- jihozlar;
- o ’lchovlar kuzatuvchanligi;
- namunalarni tanlash;
- sinalayotgan v a kalibrlanayotgan buyum lam i ishlatish.
Sinovlar yoki kalibrlashlami bajarish, shuningdek, energiya manbalari, yoritish
va
a tro f-m u h it
(buning bilan chegaralanib qolmagan holda) sharoitlari sinovlar yoki
o ’lc h a sh la rn i t o ’g ’ri
o ’tkazilishiga k o ’maklashishi kerak.
Atrof-muhit sharoitlari noto’g ’ri natijalarga olib kelm asligi yoki har qanday
o ’lchashlaming talab etilgan sifatiga noqulay ta’sir qilm asligini laboratoriya
ta’minlashi kerak. Laboratoriyani asosiy xonalaridan tashqari o ’tkaziladigan
namunalarni tanlab olish, sinash yoki kalibrlash hollarida alohida e ’tibor berish
kerak. Sinovlar va kalibrlashlar natijalariga ta’sir etishi mumkin b o ’lgan xonalar va
atrof-muhit sharoitlariga qo’yiladigan talablar hujjatlashtirilgan b o ’lishi kerak.
Sinovlar va kalibrlashlar usullari ham da usulni validatlashda laboratoriya o ’z
faoliyatida uning faoliyati sohasiga muvofiq keladigan va m e’yorlarga javob
beradigan sinov usullari va o ’lchash usullarini qo’llashi kerak. Ular nam unalar tanlab
olish, ulardan foydalanish, sinalishi yoki kalibrlash lozim bo’lgan buyumlami
transportda tashish, saqlash va tayyorlash hamda jo iz bo’lsa, o ’lchashlar hatoliklarini
baholash, shuningdek, sinovlar yoki kalibrlashlar m a’lumotlari tahlilining statistik
usullarini qamrab oladi.
Laboratoriyada hamma muvofiq asbob-uskunalar foydalanish va boshqarish
bo’yicha hamda sinalishi yoki kalibrlanishi lozim b o ’lgan buyumlar bilan muomala
qilish va ulam i tayyorlash bo’yicha y o ’riqnomalari bo’lishi yoki bunday
yo ’riqnomalar b o ’lm aganida sinash yoki kalibrlash
buyumlar x a v f to ’g ’dirishi
mumkinligida ulam ing ikkalasi b o ’yicha ham y o ’riqnomalari b o ’lishi kerak.
Laboratoriya ishiga tegishli barcha yo’riqnomalar, standartlar, qo’llanmalar va havola
300
301
qilingan m a’lumotlar aktuallashtirilishi va hodim lar uchun qo’llanilishiga har doim
qulay bo’lishi lozim.
Laboratoriya tomonidan o ’zi qo’llashi uchun ishlab chiqilgan sinash va
kalibrlash usullarini joriy etish, kerakli resurslariga ega bo’lgan malakali xodimlarga
topshiriladigan ishlam ing rejalashtiriladigan turi bo’lishi kerak.
Nostandart usullar-belgilangan nostandart usullam i q o ’llash zarur bo’lgan
holda, ular iste’molchi bilan kelishilgan bo’lishi va uning talablarini va sinash yoki
kalibrlash m aqsadlarining aniq bayonini o ’z ichiga olish kerak. Ishlab chiqilgan usul
q o ’llanilishdan oldin attestatlashdan o ’tishi kerak.
Validatlash-bu o ’ziga xos maqsadli foydalanishning m a’lum talablari
bajarilayotganligini tadqiqot qilish va ob’ektiv dalillar keltirish y o ’li bilan
tasdiqlashdir.
Laboratoriya yangitdan nostandart usullam i, laboratoriya tom onidan ishlab
chiqilgan usullam i, standart usullam i maqsadli qo’llash uchun to ’g ’ri kelishini
tasdiqlash uchun ulam i yaroqliligini validatlash kerak.
Maqsadli q o ’llanilishi uchun attestatlangan, validatlangan usullar yordamida
olinayotgan qiym atlam ing diapazoni va aniqligi (misol uchun, natijalar noaniqliligi,
aniqlash chegarasini, usulni tanlanganligi, chiziqliligi takrorlanuvchanligi, tashqi
ta ’sirlarga chidamliligi yoki sinash namunasining matritsasi bir turligi sezgirligi)
iste’molchilar extiyojlariga m uvofiq kelishi kerak.
O ’zining
xususiy
kalibrlashlarini
amalgam
oshirayotgan
kalibrlash
laboratoriyasi yoki sinov laboratoriyasi o ’lchashlar xatoligini baholash prosedurasiga
ega b o ’lishi va barcha o ’lchashlarda va o ’lchash hillarida uni qo’llashi lozim.
Sinovlar va kalibrlashlam i o ’tkazish va nam unalarni tanlab olish uchun
q o ’llaniladigan asbob-uskunalar va ularning programmali ta ’minoti talab etilgan
aniqlikka erishishiga layoqatli b o ’lishi va o ’tkazilayotgan sinovlar yoki kalibrlashga
tegishlitexnik talablarga muvofiq kelishi kerak.
Laboratoriyada
o ’lchash
asbob-uskunalam i
kerakligicha
ishlashini
va
ifloslanishi yoki buzilishini oldini olish m aqsadida ulardan xavfsiz
fo y d a la n ish ,
302
|
