O„ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI
TEXNALOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
SAMARQAND FILIALI
DASTIRIY INJINIRINGI KAFEDRASI
“Dasturlash 2” fanidan
3-AMALIY ISHI
AKT-S20-03 guruh
Topshirdi:
Saidova R.
Tekshirdi:
Kayumov A.
SAMARQAND-2024
Masalaning qo‟yilishi.
Bir o`lchamli sonli massivni tоq o`rindagi elеmеntlari ko`paytmasini juft
o`rindagi elеmentlari yig’indisiga bo`linsin.
1)
2 32 8
4.00
2) 4 38 34 13 48
6.02
Ishdan maqsad.
Bir o’lchovli massivlar va ular ustida amalllar bajarish
ko’nikmalarini oshirish. Dasturini tuzish.
Nazariy qism.
Bir o’lchovli massivlarni e’lon qilish va ular ustida
amallar.
Xotirada ketma-ket (regulyar) joylashgan bir xil turdagi
qiymatlarga massiv deyiladi. Odatda massivlarga zarurat, katta
hajmdagi, lekin cheklangan miqdordagi va tartiblangan qiymatlarni
qayta ishlash bilan bog’liq masalalarni yechishda yuzaga keladi. Faraz
qilaylik, talabalar guruhining reyting ballari bilan ishlash masalasi
qo’yilgan. Unda guruhning o’rtacha reytingini aniqlash, reytinglarni
kamayishi bo’yicha tartiblash, konkret talabaning reytingi haqida
ma’lumot berish va boshqa masala ostilarini yechish zarur bo’lsin. Qayd
etilgan masalalarni yechish uchun berilganlarning (reytinglarning)
tartiblangan ketma-ketligi zarur bo’ladi. Bu yerda tartiblanganlik
ma’nosi shundaki, ketma-ketlikning har bir qiymati o’z o’rniga ega
bo’ladi (birinchi talabaning reytingi massivda birinchi o’rinda,
ikkinchi talabaniki - ikkinchi o’rinda va hakoza). Berilganlar ketma-
ketligini ikki xil usulda hosil qilish mumkin. Birinchi yo’l - har bir
reyting uchun alohida o’zgaruvchi aniqlash: Reyting1,…,ReytingN.
Lekin, guruhdagi talabalar soni yetarlicha katta bo’lganda, bu
o’zgaruvchilar qatnashgan programmani tuzish katta qiyinchiliklarni
yuzaga keltiradi. Ikkinchi yo’l - berilganlar ketma-ketligini yagona
nom bilan aniqlab, uning qiymatlariga murojaatni, shu qiymatlarning
ketma-ketlikda joylashgan o’rnining nomeri (indeksi) orqali amalga
oshirishdir. Reytinglar ketma-ketligini Reyting deb nomlab, undagi
qiymatlariga Reyting1,…,ReytingN ko’rinishida murojaat qilish
mumkin. Odatda berilganlarning bunday ko’rinishiga massivlar
deyiladi. Massivlarni matematikadagi sonlar vektoriga o’xshatish
mumkin, chunki vektor ham o’zining individual nomiga ega va u
fiksirlangan miqdordagi bir turdagi qiymatlardan - sonlardan
iboratdir.
Demak, massiv - bu fiksirlangan miqdordagi ayrim qiymatlarning
(massiv elementlarining) tartiblangan majmuasidir. Barcha elementlar
bir xil turda bo’lishi kerak va bu tur element turi yoki massiv uchun
tayanch tur deb nomlanadi. Yuqoridagi keltirilgan misolda Reyting -
haqiqiy turdagi vektor deb nomlanadi.
Programmada ishlatiladigan har bir konkret massiv o’zining
individual nomiga ega bo’lishi kerak. Bu nomni to’liq o’zgaruvchi
deyiladi, chunki uning qiymati massivning o’zi bo’ladi. Massivning har
bir elementi massiv nomi, hamda kvadrat qavsga olingan va
element selektori deb nomlanuvchi indeksni ko’rsatish orqali oshkor
ravishda belgilanadi. Murojaat sintaksisi:
< massiv nomi > [ < indeks > ]
Bu ko’rinishga xususiy o’zgaruvchi deyiladi, chunki uning qiymati
massivning alohida elementidir. Bizning misolda Reyting massivining
alohida
komponentalariga
Reyting[1],…,Reyting[N]
xususiy
o’zgaruvchilar orqali murojaat qilish mumkin. Boshqacha bu
o’zgaruvchilar indeksli o’zgaruvchilar deyiladi. Massiv indeksi
sifatida butun son qo’llaniladi. Umuman olganda indeks sifatida
butun son qiymatini qabul qiladigan ixtiyoriy ifoda ishlatilishi
mumkin va uning qiymati massiv elementi nomerini aniqlaydi.
Ifoda sifatida o’zgaruvchi ham olinishi mumkinki, o’zgaruvchining
qiymati o’zgarishi bilan murojaat qilinayotgan massiv elementini
aniqlovchi indeks ham o’zgaradi.
Shunday qilib, programmadagi bitta indeksli o’zgaruvchi orqali
massivning barcha elementlarini belgilash (aniqlash) mumkin bo’ladi.
Masalan, Reyting[I] o’zgaruvchisi orqali I o’zgaruvchining qiymatiga
bog’liq ravishda Reyting massivining ixtiyoriy elementiga murojaat
qilish mavjud.
Haqiqiy turdagi (float, double) qiymatlar to’plami cheksiz
bo’lganligi sababli ular indeks sifatida ishlatilmaydi. C++ tilida indeks
doimo 0 dan boshlanadi va uning eng katta qiymati massiv e’lonidagi
uzunlikdan bittaga kam bo’ladi.
Massiv e’loni quyidagicha bo’ladi:
< tur > < nom > [ < uzunlik > ] = {boshlang’ich qiymatlar}
.
Bu yerda - o’zgarmas ifoda. Misollar:
|
