4 .1 6-§. X o rijiy d avlatlard a sertifik atlash tirish am aliyoti
Mahsulot, jarayon, xizm atlarning xavfsizligini nazorat qilish bo’yicha ishlar
butun jahon amaliyotida o ’tkaziladi. Xavfsizlikni nazorat qilishning bir qancha tadbir
va uslublari mavjud bo’lib, turli idora yoki tashkilotlar tom onidan bajariladi.
296
Bu davla-t nazorati mahsulotning sifatini nazorat qilish va xavfsizligini
ta'minlash u ch u n standart shartlariga rioya qilgan holda sanitariya-gigienik,
mahsulotni q a b u l qilishdagi bir qancha ishlam i olib boradi.
K o’pgina davlatlam ing qonuniyati mahsulotning aniq turlari va guruhlariga
belgilangan shartlarida alohida qonunlaridan iborat b o ’ladi.
Standartlashtirish bo’yicha Frantsuz uyushmasi (AFNOR)ning natijalariga
asosan Evropa iqtisodiy jam iyati a'zolari (EES) va erkin savdo Evropa uyushmasi
(EAST) 5000 d a n ortiq buyumlami sertifikatlaydi, ham da sertifikatsiyalashtirish
bo’yicha 300 d a n ortiq sertifikatlar va 700 dan ortiq idoralarga ta'sir etadi.
Sertifikatsiyalashtirish rivojlangan va rivojlanib kelayotgan bir qancha
davlatlarda qo’llanilib kelgan. Natijada, bu davlatlar milliy standartlariga, hamda
boshqa ta'sir etuvchi texnik me'yorlariga bog’liq b o ’lmagan holda bozorlarini himoya
qilib kelishgan.
Turli davlatlam ing u yoki bu mahsulotlarining standartlari va texnik me'yorlari
turlicha bo’lg au , hamda sertifikatsiyalashtirishni o ’tkazish tartibida xalqaro savdoda
texnik to ’siq lam i keltirib chiqargan. Shu sababli, eng muhim omillardan biri, xalqaro
miqyosda ja h o n bozorlarida hal qiluvchi rol o ’ynashda teng hamkorlik raqibini
ta'minlaydi.
M atijada,
mahsulot
va
sertifikatsiyalashtirish
qonun-qoidalariga
standartlaming u y g ’unlashuvi deyiladi.
Barcha
m am lakatlam ing
sertifikatsiyalashtirish
idoralaridan
tashqari,
chegarada joyLashgan maxsus xizm atga ega bo’lib, ular hayvon va hayvon
mahsulotlari veterinari, o ’simlik va oziq-ovqat mahsulotlari fito-sanitariyasi, tez
buziluvchan m ahsulotlar, o ’ta xavfli kimyoviy moddalar, transport vositalari ustidan
turli nazorat ish larini olib beradi.
Jahon bozorlari savdosidagi qonun-qoidalam i yaratuvchi xalqaro tashkilot
muvofiq b o ’lgaJi mollami tasdiqlovchi usullam i ko’rib chiqadi. U nga ta rif va savdo
b o ’yicha Bosh b itim deyiladi (GATT). Bu bitim 1947 yildan ishlab kelayapti.
1993 yil Bosh bitim bo’yicha Urugvayda sakkizinchi k o ’p yoqlam a savdo
kelishuvida butoin jahon savdo tashkiloti (VTO) deb yuritildi.
297
Hozirgi paytda Bosh bitimning a'zolari 125 davlatdan iborat b o ’lib, u jahon
mol almashtirishning 90 foiz ulushiga to ’g ’ri keladi. 20 ga yaqin davlatlar Bosh
bitim ga qo’shilish arafasida turibdi. Sektorial kelishuvidan biri savdoda texnik
to ’siqlar b o ’yicha kelishishdir.
Bu kelishuvning asosiy talablari uchta guruhga shakllanadi.
Standartlashtirish
doirasi.
Yaratilayotgan
standartlar
xalqaro
savdoda
kelishm ovchiliklam i keltirib chiqarm aslik uchun tom onlam ing kafolat berishi kerak
bo’ladi. Ba'zida bu yaratilayotgan standartlar xalqaro standartlarga bog’liq b o ’iishi
kerak.
Aks
holda boshqa tom ondan yaratilayotgan xalqaro standartlardan
farqlanuvchi standartlar bo’yicha xabar berishi kerak b o ’ladi.
M uvofiqlikni
baholash
doirasi.
Yaratilayotgan
va
q o ’llanilayotgan
muvofiqlikni baholash tizim ini xalqaro savdoda kelishm ovchiliklam i keltirib
chiqarmasligi uchun tom onlar kafolat berishi lozim.
Agar milliy baholash tizimi xalqaro qonun-qoidalaridan farqlansa, unda
tom onlar quyidagilam i e'tiborga olish lozim:
- muvofiqlik bahosining tizim ini kiritish haqidagi ma'lumotni kiritib,
qiziquvchi tom onlam ing o ’z vaqtida tanishishini y o ’lga q o ’yish;
- ta rif va savdo b o ’yicha (GATT/VTO) Bosh bitim kotibiyati mahsulot haqida,
hamda tak lif etilayotgan tizimning qisqacha maqsadi bilan uning keng k o ’lamda
qo’llanilishi haqida xabar berish;
- boshqa tom onlam ing kam sitilishsiz talablari bo’yicha tak lif etilayotgan
tizim ining qonun-qidalari yoki bu qonun-qoidalam ing nusxasi haqidagi to ’liq
ma'lumotni namoyish etish yoki ko’rsatish.
M a'lumot doirasida. H ar bir tomon boshqa qiziquvchi tom onlam ing
m ahsulotga me'yoriy hujjatlar, xizmat, jarayonlar, ham da shu bilan birgalikda
muvofiqligini tasdiqlovchi uslublam ing nazorati va tizim qonun-qoidalariga tegishli
barcha javoblar uchun ma'lumotni yaratishni ta'm inlash-dan iborat.
Standartlashtirish bo’yicha X alqaro tashkilot (ISO) jahon
miqyosida
sertifikatsiyalashtirishni tashkiliy-uslubiy jihatdan ta'minlashni amalga oshiradi.
Standartlashtirish
bo’yicha
X alqaro
tashkilot
(ISO)
biriktirilgan
Xalqaro
|
