Tayyorlash va ularning malakasini oshirishni tashkil etish bosh ilmiy metodik markazi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

III. NAZARIY MATERIALLAR 
23 
ilmiy tajribaga oid ma’lumotlarga ishlov berish uchun dasturlar tuzishadi, yoki 
qiziqish sabab dasturlar tuzishadi. Professional dasturiy ta’minot bu dasturchidan 
tashqari boshqa insonlar ham foydalanishi maqsadida ishlab chiqiladi va odatda 
individual bo’lib emas guruh bo’lib ishlanadi. 
Dasturiy injiniring professional dasturiy ta’minotni qo’llab quyyatlashga 
yo’naltirilgan bo’lib u dasturning o’ziga xos xususiyatlari, dizayni va evolutsiyasini 
ta’minlovchi usullarni o’z ichiga oladi. Dasturiy injiniring nimaligi haqida sizga 
kengroq tushuntirish maqsadida quyida ko’p so’ralgan savollarga qisqacha
javoblarni havola etamiz (Jadval 1.1)
Savol 
Javob 
Dasturiy ta’minot nima? 
Kompyuter dasturlari va unga bog’liq 
hujjatlar. Dasturiy mahsulotlar olohida 
mijozlar uchun yoki umumiy bozor 
uchun ishlab chiqarilishi mumkin. 
Yaxshi 
dasturiy 
ta’minotning 
attributlari nima? 
Yaxshi dasturiy ta’minot talab qilingan 
funksionallikka ega, foydalanuvchiga 
qulay, ishonchli va davomiy bo’lishi 
lozim.
Dasturiy injiniring nima? 
Dasturiy 
injiniring 
bu 
dasturiy 
mahsulotni ishlab chiqishning barcha 
qirralari bilan bog’liq muhandislik. 
Dasturiy injiniringni asosiy faoliyatlari 
nima? 
Dastur xususiyatlari, dasturiy ta’minot 
ishlab chiqish, dasturiy ta’minotni 
tekshirish, 
va 
dasturiy 
ta'minot 
evolyutsiyasi. 
Dasturiy injiniring va kompyuter ilmi 
o’rtasida qanday farq bor? 
Kompyuter 
ilmi 
nazariya 
va 
tushunchalarga 
e’tiborni 
qaratadi; 
dasturiy injiniring amaliy ishlab chiqish 
va foydali dasturiy ta’minotni yetkazib 
berishga e’tibor qaratadi. 
Dasturiy injiniring va tizim injiniring 
o’rtasida qanday farq bor? 
Tizim injiniring bu apparat ta’minot, 
dasturiy ta’minot va jarayon injiniringni 
o’z ichiga oluvchi kompyuter asosli 

III. NAZARIY MATERIALLAR 
24 
tizimlarni ishlab chiqish. Dasturiy 
injiniring ushbu umumiy jarayonning 
bir qismidir. 
Dasturiy injiniringni narxi qancha? 
Taxminan 
60% 
xarajatlar 
ishlab 
chiqarish uchun va 40% xarajatlar 
testlash uchun sarf bo’ladi. 
Eng yaxshi dasturiy injiniring usuli va 
metodi qaysi? 
Barcha dasturiy ta’minot loyihalari 
professional tarzda boshqarilishi va 
ishlab chiqilishi kerak, turli xil tizimlar 
uchun mos bo’lgan turli xil usulllar 
qo’llaniladi. 
Dasturiy injiniringa veb qanday xilma-
xillik olib keldi? 
Veb dasturiy servislarni va yuqori 
taqsimlangan 
servisga 
asoslangan 
tizimlarni ishlab chiqishni olib kirdi.
Jadval 1.1. 
Dasturiy injinerlar dasturiy mahsulotni ishlab chiqish bilan shug’ullanadilar. 
Ikki xil turdagi dasturiy mahsulotlar mavjud: 
1.
Umumiy mahsulotlar
Bular autonom tizimlardir ya’ni ishlab chiqarish 
tashkiloti tomonidan ishlab chiqiladi va ochiq bozorda sotib ola biladigan 
mijozlarga sotiladi. Bu turdagi dasturiy mahsulotlarga shaxsiy 
kompyuterlar uchun dasturiy ta’minotlar masalan ma’lumot bazalari, matn 
tahrirlovchi, rasmlar chizish, loyihalarni boshqarish uskunalari kabi 
dasturlarni misol qilib olishimiz mumkin. 
2.
Buyurtma mahsulotlar
Bular alohida mijozlar tomonidan buyurtma 
qilingan tizimlardir. Bu turdagi dasturiy mahsulotlarga elektronik 
qurilmalar uchun nazorat tizimlari, maxsus ish jarayonlariga yordam 
berish uchun yozilgan tizimlarni misol qilib olishimiz mumkin. 
Bu ikki turdagi mahsulotlarning asosiy farqi shundaki, umumiy mahsulotlarda 
dasturiy ta’minot xususiyatlarini dasturiy ta’minotni ishlab chiqaruvchi tashkilot 
nazorat qiladi. Buyurtma mahsulotlarda mahsulotni sotib oluvchi tashkilot dasturiy 
ta’minot xususiyatlarini ishlab chiqadi va nazorat qiladi.
Biroq hozirgi kunga kelib bu ikki turdagi mahsulotlar orasidagi farq tobora 
kamayib boryapti, chunki ko’pgina tizimlar umumiy mahsulot sifatida qurilyapti va 

III. NAZARIY MATERIALLAR 
25 
mijozlar qaladiga qarab moslashtirilyapti. Enterprise Resource Planning (ERP) 
tizimlar, masalan SAP tizimi bunga yaqqol misol bo’lishi mumkin. 
Dasturiy injiniring ba’zida dasturiy ta’minot jarayoni ham deyiladi. Dasturiy 
ta’minot jarayoni dasturiy mahsulotni ishlab chiqish faoliyatlari ketma-ketligidir.
Barcha dasturiy ta’minotlar uchun umumiy bo’lgan to’rtta asosiy faoliyat bor. Bular: 
1.
Dasturiy ta’minot xususiyati 
2.
Dasturiy ta’minotni ishlab chiqish 
3.
Dasturiy ta’minotni tekshirish 
4.
Dasturiy ta’minot evolutsiyasi 

Download 3,05 Mb.