|
Átirap -ortalıq faktorların klassifikaciyalaw
|
| bet | 3/3 | | Sana | 27.11.2023 | | Hajmi | 212,67 Kb. | | #106710 |
Bog'liq KirisiwÁtirap -ortalıq faktorların klassifikaciyalaw. Shólkemniń minez-qulqlarına tásir etiwshi tiykarǵı ekologiyalıq faktorlar tórt úlken gruppaǵa bóliniwi múmkin:
Siyasiy hám huqıqıy ;
Ekonomikalıq ;
Social hám mádeniy;
Texnologiyalıq ;
Olar átirap -ortalıqtı kompleks analiz qılıwdıń bir bólegi bolıp tabıladı.
Siyasiy hám huqıqıy faktorlar. Nızamshılıq hám mámlekettiń túrli faktorları shólkem iskerliginde ámeldegi múmkinshilikler hám qa’wipler dárejesine tásir etiwi múmkin. Milliy hám shet el húkimetler bir qatar shólkemler ushın óz iskerliginiń tiykarǵı regulyatorları, subsidiya derekleri, jumıs beriwshiler hám qarıydarlar ushın bolıwı múmkin. Bul sonı ańlatadi, bul shólkemler ushın siyasiy ortalıqtı bahalaw sırtqı ortalıqtı analiz qılıwdıń eń a’himiyetli tárepi bolıwı múmkin. Bunday bahalaw shólkemge tásir etiwshi siyasiy hám huqıqıy faktorlardıń tolıq maǵlıwmatları arqalı ámelge asiriladı. Bunday faktorlar salıq nızamshilig’indag’i ózgerisler, siyasiy kúshlerdi jaylastırıw, biznes hám húkimet ortasındaǵı munasábetler, patent nızamshilig’i, átirap - ortalıqtı qorǵaw tuwrısındaǵı nızamlar, mámleket qárejetleri, monopoliyaǵa qarsı nızamlar, pul-kredit siyasatı, mámleket tárepinen tártipke salıw, federal saylawlar, shet el mámleketlerde siyasiy sharayatlar, mámleket byudjetleriniń muǵdarı, húkimettiń shet el mámleketlikler menen munasábetlerine ta’sir ko’rsetedi. Bul faktorlardıń geyparaları barlıq kommerciya shólkemlerine, mısalı, salıq nızamshilig’indag’i ózgerislerge tásir etedi. Basqalar bolsa, mısalı, monopoliyaǵa qarsı nızamlar bazarında iskerlik júrgizip atırǵan firmalardıń az sanlı bólegi. Úshinshisi, birinshi náwbette, siyasiy shólkemler ushın, mısalı, siyasiy kúshlerdi jaylastırıw yamasa Mámleket Dumasina saylaw nátiyjeleri ushın zárúr bolıp tabıladı. Biraq, tuwrıdan-tuwrı yamasa tikkeley bolmaǵan, siyasiy hám huqıqıy faktorlar barlıq shólkemlerge tásir etedi.
Ekonomikalıq faktorlar. Shólkemge tásir kórsetetuǵın kóplegen ekonomikalıq faktorlar bar. Mısal ushın, kredit, valyuta ayırbaslaw kurslarınıń tásiri, salıqlardı qansha tólew kerekligi hám basqalar. Shólkemniń tabıslı bolıw qábiliyetine ekonomikanıń ulıwma salamatlıǵı hám párawanlıǵı, ekonomikalıq cikldıń rawajlanıw basqıshları tikkeley tásir kórsetedi. Ulıwma alǵanda, makroekonomikalıq ıqlım shólkemlerdiń ekonomikalıq maqsetlerine erisiw múmkinshiliklerin anıqlaydı. Jaman ekonomikalıq sharayatlar shólkemniń tovar hám xızmetlerine bolǵan talaptı azaytadı hám jaqsi jag’dayda - onıń ósiwi ushın aldi shártlerdi támiyinlewi múmkin.
Juwmaqlaw
Hár qanday múlk formasındaǵı hám xojalıq iskerliginiń hár qanday kólemindegi kárxana ushın xojalıq iskerligin basqarıw hám strategiyanı anıqlaw áhmiyetli esaplanadi. Biraq barlıq kárxanalar ushın birden-bir strategiya joqlıǵı hám sol sebepli salmaqli bazar sharayatında aman qalıwdı qálegen hár bir kárxana shólkemniń maqset hám wazıypalarınan kelip shıqqan halda sırtqı ortalıqtı, óz potencialın analiz qılıw tiykarında óz strategiyasın islep shıǵadı. Shólkem strategiyasın islep shıǵıw strategiyalıq menejment ushın óz-ózinen maqset emes. Bul quramalı hám kóp waqıt talap etetuǵın jumıs, eger strategiya keyinirek tabıslı ámelge asırılsa, mazmunli boladı. Strategiyanı ámelge asırıw procesin baqlaw hám belgilengen maqsetlerge erisiwde isenim payda etiw ushın shólkem basshıları jobalar, programmalar, joybarlar hám byudjetlerdi islep shıǵıwǵa, processti xoshametlewge, yaǵnıy onı basqarıwǵa májbúr.
Strategiyalıq menedjment tekǵana onıń barlıq tarawların tolıq úyreniwdi óz ishine aladı, bul tábiyiy ayan boladı, bálki onı rawajlandırıwda basqarıwdıń barlıq dárejelerindegi menedjerlerdiń májburiy qatnasıwı.
Shólkemniń potencialı hám strategiyalıq múmkinshilikleri onıń dúzilisi hám xızmetkerleriniń sapası menen belgilenedi. Xızmetkerler sapası tuwrısında jeterlishe tolıq maǵlıwmatqa iye bolmasa, menedjment kompaniya strategiyasın tuwrı tańlay almaydı.
Strategiya kárxananıń na’tiyjeliligin támiyinlew ushın administraciya paydalanatuǵın ilaj-sharalar kompleksinen ibarat esaplanadi. Múmkinshilik hám qáwip-qa’terler tekǵana kompaniya jaǵdayın, bálki háreket baǵdarın da kórsetedi.
Kompaniyanıń bazarda tabıslı ósiwi ushın ekonomikalıq gúres qatnasıwshıları básekilesiwi kerek, mısalı, innovaciyalıq ónim yamasa xızmetti engiziwdiń jańa usılların jaratıw hám marketing strategiyasın jetilistiriw. Marketing hám marketing strategiyası ónim islep shıǵarıw hám satıw ushın bazar sheklengen sharayatlarda ózgeris, básekini kúsheytiw yamasa kompaniya iskerligin keńeytiw ushın universal qural bolıp tabıladı hám shólkemniń korporativ strategiyası progressiv basqarıw sistemasınıń faktorı retinde kompaniyanıń rawajlanıwına járdem beredi.
Tarmaqtıń qolaylılıǵı hám talapqa iye bolıw, básekige shıdamlılıq dárejesi strategiyanı belgilewge úlken tásir kórsetedi. Kompaniya strategiyasın burın shuǵıllanbaǵan tarawǵa tiykarlanıp qurıw absolyut jaqsı nátiyjege alıp kelmeydi. Strategiya kompaniyanıń jaqsı meńgerilgen jumısqa tiykarlanıp qurıw lazım.
Juwmaqlap aytqanda, ka’rxana strategiyasi sho’lkemlesiwine sirtqi ortaliq, a’tirap-ortaliq, finansliq, socialliq ha’mde a’lbette insan faktorlari da u’lken ta’sirin ko’rsetedi. Strategiyanı belgiliwshi faktorlar bárqulla bir-birinen parıqlanadı. Kárxana há miyshe de ózi qálegen strategiyanı tańlay almaydı. Onıń háreketleri nızam, mámleketlik siyasat, sociallıq tártip hám jámiyetlik status benen shegaralanadı. Kompaniya islep shiqqan strategiya usi faktorlar ta’sirinde qa’liplesedi. Kompaniya strategiyasinin’ qaytip islep shig’ilg’anlig’i u’lken a’himiyetke iye emes, oni sheberlik penen a’melge asiriw, sol boyinsha ha’reketlerdi alip bariw a’himiyetli. Kompaniya ortasha du’zilgen strategiya menen da u’lken na’tiyjelerge erisiwi mu’makin.
Paydalanilg’an a’debiyatlar
B. Qalmuratov, “Strategik menedjment”- Oqiw qollanba. No’kis-2022
Qalmuratov B., Madenova E. «Menedjment» oqıw-metodikalıq qollanba Tashkent «Iqtisod-Moliya» 2019 148 bet
Qalmuratov B., Qudaybergenov A. «Menedjment» oqıw qollanba Nókis «Qaraqalpaqstan» 2020 148 bet
.Yuldashev N.Q., “Strategik menejment” , O‘quv-uslubiy majmua, T.:TDIU, 2017.-400b.
|
| |
