73
- yer tuzish tadbirlarining ayrim turlari bo‟yicha mustaqil ishchi loyihalarni
ishlashni ta‟minlovchi masalalarni (yerlarni o‟zlashtirish,
yaylovlarni tubdan yax-
shilash, melioratsiya, daraxtlarni ekish, irrigatsiya tarmoqlarini qurish va sh.o‟.).
Bu pastki tizimlarning barchasi vazifalariga u yoki bu hujjatni, uning to‟la
hajmida tayyorlashni avtomatlashtirish kirmasligi ham mumkin. Biroq pastki
tizimlarning turli bittasi loyihalashning ayrim qismlarini va xarakatlarini avtomat-
lashtirish hisobiga, loyihaviy yechimlarning sifatini va aniqligini oshirishni,
loyihachilar mehnati unumdorligini o‟stirishni ta‟minlashi kerak.
YTLATda yer tuzish loyihalarining bajarilishi
ustidan mualliflik nazorati
pastki tizimi o‟ziga xos vazifalarni bajaradi. U turli xil turdagi loyihalar bo‟yicha
barcha chiquvchi materiallar arxivi hisoblanishi bilan bir qatorda, yer egalari va
yerdan foydalanuvchilarga yer tuzish loyihalarini amalga oshirish bo‟yicha yordam
ko‟rsatish uchun ham xizmat qiladi (ayrim loyihaviy yechimlarni turli xil
qo‟shimcha hisoblashlar va asoslashlarni o‟tkazish yo‟li bilan tuzatish).
Uning
vazifalari qatoriga ma‟muriy tuman axborot-ma‟lumot tizimiga kiradigan, yerdan
foydalanish va uning holati ustidan nazorat qiluvchi pastki tizim bilan aloqani
ushlab turish va ma‟lumotlarini uzatish ham kirishi mumkin.
Kadastr ko’rsatkichlarini hisobga olish va ishlab berish tizimi (YEN
elementi) o‟z ichiga aniq yer uchastkalaridagi yer resurslari holati to‟g‟risidagi
kenglik –lokallashtirilgan ma‟lumotlarni oladi.
Yerni baholash tizimi (YEN elementiga kiradi) yerning tabiiy
xususiyatlarini, antropogen ta‟sir oqibatlarini, infratizim elementlari mavjudligini,
joylashgan o‟rni va sh.o‟.
hisobiga olgan holda, baholash bilan bog‟liq masalalar
to‟plamini yechish uchun mo‟ljallangan.
Yechim variantlarini baholash (YEO elementi) me‟yoriy ma‟lumotlar bazasi
ma‟lumotlari, nomunaviy yechimlar bazasi ma‟lumotlariga va rivojlanayotgan
standartlarga, evristiklik kontseptsiyalariga mos tarzda loyihachining tajribasini
taxlil qilish asosida olib boriladi .
Meyoriy baholash tizimi (YES elementi) vazifasi rivojlanayotgan standartlar
kontseptsiyasini amalga
oshirish hisoblanadi va asosan, loyiha variantini olish va
74
baholashda tizimning boshqa elementlari (YES, YEO, YEE va boshq.) bilan
ishlashga qaratilgan.
Yer tuzishda hozirgi vaqtda qo’llaniladigan ma’lumotlarga avtomatlashtiril-
gan ishlov berish va ularni interpretatsiyalash tizimi (YEK elementi)
yer tuzish
masalalarini yechishda foydalaniladigan geodezik, kartografik, tuproq, geobotanik,
yer kadastri, yer tuzish, baholash va boshqa ma‟lumotlarni aylantirish (o‟zgartirish
bo‟yicha mantiqiy-matematik xarakatlarning keng to‟plamini amalga oshiradi. Mos
algoritmlar hisoblash jarayonining aniq variantini aniqlovchi o‟lchamlarni va
ma‟lumotlarga ishlov berish tartibini tanlashga (mumkin bo‟lgan alternativlar
qatoridan dasturlarni belgilangan ketma –ketlikda) suyanadi (19-rasm).
