Международный научный журнал №6 (100), часть1
«Новостиобразования: исследованиев XXI веке» январь, 2023г
1298
TEXNOLOGIYA DARSLARIDA QO`L MEHNATIDAN FOYDALANISH
Xayrullayeva Sarvinoz Tolibovna
Buxoro viloyati, Vobkent tumani 25- umumiy o`rta ta`lim maktabining texnologiya
fani o`qituvchisi
Annotatsiya:ushbu maqolada texnologiya darslarining maqsadi va uni o`qitishning
turli sinflarga xos xususiyati haqida bayon etilgan bo`lib, qo`l mehnatidan foydalanish
borasida ham fikr mulohazalar yuritilgan. Qo`l mehnatining texnologiya darslarida
foydalanilishi ham muhim jihat hisoblanadi.
Kalit so`zlar:
texnologiya fani, xavfsizlik texnikasi, qo`l mehnati, mehnat madaniyati.
Mehnatga o’rgatishda bolaning imkoniyatlarini nazarda tutib, hissiy bilish jarayonini
takomillashtirish zarur. Bundan tashqari bolaning xotirasini o’stirish ham alohida
ahamiyatga ega. Texnologiya fani bo’yicha o’quv materiallarni
eslab qolish boshqa
predmetlarga nisbatan o’ziga xos xususiyatlarga ega. Barcha yangi asboblar, materiallarni,
operatsiyalarning nomini boshlang’ich sinf o’quvchilari so’z nomini, predmetini ko’rib idrok
etish bilan fikran biriktirib, tinglab fahmlaydilar, tushunib oladilar.
O’qituvchi texnologiya darslarida faqat tushuntiribgina qolmay, balki asosan
materiallar va buyumlar namunasini, asboblarni materialga
ishlov berish usullarini, ish
bosqichlarini izchilligini ko’rsatadi. Shuning uchun texnologiya ta’limida eshitish, ko’rish
xotirasi va harakatlanuvchi xotira muhim rol o’ynaydi. O’quvchilarda texnologiya darsidan
yangidan-yangi bilim va ko’nikmalar mujassamlashib boradi, ularni esa anglash va xotiralab
qolish kerak.
Qo’l mehnatiga o’rgatishda boshqa fanlarni o’rgatishda bo’lganidek, o’qitishning
xilma-xil usullarini qo’llab, ular yordamida o’quvchilarning bilim, malaka va ko’nikmalarini
egallab olishlariga, shuningdek bilish qobiliyatlarini rivojlanishiga erishiladi.
O’quvchilar bayon etilayotgan aynan buyumni emas, balki o’z so’zlari bilan buyumni
bajarilishini eslashlari talab etiladi. Biroq, asosiy o’rinni hali ham namuna, tayyor ko’rgazma
bo’yicha ishlash egallaydi. Hozirgi zamon maktabi darsning zamonaviyligini oshirdi,
takomillashtirishda va unga sayqal berdi. O’qituvchi darsga tayyorlanar ekan, har bir tayyor
mavzu mazkur dars uchun uning maqsad va vazifalariga muvofiq keladigan ishni usul va
ko’rgazmali qurollarni tayyorlaydi.
Qo’l mexnati darslarida odatda bir yoki
ikki asbobdan foydalaniladi, ularni esa
navbatchilar tarqatadi. Stolning ustida diqqatni chalgi`tadigan hech qanday ortiqcha narsa
bo`lmasligi kerak.
Ish xonasida o`quvchilarga asboblarni ishlatish va saqlash qoidalarini eslatib turuvchi
plakat – eslatmalar osig`lik bo`lishi kerak. Xavfsizlik texnikasi qoidalariga to`liq rioya qilish
baxtsiz hodisalarning oldini oluvchi ishonchli garovidir. Asboblarni ishlatish qoidalarini
Международный научный журнал №6 (100), часть1
«Новостиобразования: исследованиев XXI веке» январь, 2023г
1299
o`quvchilar vaqti-vaqti bilan takrorlab turishi lozim. U yoki bu qoidani tushuntirishda
o`qituvchi nima uchun aynan shunday qilish kerakligini, bu qoidalarga rioya qilinmasa
qanday hodisalar ro`y berishi mumkinligini uqtirishi lozim. Xavfsizlik
texnikasining barcha
qoidalari so`zsiz bajarilishi lozim.
Ish xonalarida ishlash va asboblardan foydalanish bo`yicha texnika xavfsizligi
qoidalarni quyidagicha umumlashtirish mumkin.
1. Ish xonasiga faqat o`qituvchi ruxsati bilan kiriladi.
2. Xar bir o`quvchi faqat o`z ish joyida ishlaydi. Agarda ish jamoa ravishda qilinadigan
bo`lsa, o`quvchilar o`z majburiyatlarini yaxshi biladilar.
3. Ish faqat o`qituvchining ruxsati bilan boshlanadi.
4. Ishni boshlashdan oldin, ish joyini tayyorlab, asboblarni to`g`irlab va qulay
joylashtirish kerak. O`ng qo`l bilan ushlanadigan asboblarni o`ng tomonga, chap qo`l bilan
ushlanadiganini chap tomonga qo`yish kerak, sanchiladigan,
kesadigan asboblarni hech
qachon ikkita asbob orasiga qo`yma, ularni doimo o`z joyiga, o`tkir tomonini narigi,
dastasini bajaruvchining tomoniga qaratib qo`yish kerak. Asboblarni o`ynamaslik kerak,
ular o`yinchoq emas.
5. Ish vaqtida ish joyini tartibli saqlash lozim.
6.O`tmas yoki buzuq asbob bilan ishlamaslik kerak.
7. Asbobni ishlatganda, uni o`qituvchi ko`rsatganidek ushlash lozim.
8. Asboblarni asrab, ularni to`g`ri, o`z o`rnida ishlatib, ishlatgandan so`ng ularni
tozalab, yuviladiganlarini yuvib, artadiganlarini artib qo`yish kerak.
9. Narsani, xar bir detalni oldingi safargidan yaxshiroq, chiroyliroq, tartibliroq
qilishga harakat qilish lozim.
Texnologiya ta’limini to’g’ri tashkil etish bolalarni
qiyinchiliklarni yengishga,
qo’yilgan maqsadga erishish yo’lida matonat va qa`tiyat bilan kirishishga, boshlangan ishni
chala tashlab ketmay, balki oxiriga yetkazishga o’rgatish lozim. Bu o’rinda ijobiy natijalar:
mehnatdan quvonish, lazzatlanish va qoniqish hissiyotlarining namoyon bo’lishi juda
muhimdir.
Ko`rilgan choralarga qaramay sinfda baxtsiz hodisa ro`y bersa, o`qituvchi birinchi
yordamni ko`rsatishi va maktab vrachini chaqirishi lozim. Ish xonasida yod, bint solingan
aptechka bulishi shart.
Boshlang`ich sinf qo`l mehnati darslari uchun o`quvchilar shaxsiy papkalarini
qo`llanilishi 1-3 sinf o`quvchilariga qo`l mehnati darslarini metodik to`g`ri
tashkil etish va
ularni muntazam o`tkazish imkonini beradi.
Bunday papkalarning qulayligi shundaki, unda xar bir o`quvchi dars vaqtida kerakli
xamma narsalarga asboblar, materiallar, buyumlarga ega buladi. Papka o`quvchilarga
mehnat madaniyati malakalarini singdirishda yordam beradi. Shuningdek, papka
o`quvchilarda o`z ish joylarini va mehnat jarayonini uyushtirish, ko`nikma
hamda
malakalarini shakllantirishga xam yordam beradi. Bunday eng oddiy mehnat malakalarini
