2-rasm. Quvurning ichki devorlaridagi gazgidrati hosil bo’lishining profilogrammasi
Gidratlarni bartaraf qilishning keng tarqalgan usuli bu - gidrat fazasining
termodinamik beqarorligini sun'iy ravishda yaratishdir. U quyidagicha amalga
oshiriladi:
- oqim harorati
T ni doimiy bosimda Ts gidrat hosil bo’lish haroratidan yuqori
ushlab turish;
- quvur liniyasidagi bosimni doimiy haroratda gidrat barqarorligi darajasidan
pastga tushirish;
- tarkibini o’zgartirish yoki gidratning tarkibiy qismlaridan birini olib tashlash;
- doimiy bosim va haroratda gidratning barqarorligini kamaytirish uchun
ingibitorni yuborish.
Bunda 3 va 4-rasmlarda ingibitorlar (metanol) ta'sirini
hisobga olgan holda
gazgidratlarning hosil bo’lishini hisoblash natijalari keltirilgan. Gazgidratlarining
kichik qalinligi bilan (3-rasm), oqimga ingibitorlarni yetkazib berish qattiq
fazalarning hosil bo’lgan qatlamiga qarshi kurashning samarali vositasidir.
Ingibitorlarni qo’llashning teskari ta'siri, gidrat fazalarining sezilarli qalinlikda
bo’lganda kuzatiladi (4-rasm).
Shunday qilib, 36 kundan keyin oqim hududining
maydoni boshlang’ich qiymatning taxminan o’ndan bir qismini tashkil qiladi; Quvur
ichki diametrining bunday sezilarli torayishi bilan, 250
kg/kun massa oqim tezligiga
ega bo’lgan ingibitorni yetkazib berish vaqtida quvurning oqim yo’nalishi bo’ylab
oqishiga to’sqinlik qilmaydi.
3-rasm. 30 kun ichida gaz oqimiga metanolni kiritgandan so’ng siquvchanlik
koeffitsiyentining o’zgarish grafigi.
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
March 2022 / Volume 3 Issue 3
www.openscience.uz
197
Qattiq jinslarning sezilarli qalinligi tufayli metanoldan
foydalanishning salbiy
natijasining asosiy sababi quvur liniyasining oqim torayib ketgan qismida
drossellanish effektining sezilarli ko’rinishiga olib keladi.
4-rasm. 36 kun ichida gaz oqimiga metanolni kiritgandan so’ng siquvchanlik
koeffitsiyentining o’zgarish grafigi.
Chiqish joyida doimiy bosim
p
L
=3,1 MPa bo’lgan quvur liniyasidagi gaz oqimi
uchun hisob-kitoblarni keltiramiz. 5-rasmdagi (a) shakldan ko’rinib turibdiki:
gazgidrat qatlami qalinligining 24 kungacha o’zgarishi, kirish joyida doimiy bosim
bilan gaz oqimi rejimi uchun cho’kindi profilining shakllanishiga o’xshash tarzda
davom etadi. Buning sababi, kirish joyidagi ortib borayotgan bosim (5-rasm, b) gidrat
hosil bo’lish haroratining oshishiga va shunga mos ravishda gidrat hosil bo’lish
zonasining chapga siljishiga olib keladi (6-rasm).
5-rasm. a- Siquvchanlik koeffitsiyentining gazgidrat qalinlikka bog’liqlik grafigi, b-
Siquvchanlik koeffitsiyentining bosimga bog’liqlik grafigi.
6-rasm. Siquvchanlik gidrat hosil bo’lish haroratiga bog’liqlik grafigi
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
March 2022 / Volume 3 Issue 3
www.openscience.uz
198
Agar quvur liniyasining
kirish qismidagi p
0
= 3,2 MPa va chiqish p
L
= 3 MPa
bosimini o’rnatadigan bo’lsak, bu holda gaz oqimi
m
g
aniqlanishi kerak bo’lgan vaqt
funktsiyasidir (7-rasm).
7-rasm. Gaz sarfining massaviy o’zgarish vaqti grafigi.
8-rasm. Quvur o’tkazgichlar ichki devorida gaz gidratlarining hosil bo’lishini eng
yuqori nuqtasi grafigi.
Shuningdek, gazni o’zgarmas bosimda uzatish rejimi quvurdan chiqish joyida
qattiq cho’kmalarning ikkilamchi hududlarini paydo bo’lishi kuzatiladi. (8-rasm). Bu
holatni quyidagicha tushuntirish mumkin: gidrat qatlami qalinlashgani sari gaz
oqimining
tezligi pasayadi, qattiq qatlam yoki gidrat oldidagi bosim kuchayadi, bu
esa gidrat hosil bo’lish zonasining quvur liniyasi kirish qismiga siljishiga olib keladi
[8-12].
