|
Ta'limni raqamlashtirishning ahamiyati
|
| bet | 2/3 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 19,57 Kb. | | #246221 |
Bog'liq Ta\'lim tizimini raqamlashtirishTa'limni raqamlashtirishning ahamiyati
Ta'limni raqamlashtirishning ahamiyati kam bo‘lgan omili bugungi kunda ta'lim olayotgan yoki olishga tayyorlanayotgan yoshlarning ijtimoiy-psixologik munosabatidir. Ular oldingilarning munosabati va afzalliklaridan jiddiy farq qiladi. Raqamli mahalliy aholining aksariyati allaqachon Internetga "singib ketgan". Ularning 90% dan ortig‘i uchun Internet ta'lim va kasbiy ma'lumotlarning muhim yoki mutlaqo almashtirib bo‘lmaydigan manbai hisoblanadi [5]. Shu bilan birga, ular egallagan yoki egallashga tayyorlanayotgan kasblar tez orada texnologik yechimlar bilan singib ketishi mumkin [6].Ushbu tendentsiyalar davlat darajasida haqli ravishda tashvishga soladigan masala. Texnologik tartib o‘zgarishi fonida jahon iqtisodiyotining o‘sish sur'atlari pasaymoqda va xalqaro raqobat kuchaymoqda. Yuzaga kelgan qiyinchiliklardan chiqish yo‘lini izlashda ayrim davlatlar protektsionistik iqtisodiy siyosatga o‘tmoqdalar, investitsiya sohasidagi hamkorlik yo‘nalishlari va hajmlari qayta ko‘rib chiqilmoqda, ularning ishlab chiqarish va texnologiyalarni mahalliylashtirishga yo‘naltirilganligi yanada ravshanlashmoqda. Bunday sharoitda bilim ham investitsiya faoliyatining istiqbolli ob'ekti, ham raqobatbardoshlikni ta'minlashning asosiy manbaiga aylanadi. Hukumat darajasida ushbu maqsadlarga erishish uchun bugungi kunda raqamli “kun tartibi”ning kompleks dasturlari ishlab chiqilmoqda va amalga oshirilmoqda. Ularning barchasi, biron bir tarzda, davlat ta'lim siyosatini modernizatsiya qilishni, uni raqamli infratuzilma bilan to‘ldirishni nazarda tutadi. Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish dasturlari hozirgi kunda Rossiya, AQSh, Xitoy, Hindiston va Evropa Ittifoqida faoliyat yuritmoqda.
Ta'lim tizimini rivojlantirish yo‘nalishlari. Ta'limni raqamlashtirish jarayonlarining mohiyati va intensivligiga ta'sir qiluvchi ko‘plab omillar ularning rivojlanishining turli yo‘llarini oldindan belgilab beradi. Ta'limni raqamlashtirishning eng muhim tendentsiyalaridan biri bu ta'lim maydonini kengaytirishdir. Haqiqiy raqamli texnologiyalar (onlayn ta'lim, Big Data, tarmoq amaliyotlari) uning arxitekturasini sezilarli darajada o‘zgartiradi. Ta'limni virtualizatsiya qilish "raqamli" tushunchaning ma'nolaridan birini - diskretlik, "uzluklilik" ni amalga oshirishga yordam beradi. Ta'lim ta'lim muassasalari devorlari, mintaqalar va hatto milliy davlatlar chegaralari bilan cheklanib qolmaydi. Bunday sharoitda ta'lim muassasalari o‘z hududlarining "xo‘jayini" bo‘lishni to‘xtatadilar. Ushbu fitnaning bir nechta sabablari bor.
Bir tomondan, ish beruvchilar har doim ham ta'lim muassasalari bitiruvchilarini tayyorlash sifatidan mamnun emaslar; ta'lim dasturlarining mazmuni mehnat bozori talablari bilan to‘liq bog‘liq emas. Raqamli bilim va ko‘nikmalarga bo‘lgan talabning ortishi bilan ish beruvchilar va bitiruvchilarning bu asinxron kutish darajasi ortib bormoqda. Aslida, sertifikatlangan bakalavr yoki magistr darajasini ishga qabul qilish orqali ish beruvchi uni qayta o‘qitishga majbur. Yirik korxonalarda tobora tez-tez o‘zlarining malaka oshirish va uzluksiz ta'lim markazlarini, korporativ universitetlarni yaratish amaliyoti uchrab turadi.
Boshqa tomondan, ijtimoiy tarmoqlarda monetizatsiya “pullash” natijalarining o‘sishi ta'lim xizmatlari bozoriga yangi ishtirokchilarni jalb qilmoqda. Shaxslar va startaplar o‘zlarining, ko‘pincha yuqori darajada ixtisoslashgan ta'lim loyihalarini boshlashadi. Bunday sharoitda sanoat davrining shakllanishi davrida ma'lum ahamiyatga ega bo‘lgan farqlar o‘chiriladi: ta'lim markazlarini lokalizatsiya qilish (poytaxt - periferiya, ichki - xorijiy), ularning jismoniy (kunduzgi - sirtqi) ). Yigirmanchi asrda shakllangan “Hayotni uzoq muddatli o‘rganish kontseptsiyasi” ushbu sharoitda tom ma'noda axamiyat kasb etadi. Ko‘rinib turibdiki, yaqinda milliy ta'lim muassasalari ta'lim xizmatlari sohasida xalqaro kompaniyalar bilan raqobatlashishga majbur bo‘lishadi.
Ta'lim tizimini boshqarish darajasidagi o‘zgarishlar bilan bog‘liq tendentsiyalar alohida toifaga kiritilishi kerak. Agar ilgari texnologik yechimlar o‘quv jarayonini ma'lum darajada avtomatlashtirishga imkon bergan bo‘lsa, bugungi kunda o‘zgarishlar tizimni o‘zi boshqarish vositalari va usullariga, talabalar, o‘qituvchilar va ta'lim muassasasi o‘rtasida uzluksiz aloqani ta'minlash imkoniyatlariga tegishli. Bunday texnologiyalar o‘qituvchilar va administratsiya, inspektsiya organlari va akkreditatsiya agentliklari mehnat xarajatlarini sezilarli darajada kamaytiradi. Masalan, ma'lumotlarni qayta ishlash texnologiyalari va mashinada o‘qitish rivojlanib borishi bilan vaqt talab qiladigan vazifalarning katta qismi to‘liq avtomatlashtirilishi mumkin
- uyga berilgan topshiriqlarni tekshirishdan tortib suhbat botlari yordamida talabalar muhokamasini boshqarishga qadar. Zamonaviy dasturiy yechimlar o‘quv jarayonining mohiyati va dinamikasi talabalardan (o‘quvchilarning xulq-atvori, ularning taklif qilinayotgan materialga nisbatan sezgirligi, o‘zlashtirish tezligi va boshqalar) to‘g‘risidagi ma'lumotlarni qayta ishlashni avtomatlashtirishga imkon beradi.
Mutaxassislar ta'lim texnologiyalarining ushbu segmentini rivojlantirishni ta'lim tizimini "barcha uchun ta'lim" modelidan "har bir shahs uchun ta'lim" modeliga amaliy o‘zgartirish imkoniyatlari bilan bog‘lashadi. Darhaqiqat, biz aniq o‘quvchining ehtiyojlarini hisobga olgan holda, o‘ziga xos shaxsiylashtirilgan traektoriya bilan individual ta'lim konstruktsiyasini yaratish haqida gapiramiz.Yangi ta'lim texnologiyalarini joriy etish, shuningdek, ta'lim maydonini sezilarli darajada kengayishiga yordam beradi, ulardan biri MOTT amaliyoti (ommaviy ochiq onlayn kurslar). Ushbu dasturlarning klassik masofaviy ta'lim formatidan asosiy farqi shundaki, talabalarning o‘quv jarayonida bevosita ishtirok etish imkoniyati, uni masofaviy laboratoriyalar yaratish, virtual va kengaytirilgan voqelik texnologiyalarini joriy etish orqali virtualizatsiya qilish mumkin.Ta'limni raqamlashtirishning noaniqligi, doimiy emasligi. Barcha darajalarda raqamlashtirishga e'tiborning murakkabligi ushbu jarayonning jamoatchilik bilan aloqalarning barcha sohalariga ta'siri miqyosini baholashga imkon beradi. Ta'lim sohasida bu o‘zgarishlar makon va vaqt darajasida yuz beradi, ta'lim tizimining o‘zi ontologiyasi o‘zgarib bormoqda.
Raqamlilashtirish uning rivojlanishining asosiy yo‘nalishiga aylanmoqda. Ta'lim jarayonini tashkil etishning klassik yondashuvlari insonni hayotga "onlayn" tarzda etarli darajada tayyorlab berishga qodir emas deb ta'riflana boshladi. Ilmiy nutqda "analog" (klassik) ta'lim tizimi o‘zining "raqamli" (zamonaviy) versiyasidan sezilarli darajada past degan fikr bilan ustun mavqega ega bo‘ladi.Onlayn ta'limning muhim kamchiliklari uning qisqa muddatli yoki eng yaxshi holatda o‘rta muddatli vazifalarni bajarishga qaratilganligidir. Cheklangan bilimlar to‘plamini o‘zlashtirgan va fundamental bazaviy tayyorgarlikka ega bo‘lmagan mutaxassis faqat intellektual "ustqurilmalar" ga tayanishi mumkin, uning barqarorligi xayoliy. Bunga ma'lum darajada ma'lumotlarning ko‘pligi va mavjudligi, foydalanuvchining iltimosiga binoan uni tezda izlash imkoniyati yordam beradi. Bundan tashqari, ma'lumotlarning ortiqcha bo‘lishi ko‘pincha uni yuzaki idrok etishga olib keladi va Internetdan foydalanuvchi o‘quvchilarning buzg‘unchi munosabatlarga ta'sirini va ongni boshqarish xavfini sezilarli darajada oshiradi.
Raqamli texnologiyalarni o‘quv jarayoniga joriy etish tajribasini hozirgi kunga qadar to‘liq o‘rganilgan deb hisoblash mumkin emas. Xavotirlik ularning o‘quvchilarning fundamental va amaliy tayyorgarligi sifatiga ta'siri istiqbollarining noaniqligi, kelajakda klassik to‘liq ta'limga bo‘lgan talab tufayli yuzaga keladi. Shunday qilib, allaqachon 2018 yil oktyabr oyida Amerikaning eng yirik korporatsiyalari (Google, Xilton, Apple, Bank of America) orasida abituriyentlarni diplomsiz ishga yollash imkoniyatlari haqida xabar berilgan edi [7].Xulosa sifatida shuni aytishim mumkinki, ta'limni raqamlashtirish jarayoni muqarrar bo‘lganidek zarur jarayondir. Ammo raqamlashtirishga o‘tishda klassik ta'lim tizimining poydevorini tashkil etadigan haqiqiy "analog" boylikni saqlab qolish juda muhimdir. Ta'lim muassasalari bitiruvchilariga nafaqat raqamli kompetensiyalar, balki fundamental bilimlar, tanqidiy fikrlash qobiliyatlari ham kerak bo‘ladi; hayotda hamma narsa “onlayn” bo‘lmaydi.
Oliy ta’limni raqamlashtirish – ustuvor vazifa

16:50 / 28.03.2023

9794

Foto: Toshkent davlat yuridik universiteti
Oliy o‘quv yurtlarida ta’lim jarayonining xususiyatlari, shuningdek, universitetlarning jamiyat va iqtisodiyotdagi ahamiyati jadal o‘zgarib bormoqda. Butun dunyoda universitetlar talabalar, o‘qituvchilar va moliyaviy mablag‘larni jalb qilishda bir-biri bilan raqobatlashmoqda. Bunday raqobatda zamon bilan hamnafas va yangi raqamli imkoniyatlardan foydalanuvchi oliy o‘quv yurtlari boshqalarga nisbatan ustunlikka ega bo‘lib bormoqda.
|
| |
