|
«Telekommunkatsiya texnologiyalari» ta’lim yo’nalishi 2 kurs sirtqi talabasi
|
| bet | 1/4 | | Sana | 11.12.2023 | | Hajmi | 0.88 Mb. | | #115960 |
Bog'liq Asadov Asilbek 2022 elektronika MА’RUZА №15 Tоrtuv elеktr mаshinаlаrini sinаsh, 10-Mavzu, Jahon- Mustqil ta'lim, c5b97c5ba0ea81ebedfbbb63ac6999a1 BOSHLANG‘ICH SINFLARDA TEXNOLOGIYA VA UNI O‘QITISH METODIKASI FANIDAN AMALIY MASHG‘ULOTLAR , Maruza 2, taqsimlab berad-WPS Office, Korxonaning iqtisodiy faoliyati natijalari. Kurs ishi Tashkilot, Davlatning ijtimoiy siyosatini amalga oshirishning moliyaviy mexanizmlari, usmonqulov diyor 2 m u, portal.guldu.uz-adsorbsiya, issi-lik-almashinish-zharayonlarini-intensivlash-usullari-ta-lili, mustaqil ta'lim mavzulari (3), amaliy mashg\'ulot -SH.MAXMUDOVA, BUHGALTERIYA HISOBIDA BAHOLASH
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI NUKUS FILIALI
«Telekommunkatsiya texnologiyalari» ta’lim yo’nalishi 2 kurs sirtqi talabasi
Elektronika va sxemalar fanidan
Mavzu: «Elektr kattaliklar »
MUSTAQIL ISHI
Qabul qilgan: D.Qodirov
Bajargan: A.Asadov
REJA:
Asosiy elektr kattaliklar (zaryad, tok, kuchlanish, energiya, quvvat) va ularning o‘zaro munosabatlari.
Elektr zanjirlarning asosiy elementlari. Aktiv elementlar. Real elementlarni ideallashtirib almashtirish.
Asosiy elektr kattaliklar (zaryad, tok, kuchlanish, energiya, quvvat) va ularning o‘zaro munosabatlari.
Elektrostatikada elektr zaryadi (elektr miqdori) - bu jismlarning elektromagnit maydonlarning manbai bo‘lish qobiliyatini va elektromagnit o‘zaro ta`sirida ishtirok etish qobiliyatini belgilaydigan fizik skalyar kattalikdir deb tariflanadi. Birinchi marta elektr zaryadi tushunchasi 1785 yilda Kulon qonunida kiritilgan.
Elektr zaryadlarining har qanday tartibli harakati o‘tkazuvchanlikning elektr toki deb ataladi. Tok kuchi vaqt o‘tishi bilan elektr zaryadining o‘zgarish tezligiga teng:
(2.1.1)
bunda dq − o‘tkazgich ko‘ndalang kesimi orqali dt vaqtda o‘tgan zaryad miqdori.
Tok - “oqim” degan ma`noni anglatadi. Elektr tokini metallardan erkin elektronlarning harakati, elektrolitlarda ionlarning, gazlarda esa ionlar bilan elektronlarning harakati hosil qiladi.
Tokning yo‘nalishi uchun shartli ravishda musbat zaryadlarning harakat yo‘nalishi qabul qilingan.
O‘tkazuvchanlik tokini hosil qilgan erkin elektronlarning harakatini bevosita kuzatib bo‘lmaydi. Lekin o‘tkazgichdagi tokning mavjudligini uning ta`siri yoki u vujudga keltirgan hodisalarga qarab aniqlash mumkin:
- tok o‘tayotganda o‘tkazgich qiziydi;
- tokli o‘tkazgich yaqinida magnit maydon poyda bo‘ladi;
-elektr toki o‘tganda ba`zi hollarda moddaning kimyoviy tarkibi o‘zgarishi.
O‘tkazuvchanlik tokidan tashqari, boshqa turdagi toklar ham mavjud – bu siljish toklaridir. Zamonaviy nuqtai nazardan, o‘tkazuvchanlik toklari va siljish toklari o‘xshashligiga qaramay, butunlay boshqa fizik tushunchalardir. Ularning orasidagi eng muhim farq shundaki, o‘tkazuvchanlik toklari elektr zaryadlarining harakatiga mos keladi, siljish toklari esa faqat elektr maydon kuchining o‘zgarishiga mos keladi va ularga elektr zaryadlari yoki boshqa har qanday zarrachalar harakati bilan bog‘liq emas.
Vaqt o‘tishi bilan miqdori va yo‘nalishi o‘zgarmaydigan tokga o‘zgarmas tok deb ataladi. Yuza birligidan o‘tayotgan tok kuchi tok zichligi deb yuritiladi:
(2.1.2)
O‘tkazgichning bir birlik ko‘ndalang kesim yuzidan o‘tgan tokning kuchiga miqdor jihatdan teng bo‘lgan fizik kattalikka tok zichligi deyiladi.
SI da tok kuchining o‘lchov birligi- amper (A) bo‘lib, u asosiy birlik sifatida qabul qilingan. Tok zichligi birligi - A/m2.
Kuchlanish va elektr yurituvchi kuch. Elektr zanjiridagi ma`lum bir nuqtaning potentsiali deb, shu nuqtada joylashgan q zaryad ega bo‘lgan w -potentsial energiyasining ushbu zaryadga nisbatiga teng bo‘lgan qiymatga aytiladi.
(2.1.3)
|
| |
