|
Yevropa temir yo’llarida harakatdagi tarkiblar tushunchasi
|
| bet | 57/90 | | Sana | 30.01.2024 | | Hajmi | 5,64 Mb. | | #148663 |
Bog'liq Китоб 1-қисмYevropa temir yo’llarida harakatdagi tarkiblar tushunchasi
Harakatdagi tarkib insonlar va yuk materiallarini tashishga katta yo'llarda boshqarilgan vagonlar va yuklardan rivojlangan dastlabki kunlarda temir yo'llarda qo’llangan. XVI asrning boshlarida yog’och g’ildiraklar, yеngil aravalar konlarda va bo'ylama yog’och relslarda yuruvchi karyerlarda foydalanilgan. Aravasoz, metall ishchilari, temirchi ustalarning hunarlari va mahoratlarining ilg’or rivojlanishi bilan g’ildiraklar oddiy dag’al narsadan turli xil bosqichlar orqali yog’och aylana va gardishli qurilishni to’liq metall g’ildiraklarga aylantirish orqali mukammal detalga aylantirish yaxshilandi. Shuningdek, tayanch qurilishi va yuzaga kelishi, ayniqsa, yo'lovchi tashuvchi transportlar XVII va XVIII asrlarda Dili Janslarning qurulishida erishilgan tajribaga tayanadi. XVIII asrning oxirida ot yordamida metall relslarda boshqariluvchi tramvaylar bir qancha Yеvropa mamlakatlarida paydo bo'lishni boshlagan. Bu, ot yordamida harakatlanuvchi tramvaylar 1800-yilning boshlarida bug’li mashinalar rivojlanib, temir yo'lning taraqqiy etishi uchun yo'lga tosh yotqizildi. Oldingi asrlar yo'l transportlariga qanchalik o'xshashini dastlabki yo'lovchi karetalarining tasvirlanishida ko'rish mumkin. Temir yo'l tajribasida harakatlanuvchi tarkib dizayni rivojlanishiga erishildi. Yuzaga kelishi, skelet tuzilmasi, g’ildiraklar va o'qlar notekis yo'llardagi sekin tezlik bilan tekis temir yo'llardagi tez tezlikni taqqoslaganda yuklar va kuchlanishni farqlash uchun alohida mavzu hisoblanadi. Temir yo'l harakatdagi tarkibi umuman og’ir relslarda og’ir g’ildiraklarda boshqarilgan. G’ildiraklar faqatgina relslar orqali ta'minlanmaydi, balki ular orqali yo'naltiriladi. Bundan tashqari, rezina shinali g’ildiraklar kam sonli metrolar uchun berilgan.
Bu holda rels funksiyasini ta'minlash yo'naltirish funksiyasidan ajratilgan. Barcha hollarda harakatdagi tarkib vertikal, gorizontal va bo'ylama kuchlarni relsga tushib olishi va uning ta'minlanishi uchun uzatgan. Ko'plab temir yo'llar ikki relsli va flans g’ildiraklardan foydalangan. Kuchlar rels tuzilmasiga g’ildirak shinasidan rels tepasiga bevosita uzatilgan yoki flans orqali yoki bo'ylama ishqalanish orqali o’tilgan. Markazdan qochma kuchlar ko'rsatilgan masofalardagi shamol kuchlari bilan birga sabab bo'lgan potensial ag’dariluvchi kuchlarga vertikal to'la og’irlik va egri chiziqdagi egilish orqali qarshilik ko'rsatilgan.
|
| |
