To’ldiruvchilarning xossalari

Biroq to‘ldiruvchilarga qurilish materiali sifatida qaralib, inshootlarda tosh terish va bir butun sement toshi uchun bog‘lanishni tashkil etuvchi holatda qaraladi. Haqiqatda esa to‘ldiruvchilar to‘liq inert material hisoblanmay, balki uning fizik, telotexnik va ba'zan kimyoviy xossalari betonning ekspluatatsion xossalariga ta'sir ko‘rsatadi. To‘ldiruvchilar sementga nisbatan arzon bo‘lib shu sababli ham iqtisodiy jihatdan uni qo‘llash katta ahamiyatga ega, natijada sement sarfini kamaytirish imkonini beradi. Biroq to‘ldiruvchilar faqat iqtisodiy nuqtai nazardan ishlatilmaydi. Betonda kerakli bo‘lgan to‘ldiruvchilarni ishlatish, uning iqtisodiy- texnik xossalarini yaxshilaydi, hamda sement toshi bilan solishtirganda beton yuqori hajmiy bardoshlilik va uzoq muddatga chidamlilikka ega bo‘ladi. Beton uchun dona o‘lchamlari ko‘ndalang bo‘yicha bir necha santimetrdan mingdan bir qismigacha bo‘lgan to‘ldiruvchilar ishlatiladi.

To‘ldiruvchilarning eng yirik o‘lchami turlicha bo‘lishi mumkin, biroq  istalgan to‘ldiruvchi bir o‘lchamdagi donalardan iborat bo‘lishi mumkin;donalari bo‘yicha fraksiyalashga to‘ldiruvchilarning donadorlik tarkibi deb aytiladi. Mustahkamligi past bo‘lgan betonlar ishlab chiqarishda ko‘p hollarda konlardan olingan turli o‘lchamlarga ega bo‘lgan, ya'ni eng kattadan eng kichik o‘lchamgacha bo‘lgan to‘ldiruvchilar ishlatiladi. Bunday to‘ldiruvchilarga karer fraksialangan to‘ldiruvchilari deb ataladi. Sifatli betonlar olishda ko‘pincha ikki tipdagi to‘ldiruvchilar ishlatiladi: mayda to‘ldiruvchilar (qum) donalari yirikliki 0,476 sm dan kichik va yirik to‘ldiruvchilar (shag‘al, chaqiq tosh) donalari yirikliki 0,476 sm dan katta BS EN 12620:2002. AQSh da mayda va yirik to‘ldiruvchilarni ajratish uchun elak №4 ishlatiladi, uning o‘lchami 0.476 sm dan 0,0013 sm ga kichik bo‘ladi. Berilgan ajratish keyingi mayda va yirik to‘ldiruvchilar orasidagi farqni ko‘rish uchun kerak bo‘ladi. 

• To‘ldiruvchilarning eng yirik o‘lchami turlicha bo‘lishi mumkin, biroq  istalgan to‘ldiruvchi bir o‘lchamdagi donalardan iborat bo‘lishi mumkin;donalari bo‘yicha fraksiyalashga to‘ldiruvchilarning donadorlik tarkibi deb aytiladi. Mustahkamligi past bo‘lgan betonlar ishlab chiqarishda ko‘p hollarda konlardan olingan turli o‘lchamlarga ega bo‘lgan, ya'ni eng kattadan eng kichik o‘lchamgacha bo‘lgan to‘ldiruvchilar ishlatiladi. Bunday to‘ldiruvchilarga karer fraksialangan to‘ldiruvchilari deb ataladi. Sifatli betonlar olishda ko‘pincha ikki tipdagi to‘ldiruvchilar ishlatiladi: mayda to‘ldiruvchilar (qum) donalari yirikliki 0,476 sm dan kichik va yirik to‘ldiruvchilar (shag‘al, chaqiq tosh) donalari yirikliki 0,476 sm dan katta BS EN 12620:2002. AQSh da mayda va yirik to‘ldiruvchilarni ajratish uchun elak №4 ishlatiladi, uning o‘lchami 0.476 sm dan 0,0013 sm ga kichik bo‘ladi. Berilgan ajratish keyingi mayda va yirik to‘ldiruvchilar orasidagi farqni ko‘rish uchun kerak bo‘ladi.