P TP < ….. U (ICH) ….T’ – P’
Doiraviy aylanish jarayonida tadbirkorlik kapitalining har bir shakli alohida vazifalarni bajaradi:
v Kapital pul shaklining harakati iqtisodiy faoliyat uchun zarur shart – sharoitlar yaratishga yo`naltiriladi.
v Kapital unumli shaklining harakati tovarlar ishlab chiqarish va bu jarayonda qiymatning o`sishiga erishishni ta`minlashga qaratiladi.
v Kapital tovar shaklining harakati orqali tovar qiymatining baho shaklida ro`yobga chiqishi va o`sgan qiymatning pulga aylanishi hamda tadbirkorning foyda olish maqsadi ta`minlanadi.
Pul shaklining doiraviy aylanishi
P…..P’ yoki P TP < ….U (ICH) …T’ – P’
Unumli kapitalning doiraviy aylanishi
U (ICH)…. U (ICH) yoki U (ICH) ….T’- P’ Tp < …U(ICH)
Tovar shaklining doiraviy aylanishi
T….T’ yoki T – P < …..U (ICH) …T’
. Tadbirkorlik kapitalining aylanishi. Asosiy va aylanma kapital.
Doiraviy aylanishlarning uzluksiz takrorlanib, qaytadan yangilanib turishi tadbirkorlik kapitalining aylanishini tashkil qiladi.
Aylanish xususiyatiga ko`ra unumili iste`moldagi kapital asosiy va aylanma
kapitalga bo`linadi.
v Asosiy kapital ishlab chiqarish jarayonida bir nechta doiraviy aylanishlar davomida qatnashadi, qiymatini yaratilayotgan mahsulotga bo`lib – bo`lib o`tkazadi va ashyoviy buyum shaklini o`zgartirmaydi.
v Aylanma kapital bir doiraviy aylanish davomida to`liq iste`mol qilinadi, qiymatini ishlab chiqarish natijalariga to`liq o`tkazadi va ashyoviy buyum shaklini ham yo`qotadi.
Asosiy va aylanma kapitalni farqlantiruvchi belgilari.
Ishlab chiqarish jarayonida harakat qilish xususiyatlari.
Qiymatini ishlab chiqarish natijalariga o`tkazish xususiyatlari.
Kapital qiymatining aylanish usuli. Qayta tiklanish usuli.
Tadbirkorlik kapitalining aylanish vaqti (Av) ishlab chiqarish vaqti (Vich) va muomala vaqti (Vm) yig`indisidan iborat:
| 