Tema: Atomnıń Tomson modeli Jobası

• potensiallar parqı (U) qoyılǵan. Elektronlar óz háreketleri dawamında sınap atomları menen to'qnashadilar. B plastinka A tordan keyin jaylastırılǵan, olar arasına kúshsiz (0, 5 v) tormozlaytuǵın potensial U3 qo'yiladi. Elektronlar A tor menen B plastinka arasındatormozlanadi. Eger energiyası 0, 5 ev den kishi bolǵan elektron A tordan o'tsa, ol v plastinkaǵa shekem jetip kela almaydı. Energiyası 0,5 ev den úlken bolǵan elektronlargina A tordan ótip B plastinkagayetib kela aladılar. Olardıń sanı galvanometr (G) kórsetip atırǵan tok kúshi úlkenligi arqalı anıqlanıwı múmkin.

• Tájiriybelerde B plastinkaǵa túsken elektronlar payda etgen tok kúshi menen elektronlardı tezlatuvchi potensiallar parqı U arasındaǵı baylanısıwdıń (volt-amper xarakteristikası ) grafigi sızılǵan volt-amper xarakteristikada tok kúshiniń maksimumlari bir-birinen birdey aralıqta jaylasqan. volt-amper xarakteristikada tok kúshiniń maksimumlari bir-birinen birdey aralıqta jaylasqan. Izbe-iz jaylasqan maksimumlar arasındaǵı hár bir aralıq Ye4,9 v ga teń. Birinshi maksimum 4,9 ev potensiallar parqına, ekinshi maksimum 9,8 ev, úshinshi maksimum 14,7 v potensiallar parqına tuwrı keledi. Tájiriybeler analizi. Tájiriybeler nátiyjeleri tiykarında sızılǵan volt-amper xarakteristikada tok kúshi maksimumlari payda bolishini tómendegishe túsindiriw múmkin. volt-amper xarakteristikada tok kúshi aldın monoton artıp baradı hám potensiallar parqı U=4,9 voltga jetkende maksimumga erisedi, keyin U taǵı asırılıwı menen tok kúshi keskin azayıp minimumǵa erisedi, U taǵı arttırıp barılǵanda hám U=9,8 voltga jetkende tok kúshi maksimumga erisedi. Tok kúshiniń bunday maksimumi U=14,7 voltta taǵı tákirarlanadı. Hár eki maksimumlar arasındaǵı potensiallar parqı 4,9 voltqa teń.

Juwmaqlaw

Tomsonnıń modeli birinshi bolıp atomǵa ayrıqsha ishki strukturanı belgilegen, biraq onıń dáslepki xarakteristikasında matematikalıq formulalar joq edi. Ol 1867-jılda iyrimli atomdı usınıs etken halda maqala jazǵan Uilyam Tomsonnıń jumısına ergashdi. JJ Tomson 1890 -jılǵı „bult atomı“ gipotezasınan waz keshti, atomnıń iyrim teoriyasına tıykarlanıp, atomlar materiallıq emes elementlerden ibarat edi hám iyrimlerdiń jaylasıwı hám ximiyalıq elementler arasındaǵı dáwirli úzliksizlik ortasında uqsawlıq bar ekenin usınıs etdi. Tomson óziniń atom modelin sol kúnniń málim eksperimental dálillerine tiykarladı hám tiykarınan, Kelvin bir jıl aldın oń shar atomın usınıs etkeni sıyaqlı, Kelvinning jolına ergashdi. Tomson Kelvinning oń kólem zaryadınıń modeline tiykarlanǵan usınısı keleshektegi tájiriybelerdi basqarıwǵa xızmet etdi. Tomson modeliniń dáslepki baspa etilgeninen keyin tiykarǵı maqseti atomning elektr neytral hám ximiyalıq tárepten ózgeriwshen jaǵdayın esapqa alıw edi. Klassik mexanika sharayatında elektron orbitalari turaqlı edi. Elektron oń zaryadlanǵan sharning orayından uzaqlasqanda, onıń orbitasida kóbirek oń zaryad bar ekenligi sebepli oǵan kóbirek anıq oń ishki kúsh tásir etedi. Elektronlar ózleri ortasındaǵı óz-ara tásirinler nátiyjesinde turaqlılasatuǵın halqalarda erkin aylanıwları múmkin edi hám spektroskopik ólshewler túrli elektron halqalar menen baylanıslı energiya ayırmashılıqların esapqa alıw ushın mólsherlengen. Elementtıń qásiyetlerine kelsek, Tomson olar elektr tásirinen kelip shıǵadı dep esaplardı. Bunnan tısqarı, ol korpuskulyar hám oń zaryad teoriyasınan paydalanǵan halda atomning fizikalıq hám ximiyalıq táreplerin súwretlewge járdem beretuǵın teoriya zárúr ekenligin aytıp ótdi. Tomson bir neshe elementler ushın eksperimental túrde málim bolǵan birpara tiykarǵı spektral sızıqlardı esapqa alıw ushın óz modelin qayta qáliplestiriwge kóp hám nátiyjesiz urındı. Radioaktivliktiń ilimiy jańa ashılıwlarınan keyin Tomson bunı óz modelinde kórip shıǵıwǵa qarar etdi: