| Infuzioneritmalarningizoosmolyarligi.Hozirdainfuzioneritmalarningizoosmolyarlik(isoosmatica) xossasigakattae’tiborberiladi. Qongaquyiladiganinfuzioneritmalarningosmolyarligiyorliqdako‘rsatilishishart. Evropafarmakopeyasigain’eksioneritmalaruchunyangiko‘rsatkich –osmolyarlikkiritilgan.
Biologiksuyuqliklarningosmolyarlikko‘rsatkichihayotiymuhimfiziologikko‘rsatkichlaridanbirihisoblanadi. Biologiksuyuqlariningosmolyarligigomeostazningmuhimbirko‘rsatkichihisoblanadi.
Osmolyarlik - bufiziologikko‘rsatkichbo‘lib, ueritmaningosmotikbosimigaaloqadorharxileritmadagisubstrat (makroionlar) vaturlivalentlikmikroionlarni, ya’nikinetikfaolzarrachalarikon-sentratsiyasiningyig‘indisiniifodalaydi. Osmolyarlikmolyarkonsent-ratsiyagabog‘liq. Osmolyarligiqonzardobigatengbo‘lganIEizoosmolyarhisoblanadi. Osmolyarlikichkimuhitningtuz-suvalmashinuvini, ionalmashinuvini, ularningmuvozanatinibelgilaydi. Umuman, osmolyarlikbutananingintravaekstrasellyularsuyuqliklarningmuvozanati. Bundasuvvaxayotiymuhimbo‘lganionlar (Na+, K+, Ca2+, Mg2+vah.k.)ningorasidagiichkimuvozanatniifodasi. Osmolyarliktananingosmoretseptorlariyordamidaneyrogumoralmexanizmlarorqalitartibgasolinibturiladi. Qonningosmolyarkonsentratsiyasiosmometrasbobiyordamidao‘lchanadi. Odatdasog‘lomodamningbiologiksuyuqlarning, birinchinavbatdaqonzardobiningvako‘zsuyuqligining, osmolyarligi285+5mosmol/lgateng. Organizmningxolatinibildiruvchiomil – osmolyarlikko‘rsatgichibo‘lib, unikeskino‘zgarishiqatorsalbiyta’siryokinoxushholatlarigasababchibo‘lishimumkin. Masalan, kuyishlarnatijasidaqonzardobiningosmolyarligi 373 danmosmol/lgachabirsoatningichidako‘tarilishimumkin. Agargiperosmolyareritmalarko‘pmiqdordaquyishoqibatidaqonningosmolyarligi 300 mosmgaetsa, suvsizlanish, holsizlik, shilliqpardalarniquribketishikuzatiladi. Agarbuko‘rsatkich 330 mosmdanoshsa, hushdanketish, tirishishvaayrimpaytlardao‘limgaolibkelishimumkin. Endishuholdainfuzioneritmaningosmolyarkonsentratsiyasinihisobgaolmasdanqongaquyilsa, qonquyilibqolib, tromblarhosilbo‘ladi, keyinqonketib, ichkia’zolarningog‘irshikastlanishigaolibkeladi.
Gipoosmolyarholativujudgakelganbo‘lsa ( 275 mosmdankam) boshog‘riq, 260 mmosmda- holsizlik, qonbosiminikeskintushibketishi, 250 danpastxollarda – tirishish, komaholatinamoyonbo‘lishimumkin.SHuninguchunreanimatologiya, anesteziologiya, geriatriya, xirurgiya, transplantologiya, neyroxirurgiya, pediatriyatibbiyottarmoqlaridaosmometriyaniahamiyatikatta. Demakquyiladiganinfuzioneritmalarningizoosmolyarkonsentratsiyasinianiqlash, hisoblashusullarinibilishzarur. Osmolyarlikniquyidagiformulaorqaliifodalashmumkin:
E=V.m.F,
bu erda V – eritmada dissotsiatsiyaga uchragan ionlar soni.
Agar eritmada dorivor moddanoionli bo‘lsa, unda V=1, lekin eritilgan modda ionlarga parchalansa, u eritmadagi parchalangan umumiy soniga teng.
M –eritmaning molyar konsentratsiyasi, g/l.
F – molyar osmotik koeffitsienti, u eritmaning molyarligiga bog‘liq.
Osmolyarlik (osmol/l) yoki ko‘pincha mosmol/l da o‘lchanadi. Osmolyarlik va eritmaning muzlash nuqtasini pasayishi (∆T) orasida quyidagi o‘zaro munosabat bor:
∆T
E= ------- . 1000 mosmol/l
1,86 0S
∆T (0S) – suvga nisbatan o‘lchangan namunaning muzlash nuqtasini pasayish darajasi;
1,86 0S – natriy xlorid eritmasining muzlashharoratini pasayish darajasi.
Bu ko‘rsatkicheritmanimuzlashharoratinipasayishibo‘yichaaniqlanadi.
Osmolyarlikosmometrlar, masalan Osmomat, yordamidao‘lchashmumkin. Buasbobningishlashprinsipianiqosmolyarlikga (ma’lumotnomalarda, jadvallarda) egabo‘lgansuvvanatriyxloridniturlikonsentratsiyadagieritmalarningmuzlashharoratiganisbatnamunanimuzlashharoratinipasayishinianiqlashgaasoslangan.
Aniqlashusuli: 50-250 mlhajmdagianiqlanadiganeritmashishaidishgasolinib, sistemasovutiladi. Muzlashharoratinipasayishiavtomatravishdayoziladi.
Osmolyarlikniyananazariyquyidagitenglamayordamidahisoblashmumkin:
R.n.1000
Eideal =-----------,
M
bu erda Eideal –ideal osmolyarlik, mosmol/l
R – eritmaning konsentratsiyasi, g/l;
n – erigan moddaning parchalangan kinetik faol zarrachalarining soni;
M – moddaning molekulyar massasi, g.
Masala. 5% glyukoza eritmasining nazariyizoosmolyarliginihisoblash.
Glyukozaeritmasiuchunn=1, eritmaholidagimolekulyarmassasi 180,17 g.
5% glyukozaeritmasiningizoosmolyarligi:
50 .1
E=-----------.1000=277,7 mosmol/l
180,17
Masala. Ringer-Lokk eritmasininazariyizoosmolyarliginihisoblash:
Tarkib: Natriy xlorid 9,0
Kaliy xlorid 0,2
Kalsiy xlorid 0,2
Natriy gidrokarbonat 0,2
Glyukoza 1,0
In’eksiya uchun suv 1 l gacha
Osmolyarlikni hisoblash:
1) 9,0
ENaCl=-------- .2.1000=308,0 mosmol/l
58,44
2) 0,2
EKCl=--------- .2.1000=5,4 mosmol/l
74,56
3) 0,2
ECaCl2=-------- .3.1000=2,74 mosmol/l
219,08
4) 0,2
ENaHCO3= ---------.2.1000 = 4,76 mosmol/l
84,01
1,0
Eglyukoza=---------.1.1000=5,05 mosmol/l
198,17
Ringer-Lokk eritmasining osmolyarlik konsentratsiyasi: 308+5,4+2,72+4,76+5,05=325,93 mosmol/l tashkil etadi.
Nazorat savollari
|
