Tok va kuchlanish induksion relelari
Reja:
Induksion tok relelari
Induksion kuchlanish relelari
Tok va kuchlanish induksion relelar
a) Qisqa tutashgan chulg‘amli (ekranli) relelar.
Rele (7.3-rasm) disk 2 o‘qi joylashgan qutbli elektromagnit 1 dan iborat. Elektromagnitning yuqori va pastki qutblarida qutbning bir qismini o‘rab turuvchi misdan yasalgan qisqa tutashgan chulg‘amlar3 joylashgan. Relening chulg‘amidagi tok Ir va qisqa tutashgan chulg‘amdagi tok Ik , Fr va Fk oqimlar hosil qiladi. Bu oqimlarning musbat yo‘nalishlari 7.3-rasmda ko‘rsatilgan.
a)
7.3-rasm. Qisqa tutashgan chulg‘amli tok va kuchlanish induksion relelarining tuzilishi, vektor diagrammasi
Qisqa tutashgan chulg‘amni o‘rab olgan qutb I dan natijalovchi FI=Fr1+Fk1 magnit oqim chiqadi. Ikkinchi qutbdan FII=Fr2-Fk2 oqim chiqadi. Ikkala magnit oqim ham diskka singadi va unda uyurma toklar hosil qiladi.
Oqimlarning vektor diagrammasi 7.3v-rasmda ko‘rsatilgan. U xuddi qisqa tutashgan chulg‘amli elektromagnit relening vektor diagrammasi shaklida quriladi. Vektor diagrammadan ko‘rinib turibdiki, FI va FII oqimlar bir biridan faza bo‘yicha burchakka farq qiladi, vaholanki FII oqim FI dan o‘tib ketadi. Bundan xulosa shuki, qisqa tutashgan chulg‘amli relening tuzilishi ikkita bir-biridan fazalar bo‘yicha farq qiluvchi va fazoda bir–biriga nisbatan siljigan oqim hosil qilib beradi. Bunga relening chulg‘ami ikkita qismga ajratish natijasida erishiladi. FI va FII oqimlarning diskdagi induksiyalangan toklar bilan ta’siri natijasida Fe elektromagnit kuch va diskka ta’sir qiluvchi moment hosil bo‘ladi.
b) Induksion relelarning sabr vaqti
Induksion relelarning tuzilishi ularni maxsus soat mexanizmlarisiz vaqt bo‘yicha ishlovchi qilib tayyorlash imkonini beradi. Induksion relelarning ishlash vaqti relening kontaktlarini disk yordamida burchakka burilishiga va disk xarakatining burchak tezligiga bog‘liq (7.4-rasm). Agar aylanish tezligi o‘zgarmas bo‘lsa vaqt formuladan topiladi. Diskning xarakati ortiqcha moment Mayl=Me-Mk , ya’ni elektromagnit moment Me va unga teskari ta’sir qiluvchi qarshilik momenti Mk hisobiga sodir bo‘ladi. Aylanish momenti sistemaning inersiya momenti ni engadi va unga tezlanish beradi:
Mayl ortiqcha moment qancha ko‘p bo‘lsa, shuncha diskning aylanish tezligi katta bo‘ladi. Rele chulg‘amidagi Ip tokning oshishi bilan ortiqcha moment Ip2 ga proporsional oshadi. Buning natijasida tezlik oshadi va bunga mos ravishda relening ishlash vaqti tp kamayadi.
SHunday qilib, induksion relelarning ishlash vaqtlari tokning funksiyasidir, tok ortganda vaqt tp kamayadi. Rele ishlash vaqtining bu hususiyati tokka bog‘liq bo‘lgan xususiyat deyiladi. Amalda vaqt bo‘yicha chegaralangan bog‘liq xususiyatli tok relelari qo‘llaniladi.
Bu bog‘liqlikning xususiyati shundaki, reledagi tokning ma’lum bir qiymatdan boshlab relening ishlash vaqti o‘zgarmas bo‘lib qoladi. Buni bog‘liq bo‘lmagan xususiyat deyiladi.
CHegaralangan bog‘liq bo‘lgan xarakteristikali relening parametrlari shunday olinadiki, bunda xarakteristikaning bog‘liq bo‘lmagan qismiga mos keluvchi toklarda relening magnit o‘zagi to‘yinadi. Magnit o‘zak to‘yinganda Ip tokining oshishi bilan magnit oqimlar FI va FII o‘zgarmaydi. Natijada ortiqcha moment va u bilan bog‘liq bo‘lgan diskning aylanish tezligi va relening sabr vaqti o‘zgarmasdan qoladi.
Induksion relelarda sabr vaqtini oshirish uchun diskni o‘z qutblari bilan o‘rab turuvchi doimiy magnit o‘rnatiladi, disk aylanish paytida uni doimiy magnitning magnit oqimi Fm kuch chiziqlari kesib o‘tadi va buning natijasida diskda “qirqish” toklari paydo bo‘ladi. Bu toklarning magnit oqim Fm bilan o‘zaro ta’siri natijasida moment hosil bo‘ladi va u diskning xarakatiga teskari ta’sir qiladi. Moment MM ortiqcha momentni kamaytiradi, buning natijasida tezlik kamayadi va sabr vaqti tp ortadi.
|
