269
SMTP ning funksiyalari jamlanmasi kabi imkoniyatlarga ega. FTP ga
o‘xshash, chunki u fayllarni uzatadi va
TCP xizmatlaridan
foydalanadi. Biroq, bu FTP ga qaraganda ancha sodda, chunki u faqat
bitta TCP ulanishidan foydalanadi. Alohida nazorat aloqasi yo‘q; faqat
ma’lumotlar mijoz va server o‘rtasida uzatiladi.
HTTP SMTP ga o‘xshaydi, chunki mijoz va server o‘rtasida
uzatiladigan ma’lumotlar SMTP xabarlariga o‘xshaydi.
SMTP dan
farqli o‘laroq, HTTP xabarlari odamlar tomonidan o‘qilishi uchun
mo‘ljallanmagan; ularni HTTP serveri va HTTP mijozi (brauzer)
o‘qiydi va inson uchun tushinarli ko‘rinishda taqdim qiladi. SMTP
xabarlari saqlanadi va yo‘naltiriladi,
ammo HTTP xabarlari darhol
yetkaziladi. Mijozdan serverga buyruqlar so‘rov xabariga kiritilgan.
Talab qilingan fayl yoki boshqa ma’lumotlar tarkibi javob xabariga
joylashtirilgan. HTTP belgilangan 80-portda TCP xizmatlaridan
foydalanadi.
HTTP o‘tkazmasi
7.29- rasmda mijoz va server o‘rtasidagi HTTP o‘tkazmasi
ko‘rsatilgan. HTTP TCP xizmatlaridan foydalansa ham, HTTP o‘zi
holatsiz protokol bo‘lib, server mijoz haqida ma’lumot saqlamaydi.
Mijoz operatsiyani so‘rov yuborish orqali
amalga oshiradi va server
javob yuboradi.
7.29- rasm. HTTP o‘tkazmasi
So‘rov xabari. So‘rovning shakli 7.30- rasmda keltirilgan.
So‘rov xabari so‘rovlar qatoridan, sarlavhadan va ba’zan
asosiy
qismdan (body) iborat.
Mijoz
Server
So‘rov xabari
So‘rov qatori
Sarlavhalar
Bo‘sh qator
Asosiy qism
Javob xabari
Holat qatori
Sarlavhalar
Bo‘sh chiziq
Asosiy qism
270
So‘rov qatori. So‘rov xabaridagi birinchi qator so‘rovlar qatori
deb nomlanadi. 7.30- rasmda ko‘rsatilgandek, ushbu qatorda ajratilgan
uchta maydon mavjud. Maydonlar usullar,
URL va versiya deb
nomlanadi. Ushbu uchlikni bo‘sh joy belgisi bilan ajratish kerak.
Ikkita belgidan so‘ng, yetkazuvchini qaytarish va satr tarjimasidan
keyin qator tamomlanadi. Usul maydoni so‘rov turini belgilaydi.
7.30- rasm. So‘rov xabarining formati
HTTP 1.1
versiyasida, 7.3- jadvalda ko‘rsatilgandek, bir nechta
usullar aniqlangan.
7.3- jadval
