|
Vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti kompyuter tarmoqlari
|
| bet | 2/4 | | Sana | 11.02.2024 | | Hajmi | 0,64 Mb. | | #154703 |
Bog'liq 1698222174 (3)1. Asosiy qism
Elektron imzoning umumiy mohiyati quyidagicha. Kriptografik xesh funksiyasi nisbatan qisqa, belgilangan uzunlikdagi belgilar qatorini (xesh) hisoblab chiqadi. Keyin bu xesh egasining shaxsiy kaliti bilan shifrlanadi - natija hujjat imzosi hisoblanadi. Imzo hujjatga ilova qilinadi, shuning uchun imzolangan hujjat yaratiladi. Hujjatning haqiqiyligini aniqlamoqchi bo'lgan shaxs imzoni egasining ochiq kaliti bilan hal qiladi va hujjatning xeshini ham hisoblab chiqadi. Hujjatdan hisoblangan xesh imzodan shifrlangan xeshga to'g'ri kelsa, hujjat haqiqiy hisoblanadi, aks holda hujjat qalbakilashtirilgan.
Ish yozishmalarini olib borishda, shartnomalar tuzishda mas'ul shaxsning imzosi bir nechta maqsadlarga xizmat qiluvchi hujjatning ajralmas atributi hisoblanadi:
· imzoni mavjud namuna bilan solishtirish orqali xatning haqiqiyligini kafolatlash;
· Hujjatning muallifligini kafolatlash (yuridik nuqtai nazardan).
Ushbu talablarning bajarilishi imzoning quyidagi xususiyatlariga asoslanadi:
· imzoning haqiqiyligi, ya’ni uning yordami bilan hujjatni oluvchi imzo qo‘ygan shaxsga tegishli ekanligini isbotlashi mumkin;
· imzo o'zgartirilmaydi; ya'ni bu hujjatga faqat imzosi bo'lgan shaxs imzo chekishi mumkinligiga dalil bo'lib xizmat qiladi, boshqa hech kim;
· imzo portativ emas, ya'ni u hujjat tarkibiga kiradi va shuning uchun boshqa hujjatga o'tkazib bo'lmaydi;
· imzo qo'yilgan hujjat o'zgarmasdir;
· imzo shubhasizdir;
· imzo namunasiga ega bo‘lgan har qanday shaxs hujjatning imzo egasi tomonidan imzolanganligini tekshirishi mumkin.
Qog'ozsiz hujjat aylanishining zamonaviy vositalari va elektron to'lov vositalarini ishlab chiqishni hujjatning haqiqiyligi va yaxlitligini isbotlovchi vositalarni ishlab chiqmasdan tasavvur qilib bo'lmaydi. Bunday vosita an'anaviy imzoning asosiy xususiyatlarini saqlab qolgan elektron raqamli imzo (EDS) hisoblanadi.
Elektron imzoni yaratishning bir necha usullari mavjud, xususan:
· simmetrik algoritmlar asosida elektron hujjatni (ED) shifrlash. Ushbu sxema tizimda uchinchi shaxs - har ikki tomonning ishonchiga ega bo'lgan hakamning mavjudligini nazarda tutadi. Ushbu sxema bo'yicha hujjatni avtorizatsiya qilish EDni maxfiy kalit bilan shifrlash va uni hakamga topshirish haqiqatidir.
· Asimmetrik shifrlash algoritmlaridan foydalanish. Hujjatni imzolash haqiqati shundaki, u jo'natuvchining maxfiy kaliti yordamida shifrlangan.
· Oldingi g‘oyaning rivojlanishi raqamli imzoning eng keng tarqalgan sxemasiga aylandi – elektron raqamli imzoni qayta ishlashning yakuniy natijasini assimetrik algoritm yordamida xesh funksiyasi bilan shifrlash.
1-rasm. Elektron raqamli imzoning ishlash prinsipi.
Ushbu navlarning paydo bo'lishi elektron hujjatlarni uzatish va qayta ishlash uchun elektron texnologiyalardan foydalangan holda hal qilinadigan vazifalarning xilma-xilligi bilan bog'liq.
Elektron raqamli imzolarni yaratishda uchta guruhning parametrlari qo'llaniladi:
· Umumiy parametrlar
· Yashirin kalit
umumiy kalit
Elektron raqamli imzolarni ishlab chiqish va tekshirish tartib-qoidalarining ichki standarti GOST R 34.10-94 hisoblanadi.
|
| |
