|
Toshkent axborot texnologiyalari universiteti ma’lumotlar bazasi
|
| Sana | 10.02.2023 | | Hajmi | 1.21 Mb. | | #41811 |
Bog'liq ilhonjon=== Mustaqil ta, 1668942904 (3), ИИКТ-Мустакил ишларни тайёрлаш учун қўлланма, Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari., water pollution, 1678980581, 1680672622, Jumanboyev Abdurahmon elektronika, 1681713047, ozbekistonning yangi tarixi, Sarvar Abduqodirov CV, 1699377232, 6-amaliy ish, Antenna va radioeshittirish MUSTAQIL ISH Avazbek [Avto saqlangan]
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Ma’lumotlar bazasi
Laboratoriya ishi-1,2,3,4
Mavzu: Ma`lumotlar bazasini loyihalash. Mohiyat – aloqa diagrammasini qurish (ER modeli)
Bajardi: Eshto’xtarov Suxrob
Toshkent 2022
1 - LABORATORIYA ISHI
Mavzu: Ma`lumotlar bazasini loyihalash. Mohiyat – aloqa diagrammasini qurish (ER modeli)
Ishdan maqsad: ma`limotlar bazasini loyihalash uchun mohiyat – aloqa modelini ishlab chiqish bo`yicha ko`nikmaga ega bo`lish. Masalani qo`yilishi: ma`lumotlar bazasini lohiyalash va “Mohiyat–aloqa” modelini ishlab chiqish. Uslubiy ko`rsatmalar: ma`lumotlar bazasini lohiyalash quyidagi tashkil etuvchilarini o`rganishni taqazo etadi. Ob`yektlar, ob`yekt xususiyatlari, bog`lanishlar (ob`yekt munosabatlari), vaqt oralig`i va hokazolar. “Mohiyat – aloqa” modeli predmet sohani tashkil etuvchi uchta asosiy komponentalardan foydalanib quriladi: mohiyat, atribut, aloqa. Konstruktiv elementlar tarkibida “VAQT” tashkil etuvchisi faqat oshkormas holda ishtirok etishi mumkin. Modelda vaqt, yil, sana va shunga o`xshash atributlar bilan tasvirlanadi. Modelni quirishda “aloqa”mavjud ob`yektni, jarayonni yoki hodisani, abstraksiyasi sifatida keladi. Atribut mahiyatni xarakterlaridan bo`lib, nom bilan belgilanib, birorta qiymatlar to`plamidan qiymatlar qabul qilinadi. “Mohiyat – aloqa” modelidagi bog`lanishlarga, ikki mohiyat o`rtasidagi har bir bog`lanish turiga tegishli munosabatlarni kiritish zarur (binar, ternar.., n-nar). Loyiha haqidagi axborot diagramma ko`rinishida rasmiylashtiriladi, buning uchun quyidagi belgilar kiritiladi: mohiyat turlari – to`rtburchak bilan, atributlar-ovallar bilan tasvirlanadi va ular mos mohiyatlar bilan yo`nalishsiz qirralar bilan bog`lanadi. “Mohiyat – aloqa” modeli predmet sohani (PS) faqat aniq bir qismini akslantiradi. Bu holda uni lokal model deyiladi. PS haqida to`la axborotga ega bo`lish uchun uni etarli kengroq tekshirish zarur va oldingisini to`ldiradigan local modellar qurish kerak. Shundan so`ng lokal modellar birlashtirilib PS haqida bir butun kompozitsion tasvirga ega bo`lamiz. Ma`lumotlar bazasida quyidagi munosabatlar mavjud:
Birga – bir (1:1) munosabat. A va V ob`ektlar to`plami orasida 1:1 munosabat o`rnatilgan deyiladi, agarda A ob`ektning har bir nusxasiga V ob`ektning bitta nusxasi mos kelsa, va aksincha, V ob`ektning har bir nusxasiga A ob`ektning bitta nusxasi mos kelsa. 2. Birga – ko`p (1:n) munosabat. A va V ob`ektlar to`plamida A ob`ektning har bir nusxasiga V ob`ektning bir nechta nusxasi mos kelsa,shu bilan birga V ob`ektning har bir nusxasiga A ob`ektning bittadan ko`p bo`lmagan nusxasi mos kelsa shunday munosabat hosil bo`ladi. 3. Ko`pga – bir (n:1) munosabat A va V ob`ektlar to`plami orasida o`rnatilsa, unda A ob`ektning har bir nusxasiga V ob`ektning ko`pi bilan bitta nusxasi mos keladi. V ob`ektning nushalari orasida shundaylari mavjudki, ularga A ob`ektning bir nechta nusxasi mos keladi. 4. Ko`pga – ko`p (m: n) munosabat. A va V ob`ektlar orasida shunday munosabat o`rnatilgan deyiladi, agarda A ob`ektning har bir nusxasiga V ob`ektni bir nechta nusxasi mos kelsa va aksincha.
Ishni bajarish tartibi
Tanlangan ob’yekt bo`yicha mohiyat-aloqa diagrammasini yaratish. Quyida “Foydali qazilma boyitish zavodi” bazasini yaratish uchun mohiyat – aloqa diagrammasi yaratilgan.
Vazifalar
1. Yuqorida ko`rsatilganlardan foydalanib tanlangan variantga muvofiq mavzu uchun mohiyat aloqa diagrammasini yarating.
2. Predmet soha bo`yicha ob’yektlarni aniqlang.
3. Tanlangan ob'ektlarining atributlarini aniqlang.
4. O`b’yektlar o'rtasidagi bog`lanishni aniqlang.
5. Bajarilgan ishlar haqida hisobot tayyorlang (1-2-ilovalarga qarang).
Nazorat savollari
1. Predmet soha tushunchasiga tarif bering.
2. Mohiya-aloqa modeli deganda nimani tushunasiz?
3. Mohiyat-aloqa modelida asosiy elementlar tushunchasini aniqlang.
4. Mohiyat-aloqa modeli ma`lumot bazasi strukturasi qanday aniqlanadi?
5. Mohiyat-aloqa modeli diagrammasi qanday tasvirlanadi?
6. Mohiyat – aloqa diagrammasida munosabatlarning qanday turlari mavjud?
7. Ikki ob’yekt o'rtasidagi munosabatlar turini qanday aniqlash mumkin?
8. Ulman-Chen diagrammasini tavsiflang.
2 - LABORATORIYA ISHI
Mavzu: Relyatsion ma`lumotlar bazasini loyihalash
Ishdan maqsad: Ma`lumotlar bazasini relyatsion modeli uchun jadvallar tizimini ishlab chiqishni o`rganish va ob`yektlarni bog`lanish munosabatlarini tahlil qilish. Masalani qo`yilishi: Berilgan predmet soha ma`lumotlar bazasidagi barcha ob`yektlarni relyatsion modelini ishlab chiqish. Uslubiy ko`rsatmalar: Ma`lumotlarni relyatsion modeli asosida munosabat tushunchasi yotadi. Munosabatni 2 o`lchamli jadvallar yordamida tasvirlash qulay. Jadval ko’rinishidagi ma’lumotlar tushunarli, ko`rimli va inson uchun oddiy hisoblanadi. Munosabatlar to`plami ma`lumotlarni saqlash uchun ishlatilishi mumkin. Shu bilan birga ular orasidagi bog`lanishlarni modellashtirish imkonini beradi. Relyatsion yondashuv asosiy tushunchalari:
Ma’lumotlar toifasi – relyasion MB saqlanadigan ma’lumot qiymatlari;
Domen – domenlar ma’lumotlarni ayrim asosiy turlarini aniqlash orqali o‘rnatiladi;
Atributlar – jadval ustunlar nomlari;
Bog‘lanish – relyation so‘zidan olinib munosabatni bildiradi;
Birlamchi kalit – bu kalit tashqi MB bilan bog‘lanishni o‘rnatish uchun xizmat qiladi.
Relyatsion MB munosabatlarni o`zaro bog`langan to`plamidir.
Har bir munosabat kompyuterda fayl ko`rinishida tasvirlanadi.
ID
|
Banisa
|
1
|
fililalar
|
2
|
hodimlar
|
3
|
bemorlar
|
4
|
bolimlar
|
ID
|
Filial Nomi
|
Filial ID
|
Nomeri
|
JOYLASHUVI
|
Ochilish vaqti
|
1
|
TOSHM NOMIDAGI BANISA
|
AK14520
|
+998940074545
|
Amir Temur ko’chasi
|
9:00
|
2
|
Nukus viloyat
Toshmi nomidagi fila
|
AQ14512
|
+998901424859
|
Yunusobod. 6-kv
|
9:00
|
3
|
Jizzax viloyati
Toshmi nomidagi fila
|
KA14651
|
+998940010101
|
Chilonzar tumon 19-kv
|
9:00
|
4
|
Toshket viloyat
Toshmi nomidagi filal
|
AB4512
|
+998940140203
|
Mirzo Ulug’bek
6-kv
|
9:00
|
ID
|
Hodimlar_I D
|
ISMI
|
FAMILYASI
|
PASSPORD ID
|
lovozimi
|
Tel raqam
|
|
V1
|
NZ214314
|
NURALI
|
RASULJONOV
|
AB1457545
|
hirurg
|
903202030
|
|
2
|
JD145123
|
Diyorbek
|
Joniboyev
|
AC145236
|
hirurg
|
98565342433
|
|
3
|
KA146515
|
AHRORBE
|
Keldiyev
|
AC4561238
|
hirurg
|
90000776
|
|
4
|
KZ451236
|
Zuhra
|
Komilova
|
AB4523691
|
hamshira
|
988887767
|
|
5
|
TS546123
|
Saidbek
|
Turg’unboyev
|
AB4512367
|
fershir
|
12324555
|
|
6
|
AR145215
|
Hoshim
|
To’ychiyev
|
AC14523697
|
fershir
|
143303.2022
|
|
7
|
AX1452266
|
Rayxona
|
Turg’unboyeva
|
AC1452369
|
hamshira
|
155005.2023
|
|
8
|
Zx455454
|
Otabek
|
erkinjonov
|
Ac1452301
|
fershir
|
13306.2024
|
|
ID
|
bemorlar_I D
|
ISMI
|
FAMILYASI
|
Tel raqami
|
Xonasi
|
kasaligi
|
To’lov summasi
|
V1
|
NZ214314
|
NURALI
|
RASULJONOV
|
145754555
|
3 etaj 5 palata
|
Singan
|
5000 So’m
|
2
|
JD145123
|
Diyorbek
|
Joniboyev
|
77145236
|
4 etaj 13 palata
|
Koz molijasi
|
4000 So’m
|
3
|
KA146515
|
AHRORBE
|
Keldiyev
|
004561238
|
5etaj 11 palata
|
Singan
|
5000 So’m
|
4
|
KZ451236
|
Zuhra
|
Komilova
|
124523691
|
1 etaj 1 palata
|
Opka kasaligi
|
4000 So’m
|
5
|
TS546123
|
Saidbek
|
Turg’unboyev
|
904512367
|
4 etaj 13 palata
|
Sipit
|
6000 So’m
|
6
|
AR145215
|
Hoshim
|
To’ychiyev
|
9314523697
|
5 etaj 23 palata
|
Yurak apirasasi
|
7000 So’m
|
7
|
AX1452266
|
Rayxona
|
Turg’unboyeva
|
981452369
|
3 etaj 5 palata
|
Jinnili
|
5000 So’m
|
8
|
Zx455454
|
Otabek
|
erkinjonov
|
991452301
|
8 etaj 13 palata
|
Nomalum kasaligi
|
8000 So’m
|
ID
|
Bolimlar
nomi
|
Bolimlaer ID
|
Nomeri
|
|
Ochilish vaqti
|
1
|
Hirurgiya
|
AK14520
|
+998940074545
|
|
9:00-18:00
|
2
|
kartyalgya
|
AQ14512
|
+998901424859
|
|
9:00-18:00
|
3
|
Sitamatlogiya
|
KA14651
|
+998940010101
|
|
9:00-18:00
|
4
|
Singan
|
AB4512
|
+998940140203
|
|
9:00-18:00
|
Vazifalar
1.Yuqorida ko`rsatilganlardan foydalanib tanlangan variantga muvofiq mavzu uchun relyatsion bog`lanishni o`rnatish.
2.Predmet soha bo`yicha ob’yektlarni aniqlang.
3.Tanlangan ob'ektlarning atributlarini aniqlang.
4.O`b’yektlar o'rtasidagi bog`lanishni aniqlang.
5.Bajarilgan ishlar haqida hisobot tayyorlang (1-2-ilovalarga qarang).
Nazorat savollari
1. Relyatsion bog`lanish nima?
2.1:1 munosabatning mohiyati.
3.1:n munosabat bog`lanishda nimalarga e`tibor qaratish zarur?
4.m:n munosabat bog`lanishga misol keltiring.
5.Iyerarxik ma`lumotlar tuzilishi nima?
6.Mohiyat-aloqa modelidagi elementlar relyatsion modelga qanday o’tkaziladi?
3 - LABORATORIYA ISHI
Mavzu: SQL tilida jadvallar yaratish, o‘zgartirish va o‘chirish
Ishdan maqsad: predmet soha ma’lumotlar bazasini so`rovlar orqali yaratishni va so`rovlar orqali oddiy jarayonlarni bajarishni o`rganish, hamda ko`nikmaga ega bo`lish. Talabalarda DDL komandalaridan foydalanish va shu orqali relyasion MB yaratish ko’nikmasini hosil qilish. Masalani qo`yilishi: Predmet soha ma`lumotlar bazasini SQL so`rovlari orqali yaratish. Mavjud ob`yektlarni so`rovlar orqali ma`lumotlar bilan to`ldirish, o`zgartirish va keraksiz ma`lumotlarni o`chirishni ko`rib chiqish.
Uslubiy ko`rsatmalar: SQL tilida quyidagi asosiy ma’lumotlar turlari ishlatilib, ularning formatlari har xil MBBT lar uchun farq qilishi mumkin:
INTEGER butun son (odatda 10 tagacha qiymatli raqam va ishora). SMALLINT «qisqa butun» (odatda 5 tagacha qiymatli raqam va ishora). DECIMAL(p,q)o‘nli son, p raqam va ishoradan iborat (0 < p < 16). O‘nli nuqtadan so‘ng raqamlar soni q orqali beriladi (q < p, agar q = 0 bo‘lsa, tashlab yuborilishi mumkin). FLOAT haqiqiy son 15 ta qiymatli raqam va butun darajadan iborat. Daraja MBBT tipi bilan aniqlanadi (masalan, 75 yoki 307). CHAR(n) uzunligi o‘zgarmas, n ga teng bo‘lgan simvolli qator (0 < n < 256). VARCHAR(n) uzunligi o‘zgaruvchi, n simvoldan oshmagan simvolli qator (n > 0 va har xil MBBT larda turlicha, lekin 4096 dan kam emas). DATE maxsus komanda orqali aniqlanuvchi formatdagi sana; sana maydonlari bizning eramizdan oldin bir necha mingyilliklardan boshlanuvchi va bizning eramiz beshinchi-o‘ninchi mingyilligi bilan cheklangan haqiqiy sanalarni o‘z ichiga olishi mumkin. TIME maxsus komanda orqali aniqlanuvchi formatdagi vaqt (ko‘zda tutilgan bo‘yicha hh.mm.ss). DATE TIME sana va vaqt kombinatsiyasi. MONEY maxsus komanda orqali aniqlanuvchi formatdagi pul birligi.
SQL tili quyidagi tarkibiy qismlardan iborat: DDL ( Mа’lumоtlаrni Tа’riflаsh Tili ) - ANSI dа ma’lumotlar sxemаsini tа’riflаsh tili, оb’ektlаrni (jаdvаllаr, indekslаr, tаsvirlаr vа hоkаzо) yarаtuvchi buyruqlar to’plamidan ibоrаt. DML (Mа’lumоtlаrni O‘zgаrtirish Tili) - bu iхtiyoriy dаqiqаdа jаdvаllаrdа qаndаy qiymаtlаr sаqlаnishini аniqlоvchi buyruqlar mаjmuаsidir.
DCL (Mа’lumоtlаrni Bоshqаrish Tili) fоydаlаnuvchigа aniq оb’ektlаrga tа’sir o‘tkаzishgа ruхsаt berish yoki bermаslikni аniqlоvchi buyruqlardаn ibоrаt. DDL tilining asosiy komandalari:
CREATE – yangi jadval hosil qilish uchun ishlatiladi. Quyidagi ko’rinishda yoziladi:
CREATE TABLE ( ustun_nomi va toifasi, … );
ALTER – jadvalga o’zgartirish kiritish uchun ishlatiladi. Bu buyruq jadvalga yangi ustunlar qo'shish, ustunlarni o'chirish, ustunlar kattaligini o'zgartirish, hamda cheklanishlarni qo'shish va olib tashlash imkoniyatlariga ega. Bu buyruq ANSI standarti qismi emas, shuning uchun har xil tizimlarda har xil imkoniyatlarga ega. Misol uchun jadvalga ustun qo’shish buyrug’i sintaksisi quyidagicha:
ALTER TABLE ADD ;
DROP - jadvalni o’chirish buyrug’i. Jadvalni o'chirish imkoniga ega bo’lish uchun, jadval egasi (ya’ni yaratuvchisi) bo’lshingiz kerak. Faqat bo‘sh jadvalni o'chirish mumkin. Qatorlarga ega bo’lgan, to’ldirilgan jadvalni o‘chirish mumkin emas, ya’ni jadval o‘chirishdan oldin tozalangan bo’lshi kerak. Jadvalni o'chirish buyrug'i quyidagi ko‘rinishga ega:
DROP TABLE ;
Ishni bajarish tartibi
Avvalo 1 va 2 -laboratoriya ishida tuzgan jadvallarimizni esga olamiz. Bizda 5 ta jadval mavjud edi. Endi o’sha jadvallarni MYSQL da yuqorida sintaksisini keltirib o’tganimizday komandalardan foydalanib yaratamiz:
Eski yaratilgan ma’lumotlar bazasini ko’ramiz:
So`rov: show databases;
Natija:
3.1-rasm. Mavjud ma’lumotlar bazalarining ro’yxati
2. Yangi Kasal xona nomli baza yaratamiz;
So`rov: create database kasal xona;
Natija:
3.2-rasm. Yangi Kasalxona nomli bazasining yaratilishi
Kasalxona nomli jadval yaratamiz:
So`rov: create table kasalxona (id int, Filal double, Hodimlar varchar(50));
Natija:
3.3-rasm. kasalxona nomli jadval yaratilishi
Jadvalni ko’ramiz:
So`rov: desc kasalxona;
Natija:
3.4-rasm. Yaratilgan kasalxona jadvalini ko’rinishi
Jadvalga yangi “bemor” nomli satr qo’shamiz:
So`rov: Alter table kasalxona add bemor varchar(60);
N atija:
3.5-rasm. kasalxona jadvaliga ALTER operatori orqali ustun qo’shilishi
6. “bemor” nomli satrning o’lchamini o’zgartiramiz:
So`rov: Alter table kasalxona modify bemor varchar(100);
Natija:
3.6-rasm. kasalxona jadvalida ALTER operatori orqali mavjud ustun toifasi o`zgartirilishi
7. “filal” atributini “bemor” nomi bilan o’zgartiramiz:
So`rov: Alter table kasalxona change filal bemor double;
Natija:
3.7-rasm. kasalxona jadvalida ALTER operatori orqali mavjud ustun nomini o’zgartirish
Vazifalar
1. Yuqorida ko`rsatilganlardan foydalanib tanlangan variyantga muvofiq mavzu uchun MySQL da DDL buyruqlari bilan ishlaymiz.
2. MySqlda baza, jadval yaratish.
3. Jadvallar atributlarini kiritish.
4. Obyektlar o'rtasidagi bog`lanishni aniqlang.
5. Bajarilgan ishlar haqida hisobot tayyorlang (1-2-ilovalarga qarang).
Nazorat savollari
1. CREATE buyrug`ining vazifalari nimalardan iborat?
2. ALTER buyrug`iga misol keltiring.
3. DROP va DELETE buyruqlarining farqi nimada?
4. DELETE buyrug`ining strukturasini ko`rsating.
4 - LABORATORIYA ISHI
Mavzu: Ma’lumotlarni tanlash va ular ustida amallar
Ishdan maqsad: Talabalarda DML komandalaridan foydalanish va shu orqali relyatsion MB da ishlash ko’nikmasini hosil qilish. Masalaning qo’yilishi: Avvalgi laboratoriya mashg’ulotida yaratilgan futbol klubining MB ustida amallar bajarish. Uslubiy ko`rsatmalar:Ma’lumotlar bazasiga axborotlar qo'shish, yangilash, o'chirish va chiqarib tashlash imkonini beradi, odatda ma’lumotlami boshqarish tili (DML – Data Manipulation Language) yordamida amalga oshiriladi. Barcha ma’lumotlarning markazlashtirilgan saqlanishi mavjudligi va ulaming tavsifi ba’zan so'rovlar tili (querylanguage) deb ataluvchi so'rovlarda tashkil etilgan umumiy uskunasi sifatida DML tilidan foydalanish imkonini beradi. So'rovlar tilining mavjudligi o'ziga xos faylli tizimlarni cheklanishlardan yo'qotish imkoniyatini beradi, unda foydalanuvchilarning fiksirlangan so'rovlar to'plami ustida ish olib borishlari yoki dasturiy ta’minotni boshqarishda ko'proq murakkab muammolar uchun doimiy ravishda yaratilayotgan dasturlar sonining oshishi nazarda tutiladi. DML tilining ikki xil turi mavjud - protsedurali va protsedurali bo'lmagan tillar. Ular bir-biridan ma’lumotlardan ko'chirma olish usullari bilan farqlanadi. Ular o'rtasidagi asosiy farq, protsedurali tillar odatda MB da ketma-ket ravishda axborotlarni qayta ishlaydi, protsedurali bo'lmagan tillar butun yozuvlar to'plamiga birdan operatsiyaga kirishadi.
DML tili so’rovlari:
SELECT – Amal bajaradigan jadvalimizni tanlash, ekranga chiqarish komandasi. Sintaksisi esa quyidagicha:
SELECT *FROM // jadvalni to’liq chiqarish
SELECT FROM // jadval ustunlarini chiqarish INSERT – SQL da barcha satrlar ushbu buyruq yordamida kiritiladi.
Sintaksisi esa quyidagicha:
INSERT INTO VALUES(“ustun_info”, “ustun_info”, … ); DELETE – satrlarni jadvaldan o’chirish buyrug’i.
Sintaksisi esa quyidagicha:
DELETE FROM WHERE qidiruv_sharti;
UPDATE – Maydon qiymatlarini o’zgartirish buyrug’i.
Sintaksisi esa 2 hil:
UPDATE SET column=expression;
UPDATE SET column=expression
WHERE qidiruv_sharti;
Ishni bajarish tartibi
Avvalo 3-laboratoriya ishida tuzgan jadvallarimizni esga olamiz. Endi o’sha jadvallarni MYSQL da yuqorida sintaksisini keltirib o’tganimizday komandalardan foydalanib yaratamiz.
1.Jadval ob’yektlariga qiymatlar beramiz:
So`rov: insert into kasalxona (id,filal,hodimlar,bemorlar,bolimlar) values(5,1054,”8.000”,”shahzod”);
Natija:
4.1-rasm. kasalxona jadvaliga ma’lumotlarning kiritilishi
2. Jadvalni tanlaymiz va SELECT operatori orqali ekranga chiqaramiz. So`rov: Select * from kasalxona;
Natija:
4.2-rasm. kasalxona jadvaliga kiritilgan ma’lumotlarni ko’rish
3.MB ga yangi jadval qo’shamiz va UPDATEdan foydalanib maydonga qiymat beramiz.
So`rov: Alter table kasalxona add filal_narxi varchar(30);
Update kasalxona set bemorla=1054 where id=5;
Natija:
4.3-rasm. kasalxona jadvalida UPDATE operatori orqali mavjud ma’lumotni o`zgartirish
4. DROP operatori orqali jadvalni o’chiramiz:
So`rov: drop table kasalxona;
Natija:
4.4-rasm. kasalxoona jadvalida DROP operatori orqali mavjud jadvalni o`chirdik
Vazifalar
Yuqorida ko`rsatilganlardan foydalanib tanlangan variyantga muvofiq mavzu uchun MySQL da DML buyruqlari bilan ishlaymiz.
MySqlda jadval ma’lumotlar kiritaming.
Jadvallar atributlarinini o`zgartiring.
Bajarilgan ishlar haqida hisobot tayyorlang (1-2-ilovalarga qarang).
|
| |
