Boshqaruv sistemalarini
strukturaviy tahlili.
TAYYORLADI:
ZIYATDINOV S.
TEKSHIRDI:
XOLBEKOV U.
Mavzu:Rostlagichlar va ularning turlari
Reja:
•
1.Avtomatik rostlagich.
•
2.Rostlagich turlari.
•
Avtomatik rostlagich – bi-ron bir ob’ektning ish maromini (mas,
stanokning tezligini) avtomatik tarzda rostlab turadigan qurilma.
Avtomatik rostlagich ob’ektga va rostlovchi organga ulanadi. U
quyidagi qismlardan iborat: 1) qabul qiluvchi organ; rostlanuvchi
para-metr miqdrrining oʻzgarishini sezadi; 2) oraliq zveno; qabul
qiluvchi qism harakatini kuchaytirib yoki oʻzgartirib, ma’lum
qonuniyat asosida ijro etuvchi organga uzatadi; 3) ijro etuvchi
organ; rostlovchi organga ta’sir etadi.
•
Rostla-nuvchi parametrga qarab bosimni, temperaturani,
namlikni, tezlikni, kuchlanishni, chastota va boshqalarni rostlovchi
Avtomatik rostlagich lar boʻladi. Ijro etuvchi organining
harakatlanish usuliga qarab Avtomatik rostlagich mexanik (shu
jum-ladan, gidravlik, pnevmatik) va elektr xillarga ajraladi.
•
Rostlagichlar:
“Avtomatik”,
”Bevosita”,
“Pozitsion”,
“Proportsional”,
“Integral”,
“Proporsional-integral(izodrom)”,
“Proportsional-differensial” kabi turlarga bo’linadi.
•
Bevosita ta’sir qiluvchi rostlagichlar texnologik jarayonlarni
avtomatlashtirishda kam ishlatiladi. Bunga sabab ularning yetarli
quwatga ega emasligi va ko‘rsatishlarni masofaga uzatib
bo‘lmasligidir. Bular asosan bosim, temperatura va sath
rostlagichlaridir.
•
Rostlash qonunlari ichida rele qonuni eng oddiy hisoblanadi. Buni
pnevmatik, elektr va boshqa rostlagichlar vositasida amalga oshirish
mumkin. Unda rostlanayotgan kattalikning berilgan qiymatidan
chetga chiqishidan foydalaniladi. Ikki pozitsiya (bosqich) li
rostlagichlar keng tarqalgan bo‘lib, bunda rostlovchi organ ikkita
chetki holatdan (ochiq yoki yopiq) birini egallaydi. Mavjud nazorat-
o‘lchov asboblarining (elektron ko‘prik va potensiometrlar,
manometrlar, termometrlar va boshqalar) ko‘pchiligi ikki va uch
pozitsiyali rostlashning sodda vositalari bilan ta’minlangan.
•
Proporsional rostlagichlar deganda rostlovchi organning rostlanuvchi
parametri va topshirilgan qiymat orasidagi farqqa nisbatan mutanosib siljishi
tushuniladi. Rostlanuvchi parametrning vaqt bo‘yicha o‘zgarishi va rostlovchi
organning siljishi bir qonun bo‘yicha amalga oshadi. Rostlanuvchi
parametrning har bir qiymatiga rostlovchi organning m a’lum bir holati mos
keladi.
•
Integral (astatik) rostlagichlar deb rostlanayotgan parametri topshirilgan
qiymatdan chetga chiqqanda, rostlovchi organning rostlanuvchi parametri
chetga chiqishiga mutanosib tezlikda harakat qilishiga aytiladi. Astatik
rostlagichlar ishlatilganda rostlanuvchi parametrning muvozanat qiymati
yukka bog‘liq emas va statik xato nolga teng bo‘ladi. Agar rostlanayotgan
kattalik berilgan qiymatidan chetga chiqsa, astatik rostlagich rostlovchi
organni rostlanuvchi kattalik qiymati topshirilgan darajaga yetguncha
harakatga keltirib turadi. 0‘zining dinamik xususiyatlari jihatidan integral
rostlagichlar turg‘un emas, shuning uchun ham ular mustaqil qurilma sifatida
ishlab chiqarilmaydi
•
PR3.21 rostlagichining vazifasi PR2.5 rostlagichining vazifasiga o‘xshash. U
taqqoslash elementlari I, II, VI, drosselli sum m ator II, quvvat kuchaytirgichi
IV, uzuvchi relelar V, VII va sig‘im VIII dan iborat
•
Agar rostlash obyektida yukning o‘zgarishi tez va keskin, shuningdek,
kechikish katta bo‘Isa, izodrom rostlagichlar talab etilgan rostlash sifatini
ta’minlay olmaydi, ya’ni bu holda ularda katta dinamik xato hosil bo‘ladi.
•
MAVZU:KASKADLIBOSHQARISH SISTEMASI.
REJA:
•
1. KASKADLI BOSHQARISH SISTEMASI TUZILISHI VA
FUNKTSIYALARI
•
2. KASKADLI BOSHQARISH SISTEMASI TURLARI VA ULARNING
XUSUSIYATLARI
•
3. KASKADLI BOSHQARISH SISTEMASI VA UNING ISHLATILISHI
•
Kaskadli boshqaruv tizimlari - regulyatorlardan birining chiqish
signali boshqasiga havola sifatida yuboriladigan tizimlar.
Ob'ektning asosiy va yordamchi parametrlari mos ravishda ushbu
regulyatorlarga kirish signallari sifatida oziqlanadi. Bunday holda,
faqat asosiy regulyator mustaqil ma'lumotnomaga ega.
Yordamchi boshqaruvchining chiqish signali ob'ektga boshqaruv
harakati sifatida beriladi. Odatda, ob'ektning tez ta'sir qiluvchi
qismi va yordamchi regulyator tomonidan hosil qilingan
yordamchi yopiq boshqaruv zanjiri asosiy boshqaruv halqasi
ichida joylashgan.
•
Kaskad boshqar
•
1) yordamchi boshqaruv zanjiriga ta'sir qiluvchi buzilishlarni tezda
qoplash, buning natijasida bu buzilishlar asosiy parametrning
belgilangan qiymatdan og'ishlariga olib kelmaydiuv tizimlari
quyidagilarni ta'minlaydi:
•
1 - asosiy regulyator; 2 - yordamchi regulyator; 3, 4 - ob'ektning
tez va sekin ta'sir qiluvchi qismlari.
•
Kaskad oqimini boshqarish tizimlari ob'ektga yoki ob'ektdan
doimiy ravishda moddani etkazib berish uchun ishlatiladi.
Odatda, oqim nazorati chiziqli bo'lmagan valfga beriladigan havo
bosimini o'zgartirish orqali amalga oshiriladi.
•
Kaskadli haroratni nazorat qilish tizimlari keng qo'llaniladi. Yuqori
sifat nazoratini olish uchun kimyoviy reaktsiyalarni amalga
oshirayotganda, reaktor harorati regulyatorining chiqish signali
odatda sovutish suvi harorati regulyatorini sozlash uchun
kameraga yuboriladi, ya'ni reaktor haroratiga muvofiq sovutish
suvi harorati uchun kaskadni boshqarish sxemasi qo'llaniladi.
Issiqlik almashinuvining intensivligi reaktivlar va sovutgich
o'rtasidagi harorat farqiga bog'liq, shuning uchun sovutgichning
joriy harorati jarayonga ta'sir qiladi.
•
KASKADLI BOSHQARISH SISTEMASI TUZILISHI VA FUNKTSIYALARI
QUYIDAGI ASOSIY QISMLARDAN IBORAT BO'LADI:
•
1. ASOSIY TUZILISH: KASKADLI BOSHQARISH SISTEMASI ASOSAN
BIR NECHTA BOSQICHLARDAN IBORAT BO'LADI, HAR BIR
BOSQICH O'ZINING O'ZIGA XOS VAZIFALARGA EGA BO'LADI. HAR
BIR BOSQICH O'ZINING YUQORI BOSQICHI BILAN ALOQADOR
BO'LIB, UNING NATIJALARI KEYINGI BOSQICHGA O'TKAZILADI.
•
2. TAQSIMOT TUZILISHI: KASKADLI BOSHQARISH SISTEMASI
TAQSIMOTNI O'RGANISH VA BAJARISHDA YORDAM BERADI.
TAQSIMOT TUZILISHI ORQALI VAZIFALAR VA RESURSLAR
MOSLASHTIRILIB, HAR BIR BOSQICH O'ZINI BAJARISH UCHUN
KERAKLI MA'LUMOTLARGA EGA BO'LADI.
•
3. ALOQA VA KOORDINATSIYA: KASKADLI BOSHQARISH
SISTEMASI ALOQA VA KOORDINATSIYA QILISHNI TA'MINLAYDI.
HAR BIR BOSQICH O'ZINING O'Z VAZIFALARINI BAJARISHDA
MUSTAHKAM ALOQA TIZIMIGA EGA BO'LADI. 4. MONITORINGVA
BAHOLASH: KASKADLI BOSHQARISH SISTEMASI HAR BIR
BOSQICHNING FAOLIYATINI MONITORING QILISH VA
NATIJALARINI BAHOLASH IMKONIYATIGA EGA BO'LADI. BU,
MUAMMOLARNI ANIQLASH, XATOLARINI ANIQLASH VA
MUVAFFAQIYAT DARAJASINI BAHOLASHDA YORDAM BERADI.
•
Kaskadli boshqaruv tizimi bir nechta asosiy datchiklardan
foydalanadi va boshqaruvchi (qul boshqaruv zanjirida) bir nechta
kirish signalini oladi. Binobarin, kaskadli boshqaruv tizimi ko'p
tsiklli boshqaruv tizimidir.
•
Kaskadli boshqaruv tizimiga misol
| 