«Telekommunikaciya texnologiyaları» tálim baǵdarı 2 –kurs 303-22 studenti Ataxanova Shaxnozanıń Elektromagnit maydanlar hám tolqınlar páninen

Download 0,6 Mb.
bet	1/4
Sana	27.05.2024
Hajmi	0,6 Mb.
	#254919

1 2 3 4

Bog'liq
Elektromagnit tolqinlardin tarqaliwi. Shaxnoza Ataxanova v2

ÓZ BETINSHE JUMÍSÍ Qabıllaǵan: Esbergenov D Orınlaǵan: Ataxanova Sh.
Elektromagnit tolqınlar ham olardıń ulıwma qásiyetleri

MUHAMMED AL-XOREZMIY ATÍNDAǴÍ
TASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI NÓKIS FILIALI
«TELEKOMMUNIKACIYA TEXNOLOGIYALARÍ
HÁM KÁSIP TÁLIM» FAKULTETI
« Telekommunikaciya texnologiyaları » tálim baǵdarı
2 –kurs 303-22 studenti Ataxanova Shaxnozanıń Elektromagnit maydanlar hám tolqınlar páninen

ÓZ BETINSHE JUMÍSÍ

Qabıllaǵan: Esbergenov D
Orınlaǵan: Ataxanova Sh.

Elektromagnit tolqınlardıń tarqalıwı: Vakuum ham zatlar ishinde tolqınlardıń tarqalıw qásiyetleri
Jobası:

Elektromagnit tolqınlar ham olardıń ulıwma qásiyetleri
Elektromagnit tolqınlar tarqalıwı: Vakuum ham zatlar ishinde
Elektromagnit tolqınlar tarqatıwshısı: Antenna
Juwmaqlaw
Paydalanılǵan ádebiyatlar

Elektromagnit tolqınlar ham olardıń ulıwma qásiyetleri
Elektromagnit terbelislerdiń keńislik tarqalıwı elektromagnit tolqın dep ataladı. Elektromagnit tolqın kese tolqın bolıp, ol jaǵdayda elektr hám magnit maydan kernewleri óz-ara hám tarqalıw baǵdarına perpendikulyar tegislikte ózgeredi.

Házirgi kúnde elektromagnit tolqınlardıń qollanılıw tarawı kóp tarmaqlardı óz ishine qamragan:

• Kamunikatsiya (radio, televidenie, telefon, internet hám t.b. );
• Meditsina (diagnostika, emlewler);
• Xalıq-xojalıǵı ;
• Ilim;
• Xojalıq texnika (mikrotolqınlı pech,)
Bizdi qorshap alǵan pútkil keńisliktin elektromagnit nurlanıwlar ótedi. Quyash, bizni qorshap alǵan deneler, radiostansiya hám televiziyalıq uzatqıshlar antennaları elektromagnit tolqınlardı tarqatadı, olar terbelis chastotalarına qaray túrlishe ataladı: radiotolqınlar, infraqızıl nurlanıw, kórinetuǵın jaqtılıq, rentgen nurları. Bul esapsız energiya aǵımı atom hám molekulalar elektr zaryadlarınıń terbelislerin payda etedi. Eger zaryad tebrenip tursa, ol tezleniw menen háreketlenip atırǵan boladı, sonday eken, elektromagnit tolqınlar shıǵaradı. Ózgeriwshi induktsiya aǵımı dúbeley elektr maydandı, ol bolsa óz gezeginde dúbeley magnit maydandı oyatadı. Bul process birin-ketin keńisliktiń hámme noqatların qamraydı. Tarqalıp atırǵan elektromagnit maydanǵa elektromagnit tolqın dep ataladı. Onıń vakuum daǵı tarqalıw tezligi s = 299 792 458 ± 1,2 m/s. 1860-jıllarda ingliz alımı J. Maksvell jaratqan elektromagnit maydan teoriyası sonday juwmaqqa alıp keledi. Maksvellden keyin tez arada nemis alımı G. Gers elektromagnit tolqınlardıń bar ekenligin tájiriybede tastıyıqladı. Onıń qalewinde júdá ápiwayı qurallar : joqarı kernewler dáregi hám vibratorlar hawa menen ajıratılǵan metall sterjen jubı bar edi. Házir Gerstın sonday ápiwayı apparatlar járdeminde elektromagnit tolqınlardıń tarqalıw tezliklerin ólshewdi de óz ishine alǵan júdá názik tájiriybelerdi ótkere alǵanlıǵına iseniw qıyın. Vibrator hawa aralıǵın tesip ótiwi ushın zárúr bolǵan kernewge shekem zaryadlanǵan. Tesip ótiw waqtında vibratorda elektromagnit terbelisler payda bolǵan, olar vibratordın elektr energiyası elektromagnit nurlanıwǵa hám ótkizgishtiń qızıwına sarplanıp bolıwına qaray songen. Nurlanıw kishi aralıqtı tesip ótetuǵın qabıl etiwshi vibrator menen belgilengen. Qabıl etiwshi hám taratıwshı vibratorlar birdey menshikli terbelisler chastotasına iye bolǵan. Sol sebepli tarqalıp atırǵan elektromagnit tolqın qabıl etiwshi vibratorda úlken amplitudali rezonans terbelislerdi oyatǵan jáne onıń ótkeriwshileri aralıǵında tesiliw júz bergen mayda ushqınlar payda bolǵan. Bul ushqınlarǵa qaray qabıl etiwshi qurılmadaǵı elektromagnit nurlanıw intensivligi tuwrısında oylaw múmkin bolǵan. Vakuumda barlıq elektromagnit tolqınlar chastotası yamasa tolqın uzınlıǵınan qaramastan, bul universal tezlikte tarqaladı. Elektromagnit tolqınlardıń zárúrli ózgesheligi olardıń túrli ortalıqlar arqalı tarqalıw qábileti bolıp tabıladı. Olar vakuum arqalı eń nátiyjeli sayaxat etiwleri menen birge, olar hawa, suw hám hár qıylı qattı elementler sıyaqlı basqa elementlarden de ótiwi múmkin. Biraq, elektromagnit tolqındıń tezligi ol ótetuǵın ortalıqqa qaray ózgeredi. Tezliktiń bul ózgeriwi sınıwı sıyaqlı hádiyselerge alıp keliwi múmkin, bul jerda tolqın baǵdarı bir ortalıqtan ekinshisine ótkende ózgeredi. Elektromagnit tolqınlardıń taǵı bir qızıq ózgesheligi olardıń interferentsiya hám diffraktsıyanı kórsetiw qábileti bolıp tabıladı. Interferentsiya eki yamasa odan artıq tolqınlar bir-birine jabılǵanda júzege keledi, nátiyjede konstruktiv yamasa buzıwǵa qaratılǵan shawqım payda boladı. Konstruktiv shawqım kúshaygan tolqın amplitudalarga alıp keledi, ólimli shawqım bolsa tolqınnıń biykar etiliwine alıp keledi. Basqa tárepden, diffraktsiya tolqınlardıń tosıqlar átirapında yamasa tar tesikler arqalı iymeyiwin suwretleydi. Bul ayrıqshalıqlar kúndelik turmısımızdıń kóp iskerlik tarawılarında ájayıp hádiyselerdi keltirip shıǵaradı. Prizma arqalı jaqtılıq ótkende biz sezetuǵın janlı reńlerdi yamasa ıqtıyatlı akustikalıq dizayn sebepli konsert zallarında dawıstıń joqarı ayqınlıǵın oyda sawlelendiriw etiń; eki hádiyse de elektromagnit tolqınlardıń ayrıqsha qásiyetlerine baylanıslı. Elektromagnit tolqınlar da materiya menen óz-ara ta'sir qılıwı ájayıp qábiletine iye. Elektromagnit tolqın materiyaga dus kelip, ol sıpalıwı, uzatılıwı yamasa sawleleniwi múmkin. Bul óz-ara tásir sımsız baylanıs, radar sistemaları hám medicinalıq suwretler sıyaqlı kóplegen texnologiyalardıń tiykarı bolıp tabıladı. Elektromagnit tolqınlardıń element menen óz-ara tásirin túsiniw arqalı ilimpazlar hám injenerler túrli tarawlarda revolyuciya etetuǵın innovciyalıq programmalardı islep shıǵıwları múmkin. Radio hám mikrotolqınlar sıyaqlı, infraqızıl nurlanıw (IQ) metallardan sawlelenedi (sonıń menen birge, ultrafioletiviy diapazonındaǵı elektromagnit shawqımlardıń kópshiligi). Biraq, tómen chastotalı radio hám mikrotolqınlı nurlanıwdan ayrıqsha bolıp esaplanıw, infraqızıl nurlanıw ádetde bir ximiyalıq baylanısıwdıń úshlarınde atomlar tebrengende ózgerip turatuǵın bólek molekulalarda ámeldegi bolǵan dipollar menen óz-ara tásir etedi. Sol sebepli ol hár qıylı elementlar tárepinen sıpatlanadı, bul bolsa terbelisler ıssılıq formasında tarqalǵanda olardıń temperaturasınıń asıwına alıp keledi. Tap sol process teris tártipte júz berip, infraqızıl diapazonda massiv elementlerdiń óz-ózinen payda bolıwına alıp keledi. Infraqızıl nurlanıw spektral tómengi diapazonlarǵa bólinedi. Hár qıylı bóliniw sxemaları ámeldegi bolsa -de, spektr ádetde jaqın infraqızıl (0, 75-1,4 mkm), qısqa tolqınlı infraqızıl (1,4-3 mkm), orta tolqınlı infraqızıl (3-8 mkm), uzın tolqınlı infraqızıl (8-15 mkm) hám uzaq infraqızıl (15-1000 mkm) ga bólinedi. Házirgi waqıtta júdá kóp maǵlıwmatlar hám hújjetler kompyuterler arqalı modemler jardeminde uzatıladı yamasa qabıl etiledi.

Download 0,6 Mb.

1 2 3 4

Download 0,6 Mb.