6
TABIIY GAZNI NORDON
KOMPONENTLARDAN TOZALASHDA
ABSORBER QURILMASI HISOBI.
1.1 Ishlab chiqarish obyektining tavsifi
“Muborak gazni qayta ishlash zavodi” MChj-ning 4-tsexi yuqori va kam
oltingugurtli konlardan qabul qilinuvchi tabiiy gazni nordon birikmalardan (N
2
S,
CO
2
) tozalash va tozalangan gazni quritishga mо‘ljallangan.
4-sexda tozalangan gaz sifati 12-15-sonli qurilmalar uchun 16-sexning past
haroratli ajratgich qurilmalarida va 16-18-sonli qurilmalar uchun V-navbat past
haroratli ajratgich qurilmalarida quritilgandan sо‘ng O’zDSt 948:1999 «Gazi
goryuchiye prirodniye, podavayemiye
v
magistralniye
gazoprovodi
i
transportiruemiye po nim. Texnicheskiye usloviya»
1, 2, 3, 4-sonli о‘zgarishlar bilan
standart talabiga javob berishi kerak.
12-sonli qurilma 1983 yilda, 13-sonli qurilma 1986 yilda, 14,15-sonli
qurilmalar 1985 yilda, 16-sonli qurilma 1992 yilda, 17-sonli qurilma 1991 yilda,
18-sonli qurilma 1990 yilda ishga tushirilgan.
12, 15, 18- sonli qurilmalar loyiha bо‘yicha kam oltingugurtli konlardan qabul
qilinadigan tabiiy gazni tozalashga mо‘ljallangan. Ulardan 18- sonli qurilma yuqori
oltingugurtli konlardan qabul qilinadigan tabiiy gazni ham tozalash imkoniyatiga
ega.
Loyiha bо‘yicha qurilmalarning gazni qayta ishlash quvvati yiliga
quyidagicha taqsimlangan: 12-sonli qurilma 0,75 10
9
m
3
, 15-sonli qurilma 1,5 10
9
m
3
, 18-sonli qurilma 2,25∙10
9
m
3
. 18-sonli qurilmaning yuqori oltingugurtli gazni
qayta ishlashdagi quvvati yiliga taxminan 1,7∙10
9
m
3
ga teng.
13,14-sonli qurilmalar loyiha bо‘yicha yuqori oltingugurtli konlardan qabul
qilinadigan tabiiy gazni tozalashga mо‘ljallangan. Qurilmalar texnologik tarxga
asosan aynan bir xil bо‘lib, ular kam oltingugurtli konlardan qabul qilinadigan
tabiiy gazni ham tozalash imkoniyatiga ega. Har bir qurilmaning yillik loyihaviy
quvvati 1,5 10
9
m
3
ni tashkil etib, kam oltingugurtli gazni qayta ishlashdagi
quvvati yiliga taxminan 2,0∙10
9
m
3
ga teng.
7
16,17-sonli qurilmalar bir xil loyihaviy quvvatni saqlagan holda ham kam
oltingugurtli, ham yuqori oltingugurtli konlardan qabul qilinadigan tabiiy gazlarni
tozalash imkoniyatiga ega. Har bir qurilmaning yillik loyihaviy quvvati 2,0 10
9
m
3
ni tashkil etadi.
4-sexda 7ta OBTQ va 3ta PHAQlari mavjud. 12-15-sonli qurilmalar
zavodning IV-navbati tarkibiga kiradi.16-18-sonli qurilmalar о‘zlarining alohida
PHAQlari bilan zavodning V-navbati tarkibiga kiradi va barcha OBTQlarda
quyidagi texnologik jarayonlar mavjud:
- xom ashyo gazini tayyorlash va tozalash;
-nordon gazlar bilan tо‘yingan MDEA eritmasini qayta tiklash;
- tiklangan eritmani absorbsiya uchun tayyorlash (sovutish);
- eritmani filtrlash bо‘limi;
- eritmani tiklash jarayonida ajralib chiqqan nordon gazlarni tayyorlash.
PHAQda gazni sovutish, sovutilgan gaz oqimiga DEG purkash va tо‘yingan
DEGni tiklash jarayonlari amalga oshiriladi.
12-18-sonli qurilmalar loyihasi «Giprogazoochistka» va «VNIPIgazdobicha»
institutlari tomonidan bajarilgan.
Bosh loyihachi – «VNIPIgazdobicha» instituti.
Qurilmalar bir yilda 8∙10
3
h ishlaydi.
Qurilmalarda amalga oshirilgan rekonstruksiyalar haqida ma’lumot: Har bir
oltingugurtli birikmadan tozalash qurilmasi loyiha bо‘yicha alohida past haroratli
ajratish (separatsiya) qurilmasi (PHAQ) va dietilenglikol (DEG)ni regeneratsiyasi
qurilmasiga ega bо‘lgan. MGQIZ Texnik Kengashining 2007 yil 6 iyundagi
qaroriga muvofiq IV –navbat qurilmalaridagi past haroratli ajratish (separatsiya)
qurilmasi (PHAQ) va dietilenglikol (DEG)ni regeneratsiyasi qurilmalarini ishlatish
tо‘xtatilgan.
12-sonli qurilmada loyihaga asosan tabiiy gazni tozalash tarxi ikki parallel
ishlovchi tizilmalardan iborat. Bundan tashqari, tarx bо‘yicha tizimlarning ketma-
ket tartibda ishlashidan, yuqori oltingugurtli gazni tozalash mumkinligi ham
nazarda tutilgan. Ikkala tizimdagi desorberlarning ishdan chiqqandan sо‘ng
8
qurilmaning texnologik tizimini quyidagi variantda qayta qurish haqida qaror
qilingan. Gaz bо‘yicha ikkita tizim, eritma bо‘yicha bitta tizim. Yangi qabul
qilingan tarxda xom ashyo gazi qurilmaga ikki oqim bо‘yicha parallel ishlovchi
ikkita ajratgich 10S-1/1,2 ikkita absorber 10K-1/1, 2 orqali qabul qilinadi.
Loyixa bо‘yicha tozalangan gaz 10K-1/1,2 dan sо‘ng chiqib tozalangan gaz
ajratgichlari 10S-2/1,2 orqali amalga oshirilar edi. Ajratgichlar 10S-2/1,2 larning
ishdan chiqishi munosabati bilan ular 80S-1 va 80S-2 ga almashtirildi (MGKIZ
24.06.10 yildagi texnik kengash karori.)
Ikkala absorber 10K-1/1, 2 dan tо‘yingan eritma umumiy ekspanzer YE-1 ga
kelib tushadi va bitta oqim bilan desorber 10K-2 ga regeneratsiya qilishga beriladi.
Oltingugurtli birikmadan tozalash qurilmasiga: tashqi texnologik asbob-
uskunalar, absorbsiya va desorbsiyalash minoralari, issiqlikalmashtirgich
apparatlari, ajratgichlar, eritmani filtrlash uzeli, nasoslar bо‘limi va aminni saqlash
sig‘imlari kiradi.
Past haroratli ajratish (separatsiya) qurilmasi (PHAQ) va dietilenglikol
(DEG)ni
regeneratsiyasi
qurilmalari
о‘z navbatida issiqlikalmashtirgich
apparatlari, ajratgichlar, DEGni regeneratsiyalash kolonnasi va nasoslarga ega.
MGQIZ texnologik qurilmalaridagi uskunalar quyidagicha belgilanadi; OBTQ
- 10; PHAQ – 20; DEGRQ – 30.
Texnologik jarayonni avtomatik boshqarish 12-qurilma uchun alohida, qolgan
qurilmalar uchun zavod V – navbat markaziy operatorlar xonasida amalga
oshiriladi.
Gazni nordon tarkibiy kismlardan tozalash uchun etanolaminli usul kabul
kilingan. Tozalash jarayonida yutuvchi eritma sifatida metildietanolaminning
suvdagi 35-40 foizli eritmasi kо‘llaniladi.
Absorber ichida tegishli shartlar bajarilgan takdirda metil-dietanolaminning
yutuvchi eritma sifatida kо‘llanilishi oltingugurtsuvchilni (serovodorodni)
uglekislota (SO
2
) ishtirokida tanlab absorbsiyalash imkonini beradi. Tanlanishi
natijasida oltingugurtsuvchil xom ashyo gazi tarkibidan tо‘lik, uglekislota esa
kisman ajratilib olinadi.
9
Tanlov jarayonining borishi kо‘pgina omillarga, ya’ni xarorat, bosim,
aylanish davri, apparat balandligi, talab kilingan tozalash darajasi, gazdagi
dastlabki oltingugurtsuvchil va karbon kislotasining о‘zaro nisbatiga boglikdir.
Gaz tarkibida dastlabki oltingugurtsuvchil konsentratsiyasining kamayishi bilan
karbon kislotasining tozalangan gazga kо‘shilib о‘tib ketishi kо‘payadi. Xom
ashyo gazi tarkibidagi oltingugurtsuvchilning ma’lum konsentratsiyasida karbon
kislotasining tozalangan gazga kо‘shilib о‘tib ketish mikdorini belgilaydigan
omillar xarorat va apparat balandligidir. Balandlikning kamayishi bilan SO
2
ishtirokida N
2
S ning tanlab ajratib olinishi kamayadi, ya’ni SO
2
ning tozalangan
gaz bilan kо‘shilib о‘tib ketishi oshadi.
MDEAning absorbent sifatida ishlatilishi nordon gazlar tarkibida oltingugurt
ishlab chikarishda kо‘llaniladigan N
2
S konsentratsiyasini oshirish imkonini beradi.
Bundan tashkari MDEA ni ishlatgan paytda eritma mikdori kamayadi. Bunda
energetik resurslar (bug, elektr energiyasi) tejash mumkin.
| 