|
Haydash va rektifikatsiya jarayonlarining nazariy asoslari
|
| bet | 2/4 | | Sana | 31.10.2023 | | Hajmi | 276.94 Kb. | | #91434 |
Bog'liq Rektifikatsiya haydash Sharipov jahongir bank faoliyati tahlili, kompyutur tashkil etishdan xxxxx, 7-guruh, 1448065, Bosma tashqi reklamada kretivlik, Ibtidoiy jamoa tarixi tarix fanining birmuncha yosh sohasi, Kurs ishi mavzusi, 5-sinf matematika yillik, 7-sinf matematika yillik, 7-8-9 matematika yillik, Balchiq bilan davolash, Хусанов Самандар, T menejment, Gazni qayta ishlash test-2023Haydash va rektifikatsiya jarayonlarining nazariy asoslari
Ikki va undan ortiq uchuvchan komponentlardan tarkib topganbir jinsli suyuqlik aralashmalarini ajratish uchun qo`llaniladigan usullardanengkeng tarqalganlari haydash va rektifikatsiyadir. Haydash va rektifikatsiya jarayonlari kimyo, oziq-ovqat vaboshqasanoatlarda juda keng ko`lamda ishlatiladi. Masalan, texnikvaoziq-ovqat etil spirtlarini, aromatik moddalar ishlab chiqarishda, hamdaaralashmalarni dag‘al ajratish uchun qo`llaniladi. Juda to`laajratishuchun rektifikatsiya jarayonidan foydalaniladi. Haydash va rektifikatsiya jarayonlari bir xil temperaturadaaralashma komponentlarining turli uchuvchanligiga asoslangandir.Yuqori uchuvchanlikka ega komponent engil uchuvchan, patsuchuvchanlikka ega komponent qiyin uchuvchan debnomlanadi.Demak, engil uchuvchan komponent qiyin uchuvchangaqaragandapatsroq temperaturada qaynaydi. Shuning uchun ham, ular patsvayuqori temperaturada qaynaydigan komponentlar deb ataladi. Haydash yoki rektifikatsiya jarayonida boshlang‘icharalashmaengil uchuvchan komponenti bilan boyitilgan ditsillyat vaqiyinuchuvchan komponent bilan boyitilgan kub qoldig‘iga ajraladi. haydashjarayonida hosil bo`lgan bug‘ kondensator - deflegmatorgakondensatsiyalash natijasida ditsillyat olinadi. Qurilma kubidaesa- kubqoldig‘i qoladi. Eng oddiy aralashma 2 ta komponentdan tarkib topganbo`ladi vaubinar aralashma deb ataladi. Binar aralashmaning erkinlik darajasoni quyidagiga teng:
bu erda K - komponentlar soni; F - fazalar soni. Sitsema holatini uchta bir - biriga bog‘liq bo`lmaganparametrbelgilaydi: bosim r, temperatura t va kontsentratsiya x. Agar, itsalganikkita parametr tanlansa, uchinchisini aniqlash qiyin emas. Demak, muvozanat chizig‘ini itsalgan ikkita o`zgaruvchi parametr orqali ifodalash mumkin, yani ikalari bo`yicha katta farq qiladi. Komponentlarning o`zaro erishiga qarab, binar aralashmalarni 3guruHga bo`lish mumkin: - komponentlari cheksiz eruvchan aralashmalar; - komponentlari o`zaro erimaydigan aralashmalar; - komponentlari qisman eruvchan aralashmalar. Komponentlari cheksiz eruvchan aralashmalar o`z navbatidaideal va haqiqiy eritmalarga bo`linadi. Ideal aralashmalar deb eritma tarkibidagi komponent olinishi natijasida issiqlik ajrab chiqmaydigan yoki yutilmaydiganvahajmi o`zgarmaydigan aralashmalarga aytiladi. Engil uchuvchan A va qiyin uchuvchan V komponentli binar, suyuq aralashmani ko`rib chiqamiz. A va V toza komponentlarto`yingan bug‘larining bosimini RA va RV deb belgilaymiz. Malumki, ideal aralashmalar Raul qonuniga bo`ysinadi. Ushbuqonunga binoan, suyuqlik utsidagi toza komponentningbug‘ bosimi uning suyuqlikdagi mol ulushiga proportsionaldir:
Bundan (5.115) va (5.116) tenglamalardan ko`rinib turibdiki, bir xil o`zgarmas temperaturada suyuqlik aralashmasi utsidagi komponentlar partsial va bug‘larning umumiy bosimi engil uchuvchan komponentningmol ulushi x bilan to`g‘ri chiziqli bog‘liqlikda bo`ladi. 5.30-rasmda komponentlar partsial bosimi va umumiybosimizotermalari tasvirlangan.
5.30-rasm. Ideal aralashmalar uchun suyuqlik-bug‘ muvozanat diagrammasi.
Haqiqiy suyuqlik aralashmalari. Bunday aralashmalardankomponentlar ajratib olinganda issiqlik ajrab chiqadi, hajmi o`zgaradi vako`pchilik hollarda Raul qonuniga bo`ysunmaydi. Undan tashqari, bu aralashmalar bug‘ fazasining molekulalari o`zaro tortishish kuchlarini, ularning hajmlarini va boshqalarni hisobgaolish zarur. Raul qonuniga nisbatan og‘ish manfiy yoki musbat bo`lishi mumkin.Agar, og‘ish musbat bo`lsa, eritma utsida umumiy bosimRaul qonuni bo`yicha ideal eritma uchun hisoblangandan katta, manfiy og‘ishidaesa- kichik bo`ladi. Musbat og‘ishda umumiy bosim chizig‘i ideal eritmanikidanyuqori, manfiy og‘ishda - patsroqdan o`tadi. Partsial bosimlarning kontsentratsiyaga bog‘liqligi botiqyoki bo`rtiq chiziqlar orqali tasvirlanadi (5.31-rasm);
Haqiqiy eritmalar uchunfazaviymuvozanat diagrammalari tajribaviyma’lumotlar asosida quriladi. Muvozanat chizig‘idanog‘ishningson qiymatlari Raul qonunidanjudakatta farq qilishi va bir qator eritmalaruchun ma’lumbir kontsentratsiyadaqaynash temperaturasi o`zgarmaskattalikka ega bo`lishi mumkin. Konovalovning ikkinchi qonunigabinoan, suyuq eritmautsidagi muvozanat holatidagi bug‘ningtarkibi suyuq eritma tarkibiga tengdir, ya’ni um = x (5.31-rasmdagi Mnuqta).Bunday aralashmalar azeotrop eritmalar deb nomlanadi. Azeotroperitmalar maksimal va minimal qaynash temperaturali bo`lishi mumkin.Azeotrop eritmalar tarkibi bosim (temperatura) ga bog‘liqbo`ladi. Biror sitsemada bosim o`zgarishi bilan uning muvozanatholati o`zgaradi. Bu esa, o`z navbatida bug‘ fazasi tarkibiningo`zgarishiga olib keladi. Ushbu o`zgarishlar mexanizmini bilish uchun M.S.Vrevskiytomonidan quyidagi qonunlar yaratilgan: a) ikki komponentli eritmaning qaynash temperaturasi (yoki bosimi) ortganda, bug‘lar tarkibida bug‘lanishi uchun kattaenergiyatalab etuvchi komponentning nisbiy miqdori oshadi; b) bug‘ uchuvchanligi maksimumga ega bo`lgan eritmalarningtemperaturasi (yoki bosimi) oshirilganda, azeotrop eritmalardabug‘lanishi uchun katta energiya talab etuvchi komponentningnisbiyqiymati ortadi. Bug‘ning uchuvchanligi minumumbo`lganda, eritmaningqaynash temperaturasi oshirilganda azeotrop eritmadabug‘lanishi 5.31-rasm. Haqiqiy eritmalarning fazaviy diagrammalari. a - manfiy og`ish;b - musbat og`ish uchun kam energiya talab qiluvchi komponentning nisbiymiqdori ko`payadi. Vrevskiy qonuniga binoan, azeotrop eritmalarni ajratishuchunbosimni o`zgartirib haydash yoki rektifikatsiya qilish jarayonlaridanfoydalanish mumkin
|
| |
