|
Tema: Matrica túsinigi. Matricanıń tiykarǵı túrleri. Matrica ústinde ámeller. Keri matrica hám onı dúziw
|
| bet | 1/5 | | Sana | 19.12.2023 | | Hajmi | 1,31 Mb. | | #124272 |
Bog'liq Matrica (2)
Tema: Matrica túsinigi. Matricanıń tiykarǵı túrleri. Matrica ústinde ámeller. Keri matrica hám onı dúziw
Jobası:
Kirisiw
Tiykarģı bólim
Matritsaga tiyisli tiykarǵı túsinikler. Matritsalar ústinde ámeller
Matritsa rangı jáne onıń ózgeshelikleri. \
Keri matricalar
Matrica boyinsha máseleler.
Juwmaq
Paydalanılģan ádebiyatlar
Kirisiw
Matritsa túsinigi hám oǵan tiykarlanǵan matematikanıń “Matricalar algebrası” bólimi ámeliyatda, atap aytqanda, ekonomikada úlken áhmiyetke iye boladı. Bul usınıń menen tusintirilediki, kópshilik ekonomikalıq obiekt hám processlerdiń matematikalıq modelleri matritsalar járdeminde ápiwayı hám kompakt kórinisinde suwretlenedi.
Matritsa túsinigi birinshi ret ingliz matematikalıqları Ol. Gamilton (1805-1865-y. y.) hám A. Kel (1821-1895 y. y.) jumıslarında ushraydı. Házirgi kúnde matritsa túsinigi tábiyiy hám ámeliy processlerdiń matematikalıq modellerin dúziwde zárúrli qural retinde qollanıladı .
Matritsaga tiyisli tiykarǵı túsinikler
Tariyp. Matritsa dep m dana qatar hám n dana ústinge iye bolǵan qawıslar ishine
alınǵan tórtmuyushli sanlar kesteine aytıladı.
Matritsalar lotin álippesiniń bas háripleri menen belgilenedi. Mısalı,
Matritsani shólkemlestirgen sanlar onıń elementleri dep ataladı. Matritsa ólshemi
mˣn sıyaqlı jazıladı. Matritsanıń i - qatar, j - ústin kesilispesindegi element
aij sıyaqlı belgilengen. Sonday eken, a34 - 3 - qatar hám 4 - ústin kesilispesinde jaylasqan element bolıp tabıladı.
Geyde matritsalardı jazıwda (... ) qawıslar ornına [... ] qawıslar yamasa ||.. .|| sıyaqlı belgilerden paydalanıladı.
Aytayıq tómendegi kestede ekonomikanıń tarmaqları boyınsha resurslarınıń
bólistiriliwi berilgen bolsın :
Resurslar
|
Ekonomika tarmaqları
|
|
|
Sanaat
|
Awıl xojalıǵı
|
Elektr energiyası resursları
|
7,3
|
5,2
|
Mehnat resurslari
|
4,6
|
3,1
|
Suw resurslari
|
4,8
|
6,1
|
Bul resurslar bólistiriwin matritsa kórinisinde tómendegishe jazıw múmkin:
Bul matricanıńólshemi 3ˣ2 bolıp, qatarları resurs túrlerine ústinleri bolsa tarmaqlarǵa sáykes keledi.
(1 ˣ n) ólshemli matritsaga qatar matritsa, ( m ˣ 1) ólshemli matritsaga bolsa ústin
matritsa dep ataladı, yaǵnıy
Bunnan tısqarı geyde bul matritsalar uyqas túrde qatar-vektor hám ústin-vektor dep da ataladı. Matricanıńelementleri bolsa vektorlardıń komponentleri, dep ataladı.
Hár bir elementi nolge teń bolǵan, qálegen ólshemli matritsaga nolmatritsa dep
aytıladı hám tómendegi kóriniste boladı :
Tariyp. A hám B matritsalar birdey ólshemge iye bolıp, olardıń barlıq uyqas elementleri óz-ara teń bolsa, bunday matritsalar teń matritsalar dep ataladı hám
A= B kóriniste jazıladı.
Mısal. Tómendegi matritsaviy teńlikten x hám y belgisizlerdiń bahaların tabıń :
Sheshiw. Matritsalarning uyqas elementlerin salıstırıwlap tómendegi teńliklerdi payda etemiz:
|
| |
