Tema : Bultlı esaplawlar (Cloud computing): tiykarǵı túsinikler. Bultlı esaplaw tariyxı, rawajlanıw basqishlari hám bult infrostrukturasi

Download 478,25 Kb.
Sana	12.06.2024
Hajmi	478,25 Kb.
	#262799

Bog'liq
Tema-1 Bultlı esaplaw tariyxı (1)

Tema : Bultlı esaplawlar (Cloud computing): tiykarǵı túsinikler. Bultlı esaplaw tariyxı, rawajlanıw basqishlari hám bult infrostrukturasi.
Joba :
1. Bultlı esaplawlar (Cloud computing): tiykarǵı túsinikler;
2. Bultlı saqlaw modelleri;
3. Bultlı texnologiyalardıń qásiyetleri;
4. Bultlı texnologiyalardıń abzallıqları hám kemshilikleri.
Tayansh sóz dizbegiler: bultlı esaplawlar, bultlı texnologiyalar, bultlı xızmetler, gibrid bult, shahsiy bult, Iaas, PaaS, SaaS.

1. Bultlı esaplawlar (Cloud computing): tiykarǵı túsinikler.

Bultlı esaplaw bir neshe jıllardan berli AT dúnyasınıń jetekshi programmalarinin biri bolıp kelmekte.
Bultlı esaplawdıń mánisi paydalanıwshılarǵa Internet arqalı xızmet etiwge, esaplaw resursları hám qosımshalarına (sonday-aq operatsion sistemalar hám infrastruktura) aralıqtan orinlawdi támiyinlewden ibarat.
Maǵlıwmatlardı bultlı saqlaw - on-layn saqlaw modeli, ol jaǵdayda maǵlıwmatlar tarmaq boylap tarqatılǵan kóplegen serverlerde saqlanadı. Maǵlıwmatlar " bult" ta saqlanadı hám qayta islenedi, bul klient kóz-qarasınan bir ulken virtual server bolıp tabıladı. Fizikalıq tárepten, bunday serverler bir-birinen aralıqtan, hár túrlı kontinentler jaylasqan jayǵa shekem jaylasqan bolıwı múmkin. Málim bolıwınsha, bultlı saqlaw dinamikalıq túrde keńeyip baratuǵın informaciya sisteması.
Bultlı saqlawdı shólkemlestiriwdiń bir neshe jolı bar.
Jeke "bult" - bul bir shólkem paydalanıwı ushın mólsherlengen infrastruktura, sonday-aq bir neshe qarıydarlar (mısalı, bir shólkemniń bólindileri), itimal bul shólkemniń klientleri hám jalawshıları. Jeke " bult" ta shólkemniń ózi, sonıń menen birge, úshinshi tárep (yamasa olardıń bir neshe birikpesi) iyelik etiwi, basqarıwı hám basqariliwi múmkin hám ol fizikaliq iyesiniń yuridikaliq sırtta payda bolıwı múmkin.
Ulıwma "bult" bul keń tusinik bolip kópshilik tárepinen biypul paydalanıw ushın mólsherlengen infrastruktura. Ulıwma "bult" kommerciya, ilimiy hám mámleket shólkemleri tárepinen ham basqariliwi ham basqariwi múmkin. Bul "bult" ekonomikalıq kóz-qarastan paydalanıw ushın eń kereklisi bolıp tabıladı.
Gibrid "bult" bul kem ushiraytuǵın ob'ekt bolıp qalatuǵın, biraq standartlastırılgan yamasa jeke maǵlıwmatlar hám ámeliy texnologiyalar menen óz-ara baylanıslı bolǵan eki yamasa odan da kóp hár qıylı bultlı infrastrukturalardin (jeke, mámleketlik yamasa jámiyetlik) kombinatsiyası.
Ulıwma "bult" bul ulıwma wazıypalardı (mısalı, wákilxanalar (vakolatxona), qawipsizlik talapları, siyasat hám túrli talaplarǵa muwapıqlıq) moynına júklengen shólkemlerdiń málim bir qarıydarları jámiyetshiligi paydalanıwı ushın mólsherlengen infrastruktura túri. Ulıwma " bult" kooperativ (birgelikte) iyelik qılıw, basqarıw hám basqarıw bir yamasa bir neshe jámiyetlik shólkemleri yamasa úshinshi tárep (yamasa olardıń hár qanday birikpesi) bolıwı múmkin hám ol iyesiniń yurisdiksiyasi ishinde de, sırtında da ámeldegi bolıwı múmkin.

1. 1.-su'wret. Bultlı texnologiyalar
Bultlı esaplawdıń ush forması ámeldegi: Mámleket bultlar, jeke bultlar hám gibrid bultlar.
Mámleket bultlarǵa mısallar - Amazon Elastic COMPUTE Cloud (EC2), IBMning Blue Cloud, Sun Cloud, Google App engine hám Windows Azure hizmatlar shólkemin óz ishine aladı.
Paydalanıwshılar ushın, keń kólemdegi eń jaqsı ekonomikalıq payda beriwshi bultlar túrleri, sazlaw ushın qosımshalar, programma hám tarmaqlı keńligi ǵárejetlerin provayder menen qaplangan bultlar esaplanadı. Bul haqi-basına -paydalanıw model eken hám etkazilgan tek ǵárejetler isletiledi quwatına tiykarlanǵan.
Ayirim sheklewler bar, jámiyetlik bultlardı hár birin shólkemlestiriw ushın eń muwapıq bolıwı múmkin bolǵanlarigina alınadı. Model payda qılıw, konfiguratsiyani, qawipsizlik hám CLA ayriqsha ózgeshelikin chekleydi múmkin kemrekten-ideal joq ekenligi qaǵıydalarǵa boysunadı.
Menshikli bultlar maslasıwshı bolıp, avtomatlastırıw hám monıtoringlashtirish múmkinshiligin beredi. Menshikli bultlar kólemin ádetde ekonomika tárepten qımbat bolıwı múmkin. Bul kishi hám orta biznes ushın qollanıladı.
2. Bultlı saqlaw modelleri
Bultlı xızmetlerdiń derlik barlıǵına kirisiwdi bult xızmeti arqalı alıw múmkin. Bazar tárepinen usınıs etilgen bultlı sistemalar xızmetke jóneltirilgen: olardıń tiykarǵı waziypası paydalanıwshına sapalı xizmet kórsetiw bolıp tabıladı.
Bultlı esaplaw menen baylanıslı bolǵan barlıq zatlar ádetde aaS sózi “as a Service” dep ataladı. Bul " xızmet retinde", yaǵnıy " xızmet retinde" degen mánisti ańlatadı.
Xızmetlerdi usınıwdıń bir neshe modelleri ámeldegi:
Iaas - Information-as-a-Service (" maǵlıwmat xızmet retinde") - klientlerge hár qıylı IT-resursların usınıw. Ádetde, Iaas modeli virtual server, saqlaw, tarmaq infrastrukturasin usınıwdı óz ishine aladı. Iaas paydalanıwshına xızmetti sazlaw ushın keń múmkinshilik beredi, biraq sonıń menen birge, xizmet kórsetiwdi qıyınlastıradı.
PaaS - Process-as-a-Service (" process xızmet retinde ") - programmalıq támiynat platformasiga kirisiwdi támiyinleydi. Paydalanıwshılar bul platforma tiykarında ózleriniń ámeliy programmaların jaratıwı hám jaylastırıwı múmkin, olar tómengi dárejedegi resursların basqarıw (operatsion sistema, maǵlıwmatlardı saqlaw hám basqalar ) ga kiriw ruxsatına iye. Hár bir anıq platformaning sezilerli ayırmashılıqlar sebepli, bir PaaS sheshiminen basqasına kóshiriw múmkinshiliksiz bolıp tabıladı. Bul haqıyqat birpara provayderlarni universal PaaS interfeysin islep shıǵıw haqqında oylawǵa májbúr etedi.
SaaS - Storage-as-a-Service (" saqlaw xızmet retinde") - programmalıq támiynattı támiyinleydi. Bul modelde paydalanıwshılar tek tarmaq arqalı kerekli programmalardıń islewine kiriw ruxsatına iye boladılar. SaaS modeli qashannan berli hújjetlerdi redaktorlaw hám prezentaciya qılıw, joybarlardı basqarıw ushın arzalardı tapsırıw ushın isletiledi

1. 2-súwret. Bultlı xızmetlerdiń túrleri.

1. 3-súwret. Bultlı texnologiyalar modelleriniń ishki dúzilisi.
Búgingi kunga kelip, basqa xızmetler payda boldı.
" Maǵlıwmat xızmet retinde" (Desktop as a Service, DaaS) - DaaS xızmetin usınıwda klientler islewge tolıq tayın bolǵan standart jumıs stansiyasın aladı (tapsırmanı tapsıradı ), onı hár bir paydalanıwshı óz wazıypaları ushın qosımsha túrde sazlawı múmkin. Sonday etip, paydalanıwshı bólek programmaǵa emes, bálki tolıqqonli islew ushın zárúr bolǵan programmalıq komplekske kiriw ruxsatına iye boladı. Jumısqa kelip, ol jaysha óz maǵlıwmatların kiritedi (login / parol yamasa autentifikatsiya qılıwdıń basqa quralları ) jáne onıń kompyuterinen emes, bálki úshinshi tárep serverinen de paydalanıw múmkin.
" Jumıs jay xızmet retinde" (Workspace as a Service, sokr. WaaS),) modeli soǵan uqsas, biraq DaaS -den ayrıqsha bolıp esaplanıw, paydalanıwshı tek programmaǵa kiriw ruxsatına iye, usınıń menen birge barlıq esap -kitaplar tuwrıdan-tuwrı onıń mashinasında ámelge asıriladı.
«Úskene xızmet retinde» (Hardware as a Service, HaaS) modeli de málim, biraq IaaS modeliniń tómengi túri bolıwı múmkin.
" Hámme narsi xızmet retinde" (Everything as a service, sokr. EaaS) - joqarıda keltirilgen barlıq sheshimlerdiń elementlerin óz ishine alǵan hám házirgi waqıtta túsinik bolǵan model.
Sanap ótilgen taypalardıń hár biri (xizmet kórsetiw modelleri) ǵárezsiz túrde yamasa xızmet siltemeleriniń basqa variantları menen birgelikte tartinishi múmkin.
3. Bultlı texnologiyalardıń qásiyetleri
Bult resurslarini shólkem xızmetkerleriniń jumısların tashkil etiliwine uqsas kóriniste tıńlawshılardıń oqıw procesin ratsional shólkemlestiriw múmkinshiligine ıyelew maqsetinde tálimde nátiyjeli paydalanıw múmkin. Tálimde bult texnologiyasınan paydalanıwǵa mısal retinde studentler, professor -oqıtıwshılar hám basqalar ushın jeke kabinetler, elektron kúndelik hám jurnallardı kórsetiw múmkin. Bultlı texnologiya informaciya texnologiyalarınıń barlıq abzallıqlarınan paydalanıp hár qıylı social programmalıq támiynatlarǵa kirisiwdi shólkemlestiriw imkaniyatın beredi, olar mobil oqıwdı shólkemlestiriw ushın platforma retinde xizmet etiwi múmkin. Sol sebepli bultlı texnologiyadan paydalanıw oqıw procesine sarplanatuǵın ǵárejetlerdi kemeytiw, oqıw materialların qáliplestiriw, oǵan kirisiwdi támiyinlew, oqıw jobaların operativ ózgertiw esabına oqıw sapasın asırıw imkaniyatın beredi.

1.4-súwret. Bultlı xızmetlerdiń túrleri.

Bult sistemalarınıń qásiyetlerin ush zárúrli klasqa bolıw múmkin:
• Tiykarǵı ;
• texnologiyalıq ;
• ekonomikalıq.
Tiykarǵı ayrıqshalıqlardı kórip shıǵıń.
Elastiklik - bul ózgeshelik ólshew qábiletin ańlatadı. Sonı atap ótiw kerek, isletilingen resurslar sanınıń dinamikalıq ósiwine qosımsha túrde ajıratılǵan esaplaw quwatın kemeytiw múmkinshiligi de talap etiledi. Áyne mine sol ózgeshelik bultlı sistemalardı klassik informaciya sistemalarına salıstırǵanda bir qatar ekonomikalıq artıqmashılıqlardı beredi.
Qátelerge shıdamlıq - qátelerge shıdamlılıǵınıń joqarı dárejesin támiyinlew artıqsha aqshalardı talap etedi. Bultlı sistemalarda virtualizatsiya járdeminde tiykarlanıp odan qutılıw múmkin.
Belgilengen xızmet sapasın támiyinlew - bul tekǵana xızmetlerdiń joqarı dárejede bolıwın támiyinlew, bálki basqa zárúrli áhmiyetke iye bolǵan ayrıqshalıqlardı da óz ishine aladı: paydalanıwshı háreketlerine juwap beriw waqtı, daǵaza etilgen islerdiń orınlanıwı hám taǵı basqa. Kórsetilip atirgan xızmetlerdiń sapası kepilliklerisiz bultlı sistemalardan paydalanıw (ásirese sırtqı provayder tárepinen támiyinlenetuǵın). biznes ushın oǵada qáwipli bolıp qaladı. Dinamiklik - IT sisteması ózgeriwshen biznes mútajliklerine juwap bere alatuǵın waqıt, házirgi waqıtta júdá zárúrli parametrge aylanıp atır. Eger sistema klientlerdiń talapların ózgertirgen halda demde qayta tiklena alsa, ol biznestiń úzliksizligin támiyinlew ushın tiykar boladı hám bultlı infrastrukturalar ushın siz artıqsha sarplanǵan resurslar menen tólewge májbúr emessiz.
Texnologiyalıq ayrıqshalıqlardı esapqa alın.
Virtualizatsiya - virtualizatsiya sistemalarınan paydalanıw fizikalıq úskenelerden abstrakt halda bult sistemaları ushın tiykarǵı talaplardı orınlawǵa múmkinshilik beredi. Usınıń menen birge, sistemaǵa texnikalıq xizmet kórsetiw tekǵana ápiwayılastırılgan, bálki infrastrukturaning turaqlılıǵın da asırılǵan. Bunnan tısqarı, virtualizatsiyadan paydalanıw bult sistemaları ushın elastik keńeyiwdi támiyinleydi.
Saqlawdı basqarıw - bultlı sistemalar tez-tez tarqatılǵanlıǵı sebepli, maǵlıwmatlarǵa kirisiwdi nátiyjeli basqarıw wazıypası júdá keskin. Muwapıqlıqtı támiyinlewden tısqarı, kirisiw tezligin hám saqlanatuǵın maǵlıwmat kóleminiń asıwın da esapqa alıw kerek.
Qawipsizlik - bult sistemalarınıń qawipsizligin támiyinlew búgingi kúnde bult sistemaların shólkemlestiriw hám olar menen islewde eń zárúrli wazıypa esaplanadı. Házirgi waqıtta maǵlıwmatlar qawipsizligin támiyinlew ushın tayın sheshim joq hám hár kim bul mashqalanı óz jolında sheshedi.
Bultlı programmalar ushın programmalıq támiynat API-lari - qosımshalar hám bultlı sistemalardıń óz-ara tásiri ushın standartlastırılgan programmalıq interfeyslerdiń bar ekenligi islep shıǵıwshılarǵa bultlı infrastrukturaning barlıq abzallıqlarınan paydalanǵan halda daslep bultlı programmalardı jaratılıwma múmkinshilik beredi.
Tutınıw etiletuǵın resurslar hám usınıs atırǵan xızmetlerdiń kórsetkishleri bir qatar bultlı infrastruktura funksiyaların basqarıw hám avtomatlashtirishni támiyinlew ushın júdá zárúrli bolıp tabıladı.
Ekonomikalıq ayrıqshalıqlardı esapqa alın.
Evropalik qánigeler tárepinen aytılǵan bultlı sistemalardı ámelge asırıwdıń ekonomikalıq tárepleri qashannan berli jaqsı málim bolǵan :
• tek isletilingen resurslar ushın tólew;
• múlk ma`nisiniń tómenlewi;
Investitsiyalardıń joqarı rentabelligi;
• kapital ǵárejetlerdiń bir bólegin operatsion sistemaǵa ótkeriw;
Zamanagóy IT texnologiyalarınıń ekologiyalıq tárepleri.
4. Bultlı xızmetlerdiń abzallıqları hám kemshilikleri
Bultlı saqlaw hám xızmetlerdiń abzallıqları tómendegilerden ibarat :
• derlik hár qanday orında hám qurılmada qálegen hújjet ústinde islew múmkinshiligi;
• ulıwma qálegen orında jaylasqan hám hár túrlı qurılmalardan paydalana alatuǵın bir neshe paydalanıwshılar ushın maǵlıwmatlarǵa ulıwma kirisiwdi hám keyinirek sinxronlashni shólkemlestiriw;
• maǵlıwmatlar ushın sheksiz bos jay;
• maǵlıwmatlardı uzatıw qolaylıǵı ;
• zárúrli maǵlıwmatlardıń nusqaların saqlaw ;
• bultlı xızmetlerden paydalanıwshılar, barlıq dárekleri isletilbeytuǵın serverdi kireyge alıw ushın emes, bálki tiykarınan paydalanǵan jay ushın aqsha tóliydiler;
Paydalanıwshına maǵlıwmatlardı saqlaw infrastrukturasini satıp alıw, qollap-quwatlaw hám texnikalıq xizmet kórsetiw menen shuǵıllanıwdıń hájeti joq, nátiyjede islep shıǵarıw ulıwma ózine túser bahasın pasaytiradi;
• Maǵlıwmatlardıń rezerv nusqasın jaratıw hám saqlawdıń barlıq proceduraları bult orayı provayderi tárepinen ámelge asıriladı, bul bolsa klientti bul processga tartmaydı.
Biraq, unamlı túsindiriwlerden tısqarı, bultni saqlaw túsinigi de sın pikir etiledi.
Bultlı saqlaw hám xızmetlerdiń kemshilikleri tómendegilerdi óz ishine aladı :
• bultlı xızmetten paydalanǵande barlıq maǵlıwmatlar sırt el serverlerinde jaylasqan hám oǵan kirisiw úshinshi tárep programmaları arqalı ámelge asıriladı, nátiyjede paydalanıwshı saqlaw xızmetin usınıs etetuǵın kompaniyaǵa ǵárezli boladı ;
• bul texnologiyanıń keń tarqalıwı menen, paydalanıwshı qaldırǵan maǵlıwmatlar jıllar dawamında saqlanıp qolinsa yamasa onıń qandayda bir bólegin ózgertira almasa, qadaǵalawsız maǵlıwmatlardı qáliplestiriw menen baylanıslı máseleler júzege keliwi múmkin;
• bultlı kompyuterlerden paydalanatuǵın xızmetlerden paydalanıwshılar sanı sezilerli dárejede asıwı sebepli, qáteler hám maǵlıwmatlardıń tarqalıwı bahası asıp atır ;
• IT infrastrukturasi qawipsizligine bultlı saqlaw quralları tásir kórsetiwi múmkin:
- kompaniya xızmetkerleri jasırın maǵlıwmatlardı almasıwları (urlawları ) múmkin;
Data on-layn maǵlıwmatlardı saqlaw sistemaları zıyanlı programmalardı korporativ tarmaqlarında tez tarqatıw usıllarınan biri bolıwı múmkin;
 on-layn maǵlıwmatlardan paydalanıw, siz jasırın maǵlıwmatlardı joytıwıńız múmkin;
• bultlı xızmetlerdegi esaplar aynıwı múmkin hám bunıń nátiyjesinde jasırın maǵlıwmatlardıń joǵalıp ketiwi yamasa aǵıwı múmkin.
• bultlı sistemalar daǵı maǵlıwmatlar menen baylanıslı qarama-qarsılıqlı jaǵdaylarda, qanday huqıqıy hújjetlerge shaqırıq qılıw kerekligi anıq emes.
Bultlı saqlawdıń kemshiliklerin bahalab, siz olardı bir tiykarǵı mashqala retinde ulıwmalastırıwıńız múmkin, bul maǵlıwmatlar qawipsizligi jetarli emes. Bunnan tısqarı, bul mashqala bultlı shlyuz arqalı maǵlıwmatlar menen islewde de, bultlı saqlaw infrastrukturasining qawipsizligin da óz ishine aladı.

Download 478,25 Kb.