|
Tema: Atomnıń Tomson modeli Jobası
|
| bet | 2/6 | | Sana | 11.12.2023 | | Hajmi | 307,31 Kb. | | #115536 |
Bog'liq Atomnıń Tomson modeliAtomnıń Tomson modeli
1897-jılda J.Tomson tárepinen elektr ashıldı. 1901-jılda bolsa Tomson dúzilisiniń birinshi modelin usındı. Tomson modeline tiykarlanıp atom oń zaryadlanǵan sfera bolıp, onda teris zaryadlanǵan elektronlar bólistirilgen. Sferanıń qosındınıń oń zaryadı elektronlardıń qosındısı teris zaryadına teń bolıp, atom sisteması bir pútin halda neytral esaplanadı.
Oń zaryadlanǵan sferanıń ólshemi pútin atomnıń radiusı tártibinde, yaǵnıy 10-10 m. Atomnıń nurlanıwı elektronlardıń teńsalmaqlılıq jaǵdayları átirapında kishi terbelisleri nátiyjesinde payda boladı. Tomson modelinde atomǵa túsken - bólekshe júdá kishi múyeshke qıyalaydı.
Bul bolsa Tomson atomı ishinde elektr maydanınıń kúshsiz ekenligin kórsetedi. Bir tegis zaryadlanǵan sfera ishindegi maydan kernewliligin tómendegi formula arqalı anıqlanadı.
, (1)
Bul formulada e – sfera zaryadı, R – onıń radiusı, r – elektronnıń teńsalmaqlılıq jaǵdaydan shetleniwi. Teńsalmaqlılıq jaǵdaydan (sfera orayınan) r aralıqta turǵan elektronǵa tásir etetuǵın kvazielastik kúsh tómendegishe ańlatıladı.
(2)
Qálegen jol menen teńsalmaqlılıq jaǵdaydan shıǵarılǵan elektron
(3)
Chastota menen terbeledi. (3) formulada m - elektron massası, R - atom radiusı, e – elektron zaryadı. Tomson modelinen paydalanıp, atom radiusı (ólshemi) anıqlanǵan. (3) formuladan,
(4).
Spektrdiń kórinetuǵın oblastında =6·10-5 sm tolqın uzınlıǵına, =3·1015 s-1 chastota sáykes keledi. Ol waqıtta (4) ke tiykarlanıp atom radiusın esaplaw múmkin (e=1.6·10-19 Kl, m=9.11·10-31 kg).
R diń bul mánisi atomnıń gazokinetikalıq ólshemine tuwrı keledi. Bunı Tomson modeliniń tastıyıǵı da dew múmkin. Keyinirek Tomson modeliniń jaramsızlıǵı anıqlandı. Tomson modeli házirgi waqıtta atom dúzilisi haqqındaǵı pikirlerdiń rawajlanıw basqıshlarınan biri sıpatında tárıyxıy áhmiyetke iye esaplanadı.
Tomson atom modeliniń sheklewleri hám qáteleri
• Bul model qanday máselelerde áwmetsiz tawsılǵanı hám ne ushın ol dawam eta almaslıǵın analiz etemiz. Birinshiden, ol atom ishindegi elektronlarda zaryadlardıń qanday saqlanıwın túsindirip bere almadı. Bunı túsindirip bere almay, atomnıń turaqlılıǵı tuwrısında hesh nárseni sheshe ete almadı. Onıń teoriyasında ol atomnıń yadrosı bar ekenligi haqqında hesh nárse esletpegen. Eger búgin atom atomlardan ibaratlıǵın bilsek edi proton hám neytron hám elektronlardan ibarat yadro átirapında aylanadı hár qıylı energiya dárejelerinde.
• Protonlar hám neytronlar ele ashılmaǵan bolar edi. Tomson óz modelin sol waqıtta ilimiy tastıyıqlanǵan elementler menen túsindiriwge, tiykarlawǵa háreket etti. Altın plyonka boyınsha tájiriybe tastıyıqlanǵanda, ol demde taslandı. Bul tájiriybede atom ishinde onı oń zaryad hám úlken massaǵa iye etetuǵın zat bolıwı kerekligi kórsetildi. Bul qashannan berli atomnıń yadrosı ekenligi málim bolǵan.
|
| |
