11.1-rasm. CHeksiz plastinani havo oqimi yuvib o‘tish sxemasi.
I-I, II-II – kesimlar; 1-plastinka, 2 plastinkaga ta’sir etadigan havo oqimini elementar oqimchasi; 3-aerodinamik izni zonasi chegarasi; 4 – aerodinamik izni zonasidagi harakat (liniya toka); aerodinamik izni zonani tashqarisidagi harakatlanishi (liniya toka); A va B – to‘xtash nuqtalari (tochki tormojeniya).
Aerodninamik izni zonasidagi kelayotgan havo oqimini ta’siri havo harakatini rejimiga bog‘liq (Reynolds soniga, Re). Laminar rejimida plastinani orqasidagi o‘ramalar asta sekin kattalashib, ikkilanib asosiy oqim bilandir yo‘nalishda ketadi.
Turbulentlik kichik bo‘lganda uyurmalar galida plastinani bir uchida yoki ikkinchi uchida paydo bo‘ladilar. Uyurmalarni markazi plastinani orqa tarafida “SHaxmat” usulida oqimni yo‘nalishi bo‘yicha osonlashadi. Bunday joylanish karman yo‘lchalari deb aytiladi.
Binoga shamolni ta’siri plastinaga ta’siridan murakkabroq, chunki eng oddiy binoni fermasi-parallepiped bo‘lsa, bu uch yo‘nalishli harakat va er yuzasini ta’sirini ham hisobga olish kerak. (11.2-rasm).
11.2-rasm. Binoni havo oqimi yuvib o‘tish sxemasi
a-tik kesim; b-aerodinamik iz zonasidagi havo harakatini sxemasi; 1-aerodinamik iz zonasidagi harakat tezligi nolga teng bo‘lganda o‘ramalar orasidagi chegara; 2- ortiqcha bosimi zona; 3-bino; 4-noldan past bosimi zona va o‘rama shakldagi harakat zonasi; 5-aerodinamik izi zonasiga kirgan teskari yo‘nalgan oqim; 6-aerodinamik izi zonasini chegarasi; 7-havo oqimiga ta’sir etuvchanligi; 8-ortiqcha binoni chegarasi bosimi zonadan mol bosimdan past bosim bo‘lgan zonaga yo‘nalgan uyurmali havo oqimlari.
Binoga havo oqimi ta’sir etganda pastda joylashgan oqim qismi harakatini pasaytiradi va bunda kinetik energiya potensial energiyaga aylanadi, demak statik bosim ko‘payadi. Statik bosimni ko‘payishi binoga yaqinlashganda (besh – sakkiz kolibr binogacha, agarda binoni fasadini o‘rtacha o‘lchamini kalibr deb qabul qilinganda). Statik bosimni maksimumi shamolni yo‘nalishdagi fasadni yuzasida deb qabul qilinadi. Binoga yo‘nalgan oqim binoni yuzasiga yaqinlikda sirkulyasiyali zona hosil qiladi. Binoga yo‘nalgan oqim binoni yon boylaridan va tepasidan oqib o‘tadi, tezlik kuchayadi va binoni orqa tarafida bosim kamayib boradi. Binoni orqa fasadi tarafida bir necha aylanma paydo bo‘ladi.
Bu izlanishlar bitta bino uchun oqimni harakati o‘zgarmas bo‘lganda o‘tkazilgan. Real sharoitlarda oqimni harakati o‘zgaruvchan, binolarni soni, o‘lchashlari har xil bo‘ladi. SHuning uchun binoni oqib o‘tish sxemasi murakkablashadi.
Aerodinamik iz zonani o‘lchashlarni bilish ventilyasiya tizimlarini zararliklar chiqarib yuborish joyini, toza havo olish joylarni belgilashda kerak bo‘ladi.
|
