g
riv o jla n is h
d a ra ja s ig a is h la b
c h iq a ris h
m u n o s a b a tla ri
nin g m o s ke lis h lig i.
Oddiy
ko p e ra tsiy a g a
a so slang a n
iq tis o d iy tizim
m a n u fa ktu ra g a
a so sla n g a n
iq tis o d iy tizim
y irik
m a sh in a la sh g a n
is h la b ch iq a ris h g a
a so sla ng a n
iq tis o d iy tizim
T e xn o lo g ik
Ishlab
c h iq a ris h n in g
te x n o lo g ik u su li
4 5
Mulkiy Monoiqtisodiyot Poliiqtisodiyot Ishlab chiqarish vositalariga mulkchilik shakli. V II I Qamrov darajasiga ko'ra Amal qilish darajasi. • Mikroiqtisodiyot. • Makroiqtisodiyot • Mezoiqtisodiyot. • Superm akro- iqtisodiyot (megoiqtisodiyot). Jamiyatni iqtisodiy rivojlanish darajasiga ko'ra • A n’anaviy ja m iy a t • 0 ‘tkinchi ja m iy a t e Industrial jamiyatga o'tish. • Industrial ja m iy a t e Ommaviy iste’mol jam iyati. Jamiyatni iqtisodiy tarraqiyoti V II Siklli rivojlanish darajasiga ko'ra • Neolitik (30-35 asr). • Quldorlik- bronza asri (20-23 asr). • Antik-temir asri (11-13 asri). • Dastiabki feodal (7 asr). • Toindustral sivilizatsiya (4-5 asr). • Industrial (2-5 asr). • Postindustrial (1-3 asr). Jamiyatning siklli rivojlanish sivilizatsiyasi. 46
Mehnat vositalari, materiallar, texnologiya, energiya, axborotlar va ishlab
chiqarishni tashkil etish birgalikda ishlab chiqarishning texnologik usuli
deyiladi.
Oddiy kooperatsiya - bu bir turdagi mahsulot ishlab chiqaruvchi yoki bir
xil ishni bajaruvchilar m ehnatining oddiy shaklda (bir joyda) uyushtirilishi.
M an ifaktu ra - oddiy ko o p e ra tsiya g a uyushgan ishlab ch iq a ru v c h ila r
o'rtasida mehnat taqsimotining jo riy qilinishi. Manifaktura qo‘1 mehnatiga
va oddiy mehnat qurollariga asoslanadi.
Mashinalashgan ishlab chiqarish - m onifakturaga uyushgan xodimlar
m ehnatiga m ashinalarning jo riy qilinishi natijasida vujudga keladi.
Industrlashgan davrgacha bo'lgan (noindustrial) jam iyatning asosiy
belgilari:
• aholining asosan qishloq xo'jiligi bilan bandligi;
• qo'l mehnatining ustuvorligi;
• mehnat taqsim otining juda sayozligi;
• natural xo'jalikning hukmronligi.
Industrlashgan jam iyatning belgilari:
•
ishlab chiqarishning m ashinalarga asoslanganligi.
• sanoat, fan-texnika yutuqlari asosida rivojlanishi.
• shahar aholisining qishloq aholisiga nisbatan tezroq
ko'payishi.
Yuqori darajada industrlashgan (postindustrial) jam iyatning belgilari:
• xizmat ko'rsatish sohasining yuksak darajada rivojlanganligi;
• aholi asosiy qismi (60-70%) ning xizm at ko'rsatish sohalarida bandligi;
• fanning bevosita ishlab chiqaruvchi kuchga aylanishi;
• iqtisodiyotning hamma sohalarida axborot va hisoblash
texnikalarining keng qo'llanilishi;
• iqtisodiy resurslarning barcha turlarini tejash im konini beradigan
yangi texnika va texnalolgiyalarning keng qo'llanilishi.
47
Jam iyat iqtsodiy taraqqiyoti bosqichlarining belgilari (Amerikalik iqtisodchi
U.ROSTOUning «Iqtisodiy o'sish bosqichlari» kitobiga asosan)
Industrial jamiyatga o'tish Industrial jamiyat
