Tema: Itimallar keńisligin dúziw Joba: Kirisiw Toykargi bo’lim Itimallar keńisligi haqqinda tusinik Itimallilar teoriyasi

Download 36,91 Kb.
bet	3/3
Sana	18.05.2024
Hajmi	36,91 Kb.
	#241804

1 2 3

Bog'liq
Itimallar kenisligin duziw

Itimallilar teoriyasi

Itimallıq (Akisiomalar)Determinizm Sistema IndeterminizmTosınarlılıq
Itimallar maydaniÚlgi maydaniIlaj Birgelikte tolıq waqıyalarBaslanǵısh hádiyse Óz-ara eksklyuzivlik Nátiyje Singleton Tájiriybe Bernoulli isi Itimallar bólistiriwi Bernoulli bólistiriwi Bınamiy bólistiriw Eksponensial bólistiriw Ápiwayı bólistiriw Pareto bólistiriwi Puasson bólistiriwi Itimallıq ólshewi Tosınarlı ózgeriwshi Bernulli procesi Úzliksiz yamasa diskret Kutilgen bahaParıqlanishMarkov shınjıriBaqlanǵan bahaTosınarlı júriwStokastik process
Qosımsha hádiyseBirgelikte itimallıqMarjinal itimallıqShártli itimallıq
Ǵárezsizlik Shártli ǵárezsizlik Ulıwma itimallıq nızamı Úlken sanlar nızamıBayes teoremasi Bul teńsizligi venn diagrammasi Terek diagramması

Puasson bólistiriwi, diskret itimallıq bólistiriwi.
Itimallar teoriyası yamasa itimallıq esabı matematikanıń itimallıq menen baylanıslı bólimi bolıp tabıladı. Bir neshe qıylı itimallıq talqinlari ámeldegi bolsa -de, itimallıq teoriyası kontseptsiyanı hákisiomalar kompleksi arqalı ańlatıw arqalı qatań matematikalıq tárzde kórip shıǵadı. Ádetde bul hákisiomalar itimallıq keńisligi kózqarasınan itimallıqtı rásmiylestiredi, ol 0 den 1 ge shekem bolǵan bahalardı qabıl etiwshi ólshewdi, itimallıq ólshewi dep ataladı, úlgili keńislik dep atalatuǵın nátiyjeler kompleksine tayınlaydı. Úlgi maydanınıń hár qanday belgilengen kishi kompleksi hádiyse dep ataladı.
Itimallar teoriyasınıń oraylıq sub'ektleri diskret hám úzliksiz tosınarlı ózgeriwshiler, itimallıq bólistiriwleri hám stokastik processlerdi óz ishine aladı (olar deterministik bolmaǵan yamasa uǵımsız processlerdiń matematikalıq abstrakciyaların yamasa bir ret júz bolıwı múmkin yamasa waqıt ótiwi menen tosınarlı tárzde rawajlanıwı múmkin bolǵan o'lchangan muǵdarlardı támiyinleydi ). Tosınarlı hádiyselerdi jetilisken boljawdıń ılajı bolmasa -de, olardıń minez-qulqları haqqında kóp sóylew múmkin. Bunday minez-qulıqtı xarakteristikalaytuǵın itimallıq teoriyasınıń eki tiykarǵı nátiyjesi - úlken sanlar nızamı hám oraylıq shegara teoremasi.
Statistikanıń matematikalıq hasası retinde itimallıq teoriyası maǵlıwmatlardıń muǵdarlıq analizin óz ishine alǵan kóplegen insan iskerligi ushın zárúr bolıp tabıladı. [1] Itimallar teoriyası usılları, sonıń menen birge, statistikalıq mexanikada yamasa izbe-iz bahalawda bolǵanı sıyaqlı, olardıń jaǵdayı tuwrısında bólekan maǵlıwmat berilgen quramalı sistemalardıń xarakteristikalarına da tiyisli. Jigirmalanshı ásir fizikasining ullı jańa ashılıwları kvant mexanikasında suwretlengen atom kólemindegi fizikalıq qubılıslardıń itimallıq tábiyaatı edi
Itimallardıń zamanagóy matematikalıq teoriyası XvI asirde Gerolamo Kardano hám XvII asirde Per de Ferma hám Blez Paskal tárepinen kútilmegen jaǵday oyınların analiz etiwge urınısları menen baylanıslı (mısalı, " noqatlar mashqalası ").[3] Kristian Gyuygens 1657 jılda bul tema boyınsha kitap baspa etdi.[4] 19 -asirde itimallıqtıń klassik tariypi Per Laplas tárepinen juwmaqlandi.[5]
Daslep, itimallar teoriyası tiykarlanıp diskret hádiyselerdi kórip shıqtı jáne onıń usılları tiykarlanıp kombinatoryal edi.Aqir-aqıbet, analitik oy-pikirler teoriyaǵa úzliksiz ózgeriwshilerdi kirgiziwge májbúr etdi.
Bul Andrey Nikolaevich Kolmogorov tárepinen qoyılǵan tiykarlarda zamanagóy itimallar teoriyası menen juwmaqlandi. Kolmogorov Richard fon Mizes tárepinen kiritilgen úlgili keńislik túsinigin hám ólshew teoriyasın birlestirdi hám 1933 jılda itimallar teoriyası ushın óziniń hákisioma sistemasın usınıs etdi. Bul zamanagóy itimallar teoriyası ushın eń shubhasız hákisiomatik tiykar boldı ; biraq, alternativlar ámeldegi, mısalı, Bruno de Finetti tárepinen esaplanatuǵın qosımshalardan kóre chekli qosımshalardıń qabıl etiliwi.

Juwmaq
Itimallar teoriyasınıń tiykarǵı túsiniklerinen biri tosınarlı hádiyse bolıp tabıladı. Bul túsinik tájiriybe menen bekkem baylanıslı. Tájiriybe jasalma túrde jaratılıwshı yamasa onı ótkeriwshi shaxstıń ixtiyoriga baylanıslı bolmaǵan halda juzege keliwshi málim shártler kompleksi orınlanǵanında, ótkeriletuǵın sınaqtan ibarat. Tájiriybelerdi eki klasqa (túrge) bolıw múmkin. Olardıń birinde tájiriybe nátiyjeleri tábiyaat nızamlarina tayanǵan halda aldınan aytıp beriliwi múmkin.
Itimallar teoriyası yamasa itimallıq esabı matematikanıń itimallıq menen baylanıslı bólimi bolıp tabıladı. Bir neshe qıylı itimallıq talqinlari ámeldegi bolsa -de, itimallıq teoriyası kontseptsiyanı hákisiomalar kompleksi arqalı ańlatıw arqalı qatań matematikalıq tárzde kórip shıǵadı.

Paydalanilgan a’debiyatlar

1. Maǵlıwmatlardan juwmaq shıǵarıw
2. ^ " Kvant logikası hám itimallar teoriyası". Stenford filosofiya entsiklopediyası. 2021 jıl 10 avgust.
3. ^ LIGHTNER, JEYMS E. (1991). " Itimallıq hám statistika tariyxına qısqasha qaraw". Matematika oqıtıwshı. 84 (8): 623-630. doi : 10. 5951/MT. 84. 8. 0623. ISSN 0025-5769. JSTOR 27967334.
4. ^ Grinstead, Charlz Miller; Jeyms Lori Snell. " Kirisiw". Itimallarǵa kirisiw. vii-bet.
5. ^ Daston, Lotaringiya J. (1980). " Klassik itimallar teoriyasında itimallıq kútiw hám ratsionallik". Tariyx matematika. 7 (3): 234-260. doi : 10. 1016/0315-0860 (80) 90025-7.
• Per Simon de Laplas (1812). Itimallıqtıń analitik teoriyası.
Esaptı itimallar teoriyası menen aralastırǵan birinshi iri qollanba, daslep frantsuz tilinde: Theorie Analytique des Probabilités.
• A. Kolmogoroff (1933). Grundbegriffe der Wahrscheinlichkeitsrechnung. doi : 10. 1007/978-3-642-49888-6. ISBN 978-3-642-49888-6.
Neytan Morrisonning anglichan tiline awdarması “Itimallıq teoriyası tiykarlari” (Chelsi, Nyu-York) atı astında 1950 jılda, ekinshi basılıwı 1956 jılda baspa etilgen.

Download 36,91 Kb.

1 2 3

Download 36,91 Kb.