funktsional imkoniyatlarini aniqlaydi;
shinalar – qurilmalarni bog`lovchi simlar
bo`lib, ulardan kompyuterning
ichki qurilmalari
orasidagi berilganlarni ayriboshlovchi signallar o`tadi;
tezkor xotira qurilmasi – mikrosxemalar majmuyi bo`lib, ma’lumotlarni
vaqtincha saqlash uchun mo`ljallangan;
doimiy xotira qurilmasi – uzoq vaqtgacha ma’lumotni o`zida
saqlovchi
mikrosxema;
slot – qo`shimcha qurilmalarni ulash qurilmasi.
Sistema bloki, asosan, korpus, asosiy plata (ona plata yoki sistema platasi),
protsessor, xotira qurilmalari va mikrosxemalar, quvvat blokidan iborat.
Asosiy plata yaxlit asosga yig'ilgan elektron sxemalar bo'lib, unga ba'zi qurilmalar
axborot almashish sistema magistrali - shinalar (simlarning o'ramlari)
yordamida
bog'lanadi. Shinalar kompyuterning hamma qurilmalariga parallel holda ulanadi.
Kompyuter ishida uch xil shina xizmat ko'rsatadi: berilganlar (berilgan
ma'lumotlar) shinasi, Asosiy plata adreslar shinasi, boshqarish shinasi. Asosiy
platada
mikroprotsessor, xotira qurilmalari va mikrosxemalar, ovoz, video va
tarmoq platalari ham joylashadi. Ular asosiy plataning maxsus slot (qirqim)lariga
ulanadi.
Diskyurituvchi, printer, flash-xotira kabi qurilmalar portlar deb yuritiluvchi asosiy
platadagi maxsus joylarga ulanadi. Bu qurilmalarni boshqarish uchun asosiy
platada kontrollerlar deb ataluvchi elektron sxemalar mavjud. Portlar parallel
(LPT), ketma-ket (COM) va universal ketma-ket (USB) turlarga bo'linadi. Ketma-
ket port protsessordan ma'lumotlarni baytlarda oladi va qurilmalarga bitlarda
uzatadi, parallel port esa baytlarda olib baytlarda uzatadi. Odatda, sichqoncha va
modem ketma-ket portlarga, printer parallel portga ulanadi. Juda ko'p asosiy
platalarda sichqoncha va klaviatura doiracha shaklidagi PS/2 bo'lmaga ulanadi.
Hozirgi kunda universal ketma-ket portga
sichqoncha, klaviatura va boshqa
qurilmalarni ulash imkoni bor.
Odatda, asosiy plataning ajralmas qismi sifatida qaraladigan doimiy xotira
qurilmasi (DXQ, ing. ROM - Read Only Memory - faqat o'qish uchun xotira)
mikrosxema ko'rinishida tashkil etilgan bo'lib, quvvat manbaiga bog'liq bo'lmagan
holda ma'lumotlarni saqlash uchun xizmat qiladi. Doimiy xotira qurilmasida
kompyuterning kiritish- chiqarish asosiy sistemasi (BIOS - Basic
Input-Output
System) haqidagi doimiy axborot saqlanadi.
