Toshkent moliya instituti budjet hisobi va g’aznachilik fakulteti soliq va soliqqa tortish fanidan Qo'shilgan qiymat solig'ini hisoblash va to'lash tartibi mavzusida tayyorlagan taqdimoti Bajardi: Jumaqulova Rushana Tekshirdi

Download 1,34 Mb.
bet	2/4
Sana	19.11.2023
Hajmi	1,34 Mb.
	#101512

1 2 3 4

Bog'liq
Biznes moliyasi fanidan Uzoq muddatli moliyalashtirish uchun mablag\'lar manbalari

Investorlar uchun koeffitsiyentlar

Nominal qiymat Kompaniya tashkil etilayotganda, qancha miqdorda aksiyadorlik kapitalini jalb qilishni istashi (qonunchilik kapitalning qanchadir qismini jalb qilinishini talab qiladi) hamda qancha aksiyalarga bo‘lingan bo‘lishi haqida qaror qabul qilinadi. Agar, masalan, 1 mln f. st. kapital bo‘yicha qaror qabul qilinsa, ular nominal qiymati (nominal value yoki par value) har biri 500 000 f. st. dan ikkita aksiya, har biri 1 f. st. dan 1 mln ta aksiya, har biri 5 f. st. dan 200 mingta aksiya yoki har biri 0,50 f. st. dan 2 mln ta aksiya (ehtimoli ko‘proq) shaklida mavjud bo‘lishi mumkin. Ushbu yoki deyarli cheksiz bir qator boshqa mumkin bo‘lgan variantlardan qaysi biri qabul qilinishi, kompaniya ta‘sischilariga bog‘liq. Qaror qabul qilishda asosiy omil bo‘lib, likvidlik hisoblanadi. Aksariyat investorlar juda katta nominal qiymatli aksiyalarni juda ham jozibador sanamaydilar, chunki bu ushbu biznesga mablag‘ kiritishni qiyinlashtiradi. Agar aksiya qiymati 50 f. st. ni tashkil etganida, 275 f. st. kiritishni xohlagan investor buni qila olmas edi. U besh yoki oltita aksiya sotib olishni tanlashiga to‘g‘ri kelar edi. Hattoki aksiyaning nominal qiymati 10 f. st. ga to‘g‘ri kelganda ham, investorga 275 f. st. ko‘zlangan summaga aniq yaqin kela olmas edi (27 yoki 28 aksiyalar). Katta nominal qiymatli aksiyalar, nominali katta bo‘lmaganlaridagi kabi, unchalik likvid - yoki oson sotiluvchi, “marketabel” (marketable) hisoblanmaydi. Albatta, katta nominallik aksiyalar ancha kamroq uchraydi. Bir muncha oddiy aksiyalar 1 f. st. dan ortiq nominalga ega.
Investorlar uchun koeffitsiyentlar Investorlar oddiy aksiyalarning faoliyat yuritish ayrim jihatlarini o‘lchovchi qator koeffitsiyentlardan foydalanadilar yoki, hech bo‘lmaganda, ularning ehtiyojlari uchun bu koeffitsiyentlar hisoblab chiqariladi. Ko‘pchilik yirik milliy gazetalar har kuni yetakchi kopmaniyalar bo‘yicha bu koeffitsiyentlarni aksiyalar qiymati bilan birga chop etadilar. Uchta asosiy koeffitsiyent (ular haqida 3-bobda so‘z yuritilgan) quyida keltirilgan:
Aksiyaning bozor narxi va bir aksiyaga to‘g‘ri keladigan foyda nisbati (P/E)
Bu yerda aksiyaning joriy narxi aksiyaga to‘g‘ri keladigan foydaga karrali bo‘lgan raqam ko‘rinishida ifodalanadi (kompaniya tomonidan chiqarilgan oddiy aksiyalar soniga bo‘lingan oddiy aksiya egalari olishi mumkin bo‘lgan soliqlar to‘langandan so‘ng qolgan sof foyda). Katta P/E ga ega bo‘lgan aksiyalar - bu tarixan yuqori foyda darajasiga ega bo‘lgan aksiyalardir. Ular bozorning kompaniya kelajagiga va uning o‘sish qobiliyatiga ishonishidan guvohlik beradi.
Dividend daromadliligi (DY) Dividend daromadliligi joriy bozor foizlaridagi oxirgi yilda to‘langan bir aksiyaga to‘g‘ri keladigan dividendlar summasini ko‘rsatadi. Bu dividendlar ta‘minlaydigan daromadlilik haqida ma‘lum darajada tasavvur hosil qilish imkonini beradi. Aniq aksiyalarni baholash uchun bu ko‘rsatkichni boshqa investitsiyadan olinadigan daromadlilik bilan taqqoslash mumkin. Ammo, qo‘yilgan kapital daromad va zararlari dividend kabi muhim bo‘lgani uchun, DY - (kamida) aksiyalarga egalik qilish imtiyozlarining to‘liq bo‘lmagan o‘lchovidir.
Dividend qoplamasi (DC) Dividend qoplamasi bir aksiyaga to‘g‘ri keladigan ustuvor talablar qondirilgandan so‘ng qolgan foyda miqdorini aks ettiradi va shu foydadan kelib chiqadigan haqiqatdagi dividend to‘lovlari karraliligi sifatida hisoblanadi. Ma‘lum ma‘noda, bu koeffitsiyent kompaniya foydasining qancha qismi dividend sifatida to‘lanadi, qancha qismi biznesga qayta investitsiya qilinishini ko‘rsatadi. Bu kitobda riskning ahamiyati to‘g‘risida aytilganlarning ko‘pchiligi yuqorida ko‘rsatilgan koeffitsiyentlarning ishonchliligini shubha ostiga oladi. Shunday bo‘lsada, aytish zarurki, bunday koeffitsiyentlar investorlarga yaxshi ma‘lum va ko‘rinishidan, ular tomonidan foydalaniladi. Dividendlar darajasini tanlash bilan bog‘liq masalalarni boshqa bobda ko‘rib chiqamiz.

Download 1,34 Mb.

1 2 3 4

Download 1,34 Mb.