|
Mavzu: Landshaft (manzara) janridagi fotosuratlar yaratish
|
| bet | 10/15 | | Sana | 29.01.2024 | | Hajmi | 0,97 Mb. | | #148051 |
Bog'liq ИПИ Жомуродова ЮMavzu: Landshaft (manzara) janridagi fotosuratlar yaratish
Manzara janrida togʻ u dengizlar tasvirlanad peyzaj — tasviriy sanʼ-o/yaning tabiat koʻrinishini aks ettiradigan janri va shu janrda yaratilgan sanʼat asari. M.da shahar koʻrinishi yoki meʼmoriy majmualar (meʼmoriy M.), dengiz koʻrinishlari (marina) va h.k. ham tasvirlanadi. Atrof muhitni tasvirlayotgan rassom unda oʻzi va zamondoshlarining tabi-atga munosabatlarini ifoda etadi, shu jihatdan yaratilayotgan asar his-tuygʻu va gʻoyaviy mazmunga ega boʻlib, muhim ahamiyat kasb etadi. Inson tomonidan atrof dunyoni maʼnaviy (qisman amaliy) oʻzlashtirishning turli tomon va darajalarini aks ettirgan M. oʻzida katta maʼno tashiydi. Tabiat tasvirlari tabiat, uning qonuniyatlari haqidagi tasavvurlar (olam gumbazi, oy, quyosh, yulduzlar, dunyo mamlakatlarining shartli belgilari) yuzaga kelgan payt (neolit)dan oʻz ifodasini topgan. Qad. Sharq madaniyatida tabi-atni yaxlit holda koʻproq aniq xususi-yatlarga ega boʻla boshlagan hodisalar muhiti degan tasavvur shakllangan. Miloddan avvalgi 16—15-asrlar Qad. Sharq(Bobil, Ossuriya, Misr) devoriy rasmlari va boʻrtma tasvirlaridagi jang , ov va boshqa lavhalarda M.ning ayrim boʻlaklari mavjud. Misr devoriy rasmlari va boʻrtma tasvir (relyef)larida ilk bor bezaklar ritmi orqali hayvonot, oʻsimlik va tabiiy hodisalarning ishonarli taʼsirchan birligiga erishilgan. Yunon sanʼatida, odatda, M. tarkibiy qismlarini inson tasviridan ajratib boʻlmaydi. Yevropa oʻrta asrlar sanʼatida M. (ayniqsa, shahar va alohida bino koʻrinishlarida), odatda, voqea sodir boʻlayotgan joyning fazoviy qurilishini anikdash vositasi sifatida xizmat qilgan. Musulmon Sharqi mamlakatlarida 13—14-asrlardan kitob miniatyuralarida M.ga koʻproq oʻrin berilgan: yashnab turuvchi sof boʻyogʻi va gilamday tekis sathli kom-pozitsiyasi, sehrli bogʻ tasavvurini yaratuvchi tabiati, har bir boʻlak joʻshqin koʻtarinkiligi bilan diqqatga sazovor. Hindiston (ayniqsa, Boburiylar davri miniatyura maktabi asarlarida), Hindixitoy, Indoneziya (afsonaviy va epik mavzudagi relyeflaridagi tropik oʻrmonlar obrazi) oʻrta asrlar sanʼatida landshaft detallari, ayniqsa, joʻshqin qudratga ega. M. mustaqil janr sifatida Xitoyning oʻrta asrlar tasviriy sanʼatida oʻta muhim oʻrin tutadi. M.ga tabiatnint doimo yangilanib turuvchi olam qonunining koʻrgazmali umumlashmasi sifatida qaralgan (bu "togʻlar — suvlar" M. turida oʻz ifodasini topgan). Yaponiya sanʼati (12—13-asrlar)da M. bezak sanʼatida bezakdagi eng muhim ohanglarni alohida ajratib olishga moyilligi bilan diqqatga sazovor. Gʻarbiy Yevropa sanʼatida M.ga asar ruhiy olamining muhim qismi sifatida qaralgan. Shartli zamin (tilla yoki naqshli) M. bilan almasha borgan (italyan Jotto, A. Lorensetti, 13—14-asrlar; niderland aka-ukalar X. va Ya. Van Eyk, 15-asr 1-yarmi va boshqalar). Uygʻonish davri rassomlari chizgi va etyudlarida olam haqidagi ratsional qonunlarga amal qilib, M.ga real voqealar muhiti sifatida qaraganlar (italyan Leonardo da Vinchi, J. Bellini, Titsian; nemis A. Dyurer, M. Nithardt va boshqalar), ayni shu davrda M.ning alohida janr sifatida shakllanishiga (avvalo grafikada) zamin yaratildi.
Fotogrammetriya faninining rivojlanish yo’nalishlari Fotogrammetriya so'zi yunoncha bo’lib foto-yorug'lik, grammavozuv. metrio-o'lchayman degan ma'noni bildiradi. "Fotogrammetriya" fani yer yuzasini samolyot yoki kosmik apparatlarga o'rnatilgan fotoapparatlar yordamida olingan suratlardan foydalanib plan, karta tuzish usullarini o'rgatadi. Fotogrammetriya geodeziya. astronomiya. harbiy muhandislik. arxitektura. qurilish. geografiya. kosmik tadqiqotlar va boshqa sohalarda qo'llaniladi. Fotogrammetriya fani kichik maydonlarni suratga olishdan tortib to kosmik kemalardan va sun'iy yo'ldoshlar yordamida sayyorani o'rganishgacha bo'lgan masofani bosib o'tdi. Aerosuratlardan foydalanib karta tuzish birinchi marta. XIX asrning oxirida B.B.Golisin tomonidan amalga oshirilgan. Aerosuratlardan xalq xo'jaligini rivojlantirishda keng foydalaniladi. Aerosuratda ob'ektlar to‘liq va aniq tasvirlanadi. Aerosuratlardan foydalanib yuqori aniqlikda turli masshtablarda plan va karta tuzish mumkin. "Fotogrammetriya” fanini rivojlantirishda, aerosuratlarni qisqa vaqt ichida qayta ishlab chiqish bo'yicha ko'pgina olimlar tomonidan yaratilgan fotogrammetrik asboblar muhim ahamiyat kasb etadi. 1926 yilda N.G.Kell tomonidan aerosuratlarni orientirlash bo'yicha masalani yechish usuli yaratildi. 1928 yili prof. A.S.Skiridov tomonidan aerosuratlarni o'zaro orientirlash usuli va fazoviy fototriangulyatsiya usuli yaratildi. 1934 yil prof. F.V.Drobishev tomonidan stereometr yaratildi. Bu davrda professor A.N.Lobanov tomonidan fotogrammetriyanmg nazariy va amaliy masalalari bo'yicha ko'plab ilmiy izlanishlar olib borildi. 1952 yili prof. Romanovskiy tomonidan vangi tipdagi stereoproyektor yaratildi. Bu turli o'lcham. turli kesim balandligida topografik planlar tayyorlash imkonini berdi. 1960 yili prof. F.V.Drobishev tomonidan stereofotogrammetrik asbobstereograf CДga yangilik kiritilib stereograf СЦ-1 yaratildi. Ilo/Jrgi vaqtda kosmik s’yomka materiallaridan foydalnnisli krni' liiiqalgan. Kosmik s'yomka materiallaridan o'rganilayotgan uh’ckl In'g'risida operativ ma’lumotlar olish va maxsus kartogniliyani lu/ishda qo'llaniladi. “Fotogrammetriya” fani ob'ekt to'g'risidagi inn’lumotni aerosuratda tasvirlagan ob'ektning shakli. o'lchami. joylilshishiga ko'ra aniqlaydi. Aeros'yomka aerosurat materiallarini inhlnb chiqish metodi va hosil qilinadigan mahsulot turiga ko'ra ueh turga bo'ladi. 1. Konturli aeros'yomka. Bunda suratga olinadigan maydon bo'yicha o'/aro parallel bo'lgan marshrutlar tanlanadi. Ushbu s’yomkada ma'lum vaqt oralig'ida aerosuratlarni bir-birini qoplashi va belgilangan qoplanish Idi/.idan oshmasligi hisobga olinadi. Hosil bo'lgan aerosurat fotografik plan hisoblanmaydi. Bunga sabab suratni deformatsiyasi, qiya uchish va Joy relyefi va boshqa omillar ta'sir qiladi.
|
| |
