Temir yo’l yo’lovchi tashish. 2023- yilning yanvar-dekabr oylarida barcha turdagi transportlar tomonidan 69,1 mln.tonna yuk tashilgan bo‘lib, bu 2022- yilning yanvar-dekabr holatiga nisbatan 100,6 %ni tashkil qildi. Shu bilan birga yuk aylanmasi 4 446,4 mln.tn-km.ni tashkil qildi yoki 2022- yilning yanvar-dekabr holatiga nisbatan 111,0 %ni tashkil qildi.
Iqtisodiyot tarmoqlarida kichik biznesning yuk tashish bo‘yicha ulushi 93,4 %ni tashkil etgan.
Transport turlari bo‘yicha yuk tashish va yuk aylanmasi
|
2023- yil yanvar-dekabr
|
o‘sish sur’ati, % hisobida
| |
|
|
|
Tashilgan yuklar, mln. tn.
|
69,1
|
100,6
|
temir yo‘l transportida
|
7,2
|
101,8
|
avtomobil transportida
|
61,9
|
112,0
|
havo transportida, ming tn.
|
0,003
|
92,4
|
Yuk aylanmasi, mln.tn–km
|
4 446,4
|
111,0
|
temir yo‘l transportining
|
2 421,3
|
115,7
|
avtomobil transportining
|
2 025,1
|
105,8
|
Transport turlari bo‘yicha yuk tashish tarkibi
(yuk tashishning umumiy hajmiga nisbatan, %da)
Magistral temir yo‘l transportida asosiy turdagi yuklarni tashish
(2023- yilning yanvar-dekabr holatiga)
|
ming tonna
|
o‘sish sur’ati, % hisobida
| |
|
|
|
Yuklar – jami
|
6 628,9
|
99,3
|
shu jumladan:
|
|
|
neft yuklari
|
897,2
|
140,7
|
qora metall temir-tersaklari
|
137,3
|
108,5
|
kimyoviy va mineral o‘g‘itlar
|
505,8
|
73,0
|
qurilish yuklari
|
181,9
|
74,8
|
sement
|
168,1
|
103,6
|
Paxta-tolasi
|
-
|
-
|
don va yanchilgan don mahsulotlari
|
168,0
|
71,9
|
boshqa yuklar
|
4 570,6
|
101,3
|
Avtomobil transportida 61,9 mln. tonna yuk tashilgan bo‘lib, bu 2022- yilning yanvar-dekabr holatiga nisbatan 0,5 %ga ko‘pdir. Yuk aylanmasi 2,0 mlrd. tn-km.ni tashkil qilib, 5,8 %ga ko‘pdir.
Yakka tartibdagi tadbirkorlarning avtomobil transportidagi yuk aylanmasi 2022- yil yanvar- dekabr holatiga nisbatan 4,5 %ga ko‘paydi va 0,7 mlrd. tn-km.ni tashkil qildi. Avtomobil transporti yuk aylanmasining umumiy hajmida yakka tartibdagi yuk tashuvchilarning ulushi 39,0 %ni (2022- yilning yanvar-dekabr oylarida 104,5 %ni) tashkil etdi. Havo transporti orqali 37,3 ming tonna yuk jo‘natilgan bo‘lib, bu 2022- yilning yanvar-dekabr holatiga nisbatan 2,4 %ga ko‘pdir.
Yo‘lovchi tashish. Barcha transport turlarida tashilgan yo‘lovchilar soni 2023- yilning yanvar-dekabr holatiga nisbatan 1,2 %ga ko‘paydi va 697,8 mln. kishiga yetdi. Yo‘lovchi tashish aylanmasi 3,1 %ga ko‘payib, 16,2 mlrd. yo‘lovchi km.ni tashkil etdi.
Yo‘lovchi tashishnining o‘tgan yilning mos davriga nisbatan o‘sish
sur’ati(% hisobida)
112,0
havo transporti avtomobil transporti temir yo‘l transporti
Transport turlari bo‘yicha yo‘lovchi tashish va yo‘lovchi aylanmasi
|
2023- yil
yanvar- dekabr
|
jamiga nisbatan,
% hisobida
|
o‘sish sur’ati,
% hisobida
| |
Tashilgan yo‘lovchilar, mln. kishi
|
697,8
|
100,0
|
101,2
|
temir yo‘l transportida
|
0,2
|
0,000333
|
117,0
|
avtomobil transportida
|
697,6
|
100,0
|
101,2
|
havo transportida
|
0,002
|
0,031168
|
112,0
|
Yo‘lovchi aylanmasi, mln. yo‘lovchi-km
|
16 227,0
|
100,0
|
103,1
|
temir yo‘l transportining
|
286,6
|
1,8
|
121,7
|
avtomobil transportining
|
15 940,4
|
98,2
|
102,8
|
qildi.
Yo‘lovchi tashishda eng katta o‘sish temir yo‘l transportiga to‘g‘ri kelib, 117,0 %ni tashkil
Avtomobil transportida yo‘lovchilar jo‘natish 1,2 %ga ko‘payib, 697,6 mln. yo‘lovchini
tashkil etdi, yo‘lovchi aylanmasi 2,8 %ga ko‘paydi va 15 940,4 mln. yo‘lovchi-kmni tashkil etdi.
Yo‘lovchi tashish
(2023- yil yanvar-dekabr oylarida, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan %da)
temir yo‘l transporti
1,7
,0
avtomobil
transporti
Yo‘lovchi tashish aylanmasi Yo‘lovchi tashish
Havo transporti orqali 217 466 mingta yo‘lovchi jo‘natilib, bu ko‘rsatkich 2022- yilning yanvar-dekabr holatiga nisbatan 112,0 %ni tashkil etdi. Yakka tartibdagi tadbirkorlarning avtomobil transportidagi yo‘lovchi aylanmasi 2022-yil yanvar-dekabr holatiga nisbatan 1,0 %ga ko‘paydi va 11,8 mlrd. yo‘l-km.ni tashkil qildi. Avtomobil transporti yo‘lovchi aylanmasining umumiy hajmida yakka tartibdagi yo‘lovchi tashuvchilarning ulushi 72,4 %ni (2022- yilning yanvar-dekabr oylarida 101,0 %ni) tashkil etdi.
Hududlar bo‘yicha transport sohasida kichik tadbirkorlik ulushlari
(2023- yil yanvar-dekabr holatiga, jamiga nisbatan, %da)
|
Yuk tashish
|
Yuk aylanmasi
| |
2023- yil yanvar-dekabr
|
2022- yil yanvar-dekabr
|
2023- yil yanvar-dekabr
|
2022- yil yanvar-dekabr
| |
Farg‘ona viloyati
|
93,4
|
84,5
|
94,6
|
91,8
|
Farg‘ona
|
94,6
|
87,0
|
94,2
|
91,3
|
Qo‘qon
|
88,3
|
72,1
|
97,2
|
95,8
|
Quvasoy
|
94,2
|
86,3
|
96,5
|
94,7
|
Marg‘ilon
|
88,6
|
75,0
|
95,9
|
93,9
|
tumanlar:
|
|
|
|
|
Oltiariq
|
95,1
|
87,9
|
91,8
|
87,6
|
Qo‘shtepa
|
91,0
|
78,0
|
92,0
|
87,9
|
Bag‘dod
|
94,2
|
86,5
|
93,2
|
90,0
|
Buvayda
|
93,1
|
84,2
|
96,9
|
95,4
|
Beshariq
|
85,8
|
70,5
|
97,6
|
96,4
|
Quva
|
96,7
|
92,1
|
96,4
|
94,6
|
Uchko‘prik
|
95,1
|
88,5
|
94,5
|
91,8
|
Rishton
|
87,7
|
73,7
|
96,0
|
94,2
|
So‘x
|
91,0
|
80,1
|
98,2
|
97,3
|
Toshloq
|
89,2
|
72,6
|
94,4
|
91,6
|
O‘zbekiston
|
94,1
|
86,1
|
95,1
|
92,7
|
Farg‘ona
|
95,1
|
88,3
|
96,7
|
95,0
|
Dang‘ara
|
98,4
|
96,4
|
92,8
|
89,3
|
Furqat
|
98,3
|
95,8
|
91,2
|
86,8
|
Yozyovon
|
95,8
|
90,3
|
94,7
|
92,0
| Transport turlari bo‘yicha tashilgan yuklar va yuk aylanmasida kichik tadbirkorlik ulushlari
(yanvar-dekabr holatiga)
yillar
57 807,5
1 757 143,6
1 914 746,7
2023
52 058,4
2022
Tashilgan yuklar, ming tonna
2022 2023
yillar
Yuk aylanmasi, mln. t-km
Hududlar bo‘yicha transport sohasida kichik tadbirkorlik ulushlari
(jamiga nisbatan, %da)
|
Yo‘lovchi tashish
|
Yo‘lovchi aylanmasi
| |
2023- yil yanvar-dekabr
|
2022- yil yanvar-dekabr
|
2023- yil yanvar-dekabr
|
2022- yil yanvar-dekabr
| |
Farg‘ona viloyati
|
96,1
|
95,8
|
97,4
|
97,0
|
Farg‘ona
|
97,5
|
96,9
|
97,9
|
97,6
|
Qo‘qon
|
96,8
|
96,0
|
98,5
|
98,2
|
Quvasoy
|
95,0
|
94,4
|
97,4
|
96,8
|
Marg‘ilon
|
96,1
|
95,6
|
98,1
|
97,9
|
tumanlar:
|
|
|
|
|
Oltiariq
|
95,9
|
95,3
|
97,3
|
96,9
|
Qo‘shtepa
|
96,0
|
95,7
|
97,2
|
96,8
|
Bag‘dod
|
96,2
|
95,9
|
95,6
|
94,6
|
Buvayda
|
96,5
|
96,3
|
96,9
|
96,2
|
Beshariq
|
95,6
|
94,6
|
95,9
|
95,1
|
Quva
|
95,3
|
94,6
|
94,2
|
93,7
|
Uchko‘prik
|
96,6
|
97,2
|
97,1
|
96,4
|
Rishton
|
93,4
|
92,9
|
93,3
|
91,8
|
So‘x
|
93,8
|
93,7
|
96,7
|
96,1
|
Toshloq
|
96,5
|
96,1
|
97,7
|
97,1
|
O‘zbekiston
|
95,9
|
96,4
|
97,1
|
97,2
|
Farg‘ona
|
95,6
|
95,2
|
97,2
|
96,6
|
Dang‘ara
|
96,0
|
96,0
|
96,4
|
95,8
|
Furqat
|
95,8
|
96,7
|
97,8
|
98,0
|
Yozyovon
|
95,0
|
94,5
|
96,4
|
95,6
|
Transport turlari bo‘yicha yo‘lovchi tashish va yo‘lovchi aylanmasida kichik tadbirkorlik ulushlari
yillar
(yanvar-dekabr holatiga)
2023 83 360,4
2022 76 351,3
Yo‘lovchi tashish, ming kishi
|
11 316,7
10 308,8
2022 2023
yillar
Yo‘lovchi aylanmasi, mln. yo‘lovchi-km
|
Transport (lot. transporto — tashiyman) — ijtimoiy moddiy ishlab chiqarish tarmogʻi. yuklarni va yoʻlovchilarni bir joydan ikkinchi joyga eltishni, mamlakat viloyat va tumanlari, korxonalari, xalq xoʻjalik tarmoqlari oʻrtasida, shuningdek, mamlakat ichida ayirboshlash va aloqani taʼminlaydi.
Quyidagi transportlar mavjud: yer usti transporti (temir yoʻl, avtomobil, quvur yoʻllari), suv transporti (dengiz va daryo), havo transporti (aviatsiya). Vazifasiga koʻra ichki ishlab chiqarish. (sanoat) transportiga va umumiy foydalaniladigan transportga boʻlinadi. Bu transport turlari bilan bir qatorda shaxsiy foydalaniladigan avtotransportlarxam mavjud. Vazifasi va xususiyatiga koʻra, temir yoʻlovchilar va yuk tashuvchi transportga boʻlinadi. Ichki ishlab chiqarish. transporti bevosita moddiy neʼmatlar ishlab chiqarish jarayoniga xizmat qiladi va korxona ishlab chiqarish vositalarining tarkibiy qismi hisoblanadi. Umumiy foydalaniladigan transport (yer usti, suv va havo) ijtimoiy ishlab chiqarish.da muhim sohani tashkil etadi. Umumiy foydalaniladigan transportning moddiy ishlab chiqarish tarmogʻi sifatida paydo boʻlishi sanoat toʻntarishi bilan bogʻliq.
Mamlakatlar oʻrtasida tashqi savdoning oʻsishi dengiz kemachiligining rivojlanishiga turtki berdi. Avtotransport 19-asrning oxirida paydo boʻldi, 20-asrning 20-yillarida qisqa masofaga yuk va yoʻlovchilar tashishni amalga oshirib, temir yoʻl va daryo Transport bilan raqobat qila boshladi. Fuqaro havo transporti 20-asrning 1-choragida vujudga keldi.
20-asrda jahon transporti tizimi juda yuksaldi. Rivojlangan mamlakatlarda transport tizimlarining barcha transport turlari (AQSH, Kanada) yoki ayrim transport turlari (Gʻarbiy Yevropa mamlakatlari, Yaponiya)ning yuksak darajada rivojlanganligi bilan tavsiflanadi.
20-asr boshlariga qadar Oʻzbekistonda yuk va yoʻlovchilar, asosan, temir yoʻl, otulov transportlarida, tuya, xachir va boshqa yuk tashuvchi hayvonlarda tashilgan. 20-asrning 20-yillaridan avtomobil va xavo transporti, yirik sanoat korxonalari qurilishi bilan sanoat transporti vujudga keldi. 80-yillar oxiriga kelib respublika transportining moddiytexnika bazasi birmuncha yaxshilandi. Sanoat va qishloq xoʻjaligi.da ishlab chiqarish.ning oʻsishi, keng miqyosdagi kapital qurilishi va transport moddiytexnika bazasining yuksalishi bilan yuk va yoʻlovchilar tashish hajmlari ham orta bordi.
Respublika mustakillikka erishganidan keyin transportning xalq xoʻjaligiga va ahrliga xizmat koʻrsatishini tubdan yaxshilash va transportni boshqarish tizimini takomillashtirish maqsadlarida "Oʻzbekiston havo yoʻllari" milliy aviakompaniyasi (1992-yil 28-yanvar), "Oʻzbekiston avtomobil transporti" davlataksiyadorlik korporatsiyasi (1993-yil 8-yanvar), "Oʻzbekiston temir yoʻllari" davlataksiyadorlik kompaniyasi (1994-yil 7-noyabr) va boshqa idoralar tashkil etildi. Mamlakatda transport korxonalari davlat ishtirokidagi aksiyadorlik, ochiq turdagi aksiyadorlik, masʼuliyati cheklangan jamiyatlarga, jamoa korxonalariga aylantirildi. Respublikada avtotransport vositalarining bir qismi (avtobuslar, yuk va yengil mashinalar) jamoa xoʻjaliklari, fuqarolarning mulkiga aylandi.
Oʻzbekiston Respublikasida umumiy foydalaniladigan yuk va yoʻlovchilar tashuvchi transportning barcha turi —temir yoʻl, avtomobil, aviatsiya, shahar elektr transporti (tramvay,, trolleybus, metropoliten), daryo transporti, quvur yoʻllari transporti, shuningdek, umumiy foydalanilmaydigan (sanoat) transporti turlari — temir yoʻl, avtomobil, tasmali. transport, osma arqon transporti rivoj topgan (yana quyidagilar Avtomobil transporti, Daryo transporti, Dengiz transporti, Havo transporti, Temir yoʻl transporti, Shahar transporti).
Respublikaning transport tizimi temir yoʻl, avtomobil yoʻllari, zamonaviy uskunalar bilan jihozlangan temir yoʻl vokzallari, styalari, bekatlari, yuk omborlari, pristanlar, gʻavo flotining yirik aerovokzallari va boshqa infratuzilma boʻlinmalarini qamraydigan xalq xoʻjaligi kompleksini tashkil etadi.
Vazirlar Mahkamasi tomonidan «Transport vositalarini majburiy texnik koʻrikdan oʻtkazish tartibini takomillashtirishga doir qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida»gi qaror qabul qilindi. Qarorga muvofiq, 2021-yil 1-sentabrdan barcha transportlarga texnik koʻrikdan oʻtgani toʻgʻrisidagi talonlarni berish amaliyoti bekor qilinadi (xorijiy davlatlarga chiqadigan transportlar bundan mustasno). Shuningdek, qaror bilan transport vositalarini majburiy texnik koʻrikdan oʻtkazish tartibi toʻgʻrisidagi nizom ham tasdiqland
|
