|
3 – amaliy ishi topshirig’i
|
| bet | 1/4 | | Sana | 24.07.2024 | | Hajmi | 2,23 Mb. | | #268398 |
Bog'liq Amaliy ish N 3
3 – amaliy ishi topshirig’i
Mavzu: Portativ (Noutbuk) kompyuterlarning yaratilishi tarixi. Portativ (Noutbuk) kompyuterlarga texnik xizmat ko’rsatish.
Reja:
1.Portativ (Noutbuk) kompyuterlarning yaratilishi tarixi haqida.
2.Portativ (Noutbuk) kompyuterlarning turlari va ularning xarakteristikalari (xossalari).
3. Portativ (Noutbuk) kompyuterlarga texnik xizmat ko’rsatish (Operativ xotira, kuller, vinchestr va hakozo qurilmalariga).
4. Portativ (Noutbuk) kompyuter butlovchi qismlarini almashtirish.
5. Taqdimot
6. Xulosa
7. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1. Portativ (Noutbuk) kompyuterlarning yaratilishi tarixi haqida.
1971 yilda Dynabook nomi bilan mashxur bo’lgan notebook/planshet tushunchasini birinchi bo’lib Alan Key Xerox Palo Alto Research Center (Xerox PARC) shaxsiy kompyuterida ishlab chiqdi. Alan Key kitob kompyuter/internet sinfoziumida kitob ko’rinishidagi ixcham interaktiv shaxsiy kompyuter ishlab chiqishni “taklif qildi”. Dynabook tarmoq bilan bog’langan, foydalanuvchilarga matntlarni, tasvirlarni, harakat va ovozni sintez qilish imkoni beradi. U shuningdek odamlar bilan biror asosiy masalada fikr almashinish va bilimini oshirish uchun shartlar yaratish uchun qo’llanilishi mumkin. Xerox PARC va texnologiyalar kompyuter tashqi ko’rinishini aytarli darajada o’zgatira olmadilar. Birinchi notebook bo’lib 10 xilda qurilgan Xerox NoteTaker kompyuteri tan olinadi. Bu 1976 yildagi Alan Key konsepsiyasini reallikka erishishi mumkinligini isbotlab berdi(1-rasm).
1-rasm. Ilk notebooklarning ko’rinishi.
Adam Osborn 1980 yili o’zining Korporatsiya Osborne Computer kompaniyasida Osborne 1 kompyuterini ishlab chiqardi. Bu kompyuter bazilar tomonidan birinchi portotiv kompyuter deb tan olingan. 1981 yili katta bo’lmagan chamadon/tikuv mashinasidek keladigan kompyuterlar ishlab chiqarildi(2-rasm).
2-rasm. Osborne 1 kompyuterining ko’rinishi.
U aviokompaniyalar o’rindiqlari ostiga joylashtirish uchun biznes proffesionallar uchun ishlab chiqarilgan. Va birinchi portotiv kompyuter bo’lgan. Osborn olib yuriluvchi kompyuterlarni ishlab chiqarishda uning mustahkamligi va ko’p joyalrga ko’chganda ham ishlash qobiliyatini yoqotmasligiga katta ahamiyat bergan. Uning texnmologiyasi CP/M asosida tuzilgan, Z80 mikroprotsessorida ishlovchi va unda 5,25 dyumli egiluvchan disk, 52 simvolli katta bo’lmagan ekran, va bir necha ommabop daturlar mavjud bo’lgan. Lekin batareya bloki mavjud bo’lmagan.
Klon PC deb nomlanuvchi birinchi notebook 1983 yili Compaq tomonidan ishlab chiqarildi. Bu kompyuter portativ Compac nomi bilan mashxur. Bu kompyuterda bir kirish kodi bilan IBM BIOSga murojat qilish, unga yozish vazifasi bajarilsa, ikkinchi buyruq yozilganlardan yangi bir xil funksiyaga ega BIOS sistemasini tashkil qilish uchun foydalanilgan.
Birinchi mashhur dizaynli notebook 1979 yili Билл Moggride tomonidan GRiD Compass 1101 ishlab chiqildi, lekin 1982 yili sotuvga qo’yildi. GRiD Compass batareya orqali ishlay oladigan , 320x200 pikselli plazma ekranli, 384 Kb hotiraga ega bo’lgan. Innovatsion dizaynda bo’lishiga qaramay u o’sha vaqtlarda 10000$ baxolangan. Bu kompyuter IBM ga o’xshash bo’lmagan va 1980 yilda amerika harbiylari va kosmik ishlar bilan shug’ullanadiganlar tomonidan keng qo’llanilgan.
1983 yili Manuel Fernandes - Gavilan Computer Corporation komaniyasida Gavilan SC notebookterini ishlab chiqdi. Bu notebook eng kichik va sodda amallar bilan ishlovchi MS-DOC muhitida ishladi. Mobil kompyuter 3.0 dyumli disk yurituvchiga ega, 400x64 pikselli suyuq kristalli ekran, ichki modem va sensor panelli sichqoncha osha vaqtda yangilik (inovatsion) bo’lgan. Gavilan SC notebooki kitob shaklida va birinchi ixcham portotiv kompyuter bo’lgan. Tandy Corporation, Olivetti, NEC kompaniyalari litsenziyasi bilan ishlab chiqarilgan Kyocera Kyotronic 85, Olivetti M-10, NEC PC-8201, Radio Shack TRS-80 Model 100, Tandy 100 notebooklari 1983 yilada ko’p hajmda sotuvda bo’lgan. Mobil kompyuter AA batareyasidan oziqlanadi va Microsoft programmasi bilan ishlaydi. Bu kitob shaklida bo’lmay, klaviatura ostida joylashgan 8x40 simvolli suyuq kristalli ekranga ega, 8Kb operativ hotira va ichki modemga ega. Bu kompyuter ixchamligi, avtonom ishlash vaqti uzoqligi, almashinish osonligi, samaradorligi va narxi optimalligi 300$ ligi uchun jurnalistlar orasida keng tarqalgan.Toshiba T1000 va T1200 kompyuterlari 1987 yili kichik hajmli va yengil, orqa sumkada olib yurish imkoni mavjud. Operatsion sistema PZU da disketa orqali joylashtiriladi. 4,77Mgsli Intel protsessori, 512 Kb operativ xotira va qo’rg’oshin kislotali batareyadan oziqlangan. Bu kompyuter hozirgi vaqtdagiga o’xshash, xavfsiz seanslar almashinuvini har safar qayta ishga tushirmasdan almashishini taminlagan. Notebooklar 1980 yil oxirlarida biznesmenlar orasida keng tarqaldi. 1989 yilda NEC Ultralite kompyuterida 2 Mb ixcham RAM diskdan foydalanildi. Compaq LTE seriali kompyuterlari 1989 yili ishlab chiqarildi. Ularda birinchi marotaba qattiq disklardan va ekrandan foydalanilgan.
1990 yil davomida texnologiya sezilarli rivojlandi, ishlatish soxalari va foydalanish ortdi, narx esa pasaydi. Ko’pchilik ishlar notebooklarda ishlash uchun qulay, konstruksiyalariga tez moslashuvchan bo’lgan. Katta stol usti kompyuterlariga qaraganda ishlash uchun qulay, samarador bo’lgan. Asosiy qulayliklari quidagilardan iborat:
•Yengil va samarali batareyalar. Boshlang’ichlarda nikel-metall-gidridli(NiMH) va litiy-ionli va hozirda litiy-polimerli, qo’rg’oshin-kislotali og’ir batareyalari.
•Intel 386SX protsessori notebooklarni eng haridorgir bo’lishi uchun ishlab chiqarildi, u tez hisoblash quvvatiga ega bo’lgan.
•Yuqori texnologiyalar CRT monitorlarni matritsalar va rangli ekranlaraga almashinishiga olib keldi(3-rasm).
3-rasm. CRT monitorli notebook.
Vaqt o’tishi bilan notebook o’lchamlari va hajmi sezilarli pasaydi. Notebooklar tarixiga murojat qiladigan bo’lsak birinchi notebooklar katta o’lchamli, qo’pol, og’irligi taxminan 20 funt bo’lgan. Bazi modellar shunday katta bo’lganki ularni mobil deb atash ham mumkin bo’lmagan. Bundan oldin notebooklarni chamadon hajmida bolgani va ularni asosan samolyotlarda olib yurish uchun mo’ljallanganligini aytib o’tgan edik. Bu birinchi notebooklar “luggables” nomi bilan xam mashhur. Ba’zi avvalgi notebooklar konklyator sifatida ham ishlab chiqarilgan va juda kichik bo’lgan. Misol uchun Kyocera Kyotronic 85 notebooki shunday konstruksiyaga ega bo’lgan, u kichik hajmli vazni yengil bo’lgan va professionallar tomonidan keng qo’llanilgan. Umuman notebooklar katta chamadon hajmidan cho’ntakda olib yursa bo’ladigan hajmgacha qisqardi va foydalanuvchi uchun kam noqulayliklar keltirib chiqaradi. Notebookni tuzilishini, hajmini, og’irligini qisqartirish ishlari davom ettirilmoqda. Lekin hajmni qisqartirishda chegaralashlar mavjud. Masalan bunga ekranni o’lchamini keltirishimiz mumkin. Shunga qaramay kompyuter dizaynerlari xar bir mijoz talablariga mos ixcham, yengil, ko’p imkoniyatli notebooklar ishlab chiqarish haqida izlanmoqdalar. Notebookdan foydalanuvchilar o’z kompyuterlarini oson yig’iluvchan, o’rtacha hajmli, katta ishlash tezligiga ega, ko’p imkoniyatli bo’lishini xoxlashadi. Lekin ko’p imkoniyatli bo’lishi og’irlikni oshishiga olib keladi. Hajmni kichiklashuvi qo’shimcha tashqi qurilmalar ulash imkoniyatlarini kamaytiradi, optik disk jamlovchilar o’rnatishni, yuqori ish qobilyatli protsessorlarni joylashtirishni cheklaydi. Ko’pchilik foydalanuvchilarni notebooklarni og’irligi va hisoblash quvvati orasida bog’liqlik tanlashda qiyinchiliklarga olib kelmoqda.
Simsiz aloqa hozirgi kunda malumot almashinuvining bir turi bo’lib, bunda malumotlar xech qanday fizik simlar, o’tkazgichlar, kabellarsiz uzatiladi. Bularni o’rniga malumotlarni uzatish uchun radiochastotalar va infraqizil to’lqinlardan foydalaniladi. Mobil kompyuterlarda qo’llaniladigan simsiz aloqa o’rnatish standartlaridan ko’p qo’llaniladiganlari:IEEE 802.11: bu standart 11 Комитета IEEE LAN / MAN ishchi guruhi tomonidan ishlab chiqilgan. Bu standart simsiz standartlar tarkibiga kiritilgan. Boshqa rivojlangan standartlar alfabit bo’yicha yuqoriga qarab nomerlanadi. Yangi texnologiyalar malimot uzatish tezligini o’rtacha 54 Mbit/s tezlikka olib chiqdi. Bu simsiz aloqa odatda Wi-Fi deb ataladi.Bluetooth: Bu standart qimmat bo’lmagan qisqa to’lqinli diapazonda ishlaydi va malumot ochish va almashinish uchun qo’llaniladi. Xar bir Bluetooth orqali malumot almashinuvchi qurilmada Bluetooth mikrochipi bo’lishi kerak. U kam quvvat talab qiladi va malumot almashinish masofasi quvvat darajasiga qarab 100 metrgacha bo’lishi mumkin. U simsiz aloqa bilan shaxsiy kompyuterlar, notebook, kompyuter tashqi qurilmalarga(simsiz klaviatura, sichqoncha va xz.), mobil telefonlarga va boshqalar bilan ulanish va malumot almashinish imkini mavjud. Ikki qurilma o’zaro malum hududda aloqa o’rnatmoqchi bo’lsa ular bir birlariga malumot yuborishadi. Bu malumot malum hududdagi qurilmalani mavjudligini tekshiradi.Wi-Fi va Bluetoothni farqi: Bluetooth malum hududdagi barcha qurilmalar bilan aloqa o’rnatadi. Wi-Fi internetdagi keng polosali aloqa.
Hozirgi kunda notebooklarni avtonom ishlash vaqti uning mobilligini chegaralab turgan asosiy omillardan biridir. O’rtacha batareyalar 3-4 soat ishlashni taminlab beradi. Elektr tarmog’i yo’q joylarda uzoq ishlatish imkoni chegaralanadi. Talaba butun kun darslar davomida akkumulyator zaryadidan foydalana olmaydi. Biznesmen uzoq chetga uchishlari davomida undan yetarlicha foydalana olmasligi mumkin. Bunday holatlarda mobil kompyuterlar ham energiya tejamkorligi ham mobilligi jihatdan ko’proq samara beradi.
Birinchi notebooklar ishlab chiqarilganda ularda akkumulyatorlar mavjud bo’lmagan. Ular asosan olib yurish uchun mo’ljallangan. Ish tugaganda o’chirib olib ketilgan, ishga kelganda tok manbaiga ulab yana ishlatishga mo’ljallangan.
Vaqtga qarshi hozirda notebooklarda ishlatilayotgan batareyalarda yuqori texnologiyar qo’llanilmayapdi. Ishlab chiqarish texnologiyasi ancha vaqtdan beri o’zgargani yo’q. Litiy-ionli (Li-Ion) akkumulyatorlari standart tizimi hozirda notebooklarda qo’llanilmoqda. Ko’pchilik Li-Ion batareyalar 45 minut davomida to’liq zaryadlanadi, ba’zilari faqat 90%gacha 10 minutda zaryadlanadi. Yaxshi texnologiya bo’lishiga qaramay kamchiliklari xam mavjud. Li-Ion batareyalar yaxshi qo’llanilsa yiliga o’z hajmini 20% ga yoqotadi. Xar 100 sikl zaryadlanishda akkumulyator boshlang’ich hajmidan 75-85% qoladi. Bu esa 3-5 yildan so’ng batareya hajmi ishlatish uchun yaroqsiz holatga keladi.O’rtacha akkumulyatordan foydalanish vaqti 3-4 soatni tashkil etadi. Bundan tashqari maxsus kengroq imkoniyatli batareyalar mavjud, ular 7-8 soat ishlashni taminlab berishi mumkin, lekin odatda bunday batareyalar narxi odatdagilarga qaraganda ancha baland bo’ladi.Ko’pchilik zamonaviy texnologiyalarda batareya ishlash vaqtiga katta ahamiyat berilmayapdi, aksincha effektivlikni oshirish uchun energiya ko’p istemol qiladigan qurilmalar ishi rivojlantirilmoqda(4-rasm). Odatda protsessor effektivligini oshirish akkumulyator hajmini yarmini sarflashga olib keladi. Bu oxirgi yillada asosiy yo’nalish bo’lib kelmoqda.
4-rasm. Zamonaviy kompyuterlar.
Kompaniyalar batareya sistemasida issiqlik elementlaridan foydalanishni notebook batareyalarida yangi pog’ona bo’ladi deb malumot bermoqdalar(5-rasm). Bu issiqlik elementli akkumulyatorlar 40 soat ish soatini taminlashi tahmin qilinmoqda. Bu deyarli Li-Ion batareyalaridan 10 barobar uzoqroq degani. Issiqlik bataryalari bugungiga o’xshab qayta zaryadlanmaydi. Buning o’rniga batareyalarni issiqlik elementlari masalan vodorod va suyuq metanol orqali to’ldirib turiladi. Agar bu texnologiya ishga tushirilgan taqdirda xam katta muammolarga olib kelishi mumkin. Masalan ko’pchilik elektr energiya bilan bog’langan va bu ular uchun juda qulay vositadir.
5-rasm.Apple kompyuterlari.
|
| |
