|
Funksiya hosilasining ta’rifi
|
| bet | 5/9 | | Sana | 24.09.2024 | | Hajmi | 318,69 Kb. | | #272344 | | Turi | Referat |
Bog'liq Abbosbek iqtsiodchilar uchun matematika mustaqil ta\'limi2. Funksiya hosilasining ta’rifi.
Aytaylik f(x) funksiya (a,b) intervalda aniqlangan bo‘lsin. Bu intervalga tegishli x0 nuqta olib, unga shunday Dx orttirma beraylikki, x0+DxÎ(a,b) bo‘lsin. Natijada f(x) funksiya ham x0 nuqtada Dy=f(x0+Dx)- f(x0) orttirmaga ega bo‘ladi.
Ta’rif. Agar Dx®0 da nisbatning limiti mavjud va chekli bo‘lsa, bu limit f(x) funksiyaning x0 nuqtadagi hosilasi deyiladi va f’(x0), yoki y’(x0), yoki orqali, ba’zan esa yoki kabi belgilanadi.
Bu holda funksiya x0 nuqtada hosilaga ega deb ham aytiladi.
Demak,
.
Bunda x0+Dx=x deb olaylik. U holda Dx=x-x0 va Dx®0 bo‘lib, natijada
bo‘ladi. Demak, f(x) funksiyaning x0 nuqtadagi hosilasi x®x0 da nisbatning limiti sifatida ham ta’riflanishi mumkin:
Yuqoridagi limit mavjud bo‘lgan har bir x0 ga aniq bitta son mos keladi, demak f’(x) - bu yangi funksiya bo‘lib, u yuqoridagi limit mavjud bo‘lgan barcha x nuqtalarda aniqlangan. Bu funksiya f(x) funksiyaning hosila funksiyasi, odatda, hosilasi deb yuritiladi.
Endi hosila ta’rifidan foydalanib, y=f(x) funksiya hosilasini topishning quyidagi algoritmini berish mumkin:
10. Argumentning tayinlangan x qiymatiga mos funksiyaning qiymati f(x) ni topish.
20. Argument x ga f(x) funksiyaning aniqlanish sohasidan chiqib ketmaydigan Dx orttirma berib f(x+Dx) ni topish.
30. Funksiyaning Df(x)=f(x+Dx)-f(x) orttirmasini hisoblash.
40. nisbatni tuzish.
50. nisbatning Dx®0 dagi limitini hisoblash.
Misol. y=kx+b funksiyaning hosilasini toping.
Yechish. Hosila topish algoritmidan foydalanamiz.
10. Argument x ni tayinlab, funksiya qiymatini hisoblaymiz: f(x)=kx+b.
20. Argumentga Dx orttirma beramiz, u holda f(x+Dx)=k(x+Dx)+b=kx+kDx+b.
30. Funksiya orttirmasi Df(x)=f(x+Dx)-f(x)=(kx+kDx+b)-( kx+b)=kDx.
40. = .
50. = k=k.
Demak, (kx+b)’=k ekan.
Xususan, y=b o‘zgarmas funksiya (bu holda k=0) uchun (b)’=0; y=x (k=1) funksiya uchun x’=1 bo‘ladi.
2. y= funksiyaning hosilasini toping.
Yechish. 10. f(x)= .
20. f(x+Dx)= . Bu yerda umumiylikni cheklamagan holda x>0 va |Dx|<x deb hisoblaymiz.
30. Df(x)=f(x+Dx)-f(x)= - = .
40. = .
50. = ( )= .
Demak, = .
|
| |
