|
Tema: Atomnıń Tomson modeli Jobası
|
| bet | 1/6 | | Sana | 11.12.2023 | | Hajmi | 307,31 Kb. | | #115536 |
Bog'liq Atomnıń Tomson modeli
Tema: Atomnıń Tomson modeli
Jobası:
Kirisiw;
Atomnıń Tomson modeli;
Rezerford tájriybeleri;
Alfa-bólekshelerdiń shashıraw teoriyası. Rezerford formulası.
Juwmaqlaw;
Paydalanılǵan ádebiyatlar.
Kirisiw
Áyyemgi grek filosofları Levkipp hám Demokritlerdiń táliymatına tiykarlanıp, atom – elementtiń bólinbeytuǵın bólekshesi bolıp, sezgi organlar seze almaytuǵın dárejede kishi ólshemge iye degen qıyallar pánde uzaq waqıtqa shekem húkim súrdi. “Atom” sózi grekshe “atomos” sózinen alınǵan bolıp, “bólinbeytuǵın” degen mánisti bildiredi.
XIX ásirdiń aqırlarında ótkeriletuǵın bir qatar úlken tájriybeler nátiyjeleri atomnıń quramalı dúziliske iye ekenligi haqqındaǵı pikirlerdi aydınlastırdı.
XX ásir baslarında atomlardıń bar ekenligi, olardıń ólshemi 10-8 sm tártipte bolǵan quramalı elektr sistemasınan ibarat ekenligi, atomda oń hám teris zaryadlar bar ekenligi, teris zaryadlardı tasıwshılar elektronlar ekenligi anıqlanǵan edi. Biraq oń zaryadlardı tasıwshılar (protonlar) ele anıq emes, oń ionlar bar ekenligi bolsa belgili edi. Kún tártibinde atom dúzilisin anıqlaw wazıypası turar edi. Atom quramında oń hám teris zaryadlar ózara kompensaciyalanıwı sebepli atom bir pútin neytral esaplanadı. Atom dúzilisiniń eki teoriyalıq modeli bar edi. Birinshisi 1901-jılda J.Tomson tárepinen usınılǵan. Bul modelge tiykarınan atom oń zaryadlanǵan sfera bolıp, teris zaryadlı elektronlar sfera kólemi boylap bólistirilgen. Elektronlar oń zaryadlanǵan sfera elementi menen Kulon nızamı boyınsha ózara tásirlesedi. Elektronlar óz teń salmaqlılıǵı átirapında terbeliwinde atom energiya nurlaydı. Ekinshi modelge tiykarlanıp atom Quyash sisteması dúzilisi sıyaqlı dúzilgen. Bul Atom dúzilisiniń planetar modeli edi. Planetar model haqqındaǵı dáslepki túsinikler 1903-jılda Kelvin hám X.Nagaoka tárepinen aytılǵan. Bul modelge tiykarınan atomnıń orayında oń zaryadlanǵan yadro jaylasqan bolıp, onıń átirapında elektronlar planetalar sıyaqlı háreketlenedi. Elektronlar yadronıń Kulon tartısıw kúshleri arqalı uslap turıladı. Atomnıń turaqlılıǵın túsindiriwde bul eki teoriyalıq model de belgili bir qıyınshılıqlarǵa ushıradı. Atom dúzilisi haqıyqatında da qanday ekenligin biliw ushın tájriybeler ótkeriw talap etiledi. Bunday tájriybeler 1911-jılda inglis fizigi E.Rezerford tárepinen ótkerildi. Atom dúzilisi haqqındaǵı tájriybelerge keńirek toqtalıp ótemiz.
|
| |
