Oqiw-biliw iskerliq, baxalaw tekseriw, riting ball, test usili, ozin-ozi tekseriw, tekseriwdi
avtomatlastiriw.
P A Y D A L A N G A N A D E B I Y A T L A R
1. I.A .Karimov Yuksak ma`naviyat- engilmas kuch. Toshkent 2008 y.
2. Barkamol avlod- O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. T-1997 y
3. Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi. Toshkent-1997 y
4. Ozbekiston Respubliqasi “ Ta`lim xaqidagi qonuni”. T-1997 y
5. Rubinskiy.V. Tarbiyaviy ish metodikasi. T-1991y
6. R.J. Ishmuh1medov «Innovatsion texnologiya yordamida ta`lim
samaradorligini
oshirish yollari» Toshkent 2004 y
7. U. Tolipov, M.Usmonboeva «Pedagogik texnologiyaning tadbiqiy asoslari» Toshkent
2006
8. N.Gaybullaev., R.Yodgorov., R.Mamatkulova. Pedagogika T- 2005
9. O.Xasanbeva va boshkalar Oila pedagogikasi T 2007 y
10. X.Ibragimov Pedagogika T 2007 y
11. U.Askarova va boshkalar Pedagogika T 2008 y
12. Q.Qosnazarov., A.Pazilov., A.Tilegenov Pedagogika «Bilim» NOqis 2009 j
13.A.Pazilov TArbiya haqqinda oylar «Bilim» NOqis 2009 j
1. Oqiwshilardin` bilimin reyting sistemada tekseriw menen baxalawdin` maqseti
waziypalari xa`m a`xmiyeti
Segiz min` jilliq tariyxqa iye milliy pedagogikamizda oqiwshilardin` bilimin baxalaw
tu`rleri qollaniladi. Misali,
awizsha baxalaw; «ba`rekella», «ayriqsha», «ku`ta` jaqsi» xa`m
«ja`ne aziraq islew kerek»1 .
1935-jildan baslap «ayriqsha», «jaqsi», «orta», «jaman», «ku`ta`
jaman» dep jazba baxalaw engizildi.
1944-jildan 1 den 5 ke deyin san menen jazba
qoyilatug`in bes balli baxalaw sistemasi qollanildi.
1932-jili imtixan,
1959-jili joqari klasslarg`a
sinaq (za÷et) kiritildi.
Bes balli baxalaw sistemasi o`z da`wirinde belgili da`rejede unamli na`tiyjeler berdi,
kemshiligide az bolmadi, sonin` ushin ol qatti sing`ada alindi.
Bes balli baxalawda
oqiwshilardin` bilimin tekseriw xa`m baxalaw sistemasi alip barilmadi. 2-4 baxadan shereklik
baxa shig`arildi. Ko`pshilik temalardin` oqiwshilar ta`repinen qanday da`rejede o`zlestirilgenligi
belgisiz qaldi, baxalawda a`dillik buzildi.
Reyting so`zi angli÷an tilinen kelip shiqqan bolip «rating» bizin`she baxa, ta`rtip degen
ma`nisti bildiredi. Du`n`yanin` qatar ma`mleketlerinde oqiwshilardin` bilim, eplilik,
ko`nlikpelerin tekseriw xa`m baxalawda reyting sistemasi qollaniladi.
Jan`a zaman oqiwshilardin` bilimin tekseriw xa`m baxalaw-g`a jan`a talaplar qoya basladi.
Usig`an baylanisli respublika-mizda test sorawin qollaw
1994-jildan baslandi.
1996-jili joqari
oqiw orinlarinda studentlerdin` bilimin reyting sistemada tekseriw xa`m baxalawg`a o`tildi.
1996-jildan baslap oqiwshilardin` bilimin reyting sistemada tekseriw xa`m baxalaw
respublikamizdin` ayrim mekteplerinde ta`ji-riybe-sinawdan o`tkerildi. Olardin` juwmag`i
sipatinda
1999-jili «Uliwma orta bilim beriw mekteplerinde oqiwshi-lardin` bilim da`rejesin
qadag`alawdin` reyting sistemasi xaqqinda Nizam» xa`m «Uliwma bilim beretug`in
mekteplerdin` I-IU klass oqiwshilarinin` bilim da`rejesin baxalawdin`
reyting usili tuwrali
Ustav» islenip shig`ildi. Bul ma`mleketlik xu`jjet-ler tiykarinda uliwma orta bilim beretug`in
mektepler xa`m orta arnawli oqiw orinlarinda
1999-jildan bilimdi tekseriw menen baxalawdin`
reyting sistemasina o`te basladi. Joqarida ati atalg`an ma`mleketlik xu`jjetlerdi xa`m
oqiwshilardin` bilimin tekseriw menen baxalawdin` reyting sistemasin jetilistiriw maqsetinde
2000-jili «Uliwma orta bilim ma`keme (mektep)lerindegi oqiwshilardin` bilimin reyting
tekseriw sistemasi xaqqinda waqitsha reje» xa`m
2001-jili «Uliwma orta bilim beretug`in
mekteplerde oqiwshilar tayarlig`i da`rejesinin` reytingi xaqqinda reje» qabil etildi.
Reyting
sistemasin qollawdag`i ta`jiriybeler O`zbekstan Respublikasi xaliq bilimlendiriw ministrligi-nin`
2005-jil, 25-maydag`i 130-sanli buyrig`i menen tastiyiq-lang`an «Uliwma orta bilim beriw
mektepleri oqiwshilarinin` bilim tayarlig`i da`rejesin aniqlawdin` ko`p balliq reyting sistemasi
tuwrali» Rejede ja`ne de jetilistirildi. Reyting sistema xaqqindag`i ma`mleketlik xu`jjetlerdi
xa`m olardi qollawdag`i ta`jiriybelerdi mekteplerde jetilistiriw dawam etpekte.
Oqiwshilardin` bilimin reyting sistemada tekseriw xa`m baxalaw oqitiw protsesinin`
ajiralmas bo`limi, juwmaqlawshi basqishi xa`m jan`a pedagogikaliq texnologiyanin` bir tu`ri
bolip esaplanadi. Onin` tiykarg`i maqseti xa`r qiyli tekseriw tu`rlerin qollanip uliwma orta
bilimnin` ma`mleketlik
bilimlendiriw standarti, oqiw bag`darlamasi talaplarin orinlawdan xa`m
oqiwshilardin` o`zbetinsheligin, do`retiwshilik oylawin, do`retiwshilik uqiplig`in, miynet
iskerligin rawajlandiriwdan ibarat.
Reyting sistema oqiwshilardin` oqiwdag`i juwapkershiligin asiradi, bilimdi sanali
o`zlestiriwge, sistemalas-tiriwg`a, uliwmalastiriwg`a, juwmaq shig`ariwg`a, iyelegen bilimdi
a`melde qollawg`a, o`zin-o`zi xa`m o`z-ara tekseriwge u`yretedi. Bilim, eplilik xa`m
ko`nlikpelerdi o`zlestiriwdegi kemshiliklerdi saplastiriwg`a, u`lgermewshiliktin` aldin aliwg`a
ja`rdem beredi.
Ma`mleketlik bilimlendiriw standarti talabina say mug`allimlerdin`
bilim beriwine,
oqiwshilardin` bilim aliwina za`ru`riy jag`daylar tuwdiradi. Oqiwshilardin` biliminin` sapasin
tekseriw xa`m baxalawda a`dillik printsipin iske asiriwdi, sarras xa`m ja`riyaliliq penen
ju`rgiziwdi ta`miyinleydi. Respublikanin` xa`r tu`rli aymaqlarindag`i
mekteplerde oqitiw
na`tiyjelerin tallaw, salistiriw xa`m juwmaq shig`ariwg`a, oqiwshilardin` jas, jeke o`zgeshelik-
lerin, ziyrekligin, uqiplig`in aniqlawg`a ko`meklesedi. Bilimdi iyelewge qumarliqti oyatadi,
oqiwshilar arasinda ba`sekeli ortaliqti payda etedi, o`z betinshe sistemali tu`rde
sapali jumis
islewge xa`m o`z betinshe bilim aliwg`a jollaydi.
Reyting texnologiyani bes balli baxalaw sitsemasi menen salistirg`anda u`lken
artiqmashliqlarg`a iye. Reyting sistemada oqiwshilardin` bilim, eplilik, ko`nlikpe xa`m
do`retiwshilik islerin tekseriw ja`ne baxalaw tema, bilim, pa`n boyinsha turaqli tu`rde, sistemali
ra`wishte toliq xa`m a`dil sho`lkemlestiriledi.
