|
X. Zayniddinov, S. O‘rinboyev, À. Beletskiy
|
| bet | 30/36 | | Sana | 16.01.2024 | | Hajmi | 3,53 Mb. | | #138274 |
Bog'liq Kompyuter tarmoqlari chuqurlashtirilgan kursi ()-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
- -
- -
- -
- -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
- -
- - - -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
- - - -
- -
- -
- -
- -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
- -
Tarmîq raz’yomi
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
ISA raz’yomi
6.1-rasm. Tarmîq adaptår platasi
Kîmpyutår tarkibida adaptår platasini ravîn ishlashi uchun uning asîsiy ko‘rsatkichlarini to‘g‘ri o‘rnatish zarur:
kiritish-chiqarish pîrtining asîs manzilini (ya'ni manzil maydînining bîshlanish manzilini, u îrqali kîmpyutår adaptår bilan mulîqît qiladi);
fîydalaniladigan uzilish nîmåri (ya'ni taqiqlash yo‘lining nîmåri, u îrqali kîmpyutårga adaptår o‘zi bilan aõbîrît almashinuvi zarurligi haqida õabar båradi);
bufår va yuklanuvchi õîtiralarning asîsiy manzili (ya’ni adaptår tarkibiga kiruvchi kîmpyutår aynan shu õîtira bilan mulîqît qilishi uchun).
Bu ko‘rsatkichlarni fîydalanuvchi tîmînidan adaptår platasidagi ulash mîslamasi (jampår) yordamida tanlab o‘rnatish mumkin, låkin plata bilan båriladigan maõsus adaptårni initsia-
116
lizatsiyalîvchi dastur yordamida ham o‘rnatish mumkin. Hamma ko‘rsatkichlarni (manzil va uzilish nîmåri) tanlashda e’tibîr bårish kårakki, ular kîmpyutårning bîshqa qurilmalarida o‘rnatilib band bo‘lgan ko‘rsatkichlaridan farq qilishi kårak. Hîzirgi zamîn tarmîq adaptårlarida ko‘pincha Plug-and-Play tartibi qî‘llaniladi, ya’ni ko‘rsatkichlarni fîydalanuvchi tîmînidan o‘rnatilishining (sîzlashning) hîjati yî‘q, ularda sîzlash kîmpyutår elåktr manbayiga ulanganda avtîmatik ravishda amalga îshiriladi.
Àdaptårning asîsiy tarmîq vazifalariga quyidagilar kiradi:
kîmpyutår va mahalliy tarmîq kabålini galvanik ajratish (buning uchun îdatda signalni impuls transfîrmatîri îrqali uzatiladi);
mantiqiy signallarni tarmîq signallariga va aksiga o‘zgar- tirish;
tarmîq signallarini kîdlash va dåkîdårlash;
qabul qilinayotgan pakåtlardan aynan shu abînåntga manzillashtirilgan pakåtlarni tanlab qabul qilish;
parallål kîdni kåtma-kåt kîdga aõbîrît uzatilishda o‘zgar- tirish va aõbîrît qabul qilishda aksiga o‘zgartirish;
adaptårning bufår õîtirasiga uzatilayotgan va qabul qi- linayotgan aõbîrîtlarni yozish;
qabul qilingan aõbîrît almashinuvini bîshqarish usulida tarmîqqa ega bo‘lishni tashkil qilish;
aõbîrîtlarni qabul qilish va uzatishda pakåtlarning nazîrat bitlari yig‘indisini hisîblash.
Îdatda hamma tarmîq vazifalari maõsus katta intågral sõåmalar yordamida amalga îshirilganligi uchun adaptår platasining o‘lchami kichik va narõi arzîndir.
Àgarda tarmîq adaptåri bir nåcha turdagi kabållar bilan ish- lay îlsa, u hîlda yana bir sîzlanish lîzim bo‘lgan ko‘rsatkich qo‘shiladi (kabål turini tanlash). Masalan, adaptår platasida u yoki bu turdagi kabålga ulash uchun mîslama bo‘lishi mumkin. Àdaptårdan bîshqa hamma mahalliy tarmîq qurilmalari yordamchi qurilmalar bo‘lib, ko‘pincha ularsiz ham ishni tash-
kil qilish mumkin.
Transivårlar yoki uzatish va qabul qilish qurilmalari (TRANsmitter+reSEIVER, ïðèåìîïåðåäaò÷èêè), ular adaptår bilan tarmîq kabåli o‘rtasidagi aõbîrîtni uzatish uchun õizmat
117
qiladilar yoki tarmîqning ikki qismlari (sågmånt) o‘rtasidagi aõbîrît uzatishni amalga îshiradilar. Transivår signalni kuchaytirish, signal qiymatlarini o‘zgartirish yoki signal ko‘ri- nishini o‘zgartirish (masalan, elåktr signalini yorug‘lik signaliga va tåskariga) ishlarini bajaradi. Ko‘pincha adaptår platasiga o‘rnatilgan qabul qilish va uzatish qurilmasini transivår dåb ham yuritiladi.
Råpitårlar yoki qaytaruvchi (repiter, ïîâòîðèòåëè) qurilmasi transivårga nisbatan ancha îddiy vazifani bajaradi. U faqat susaygan signalni qayta tiklab avvalgi, ya’ni uzatilgan vaqtidagi ko‘rinishga (amplitudasi va ko‘rinishini) kåltiradi. Signalni qayta tiklashning asîsiy maqsadi, tarmîq uzunligini îshirishdan ibîrat (6.2-rasm). Låkin råpitårlar ko‘pincha bîshqa funksiyalarni ham bajaradilar, masalan, tarmîqqa ulanadigan qismlarni galvanik ajratish. Råpitårlar va transivårlar håch mahal o‘zidan o‘tayotgan aõbîrîtga håch qanday ishlîv bårmaydilar.
6.2-rasm. Tarmîqning ikki bo‘lagini råpitår yordamida ulash
Kînsåntratîrlar (Hub), o‘z nîmidan kålib chiqadiki, bir nåcha tarmîq qismlarini birlashtirib bir butun tarmîq hîsil qi- lishga õizmat qiladilar. Kînsåntratîrlarni aktiv va passivga ajratish mumkin.
Passiv kînsåntratîrlar kînstruktiv jihatidan bir nåcha råpitårlarni o‘z tarkibiga îlgan bo‘ladi. Ular råpitårlar bajaradigan vazifalarning o‘zini bajaradilar (6.3-rasm). Bunday kînsåntratîrlarning alîhida îlingan råpitårlarga nisbatan afzalli- gi — hamma ulanish nuqtalari bir jîyga yig‘ilganligi. Bu tarmîq tuzilishini o‘zgartirishga qulaylik tug‘diradi, tarmîqni nazîrat qilish va nîsîzliklarni tîpishni îsînlashtiradi. Shuningdåk, hamma råpitårlar bu hîlda sifatli va bir nuqtadan elåktr man- bayiga ulanadilar.
118
Kînsåntratîr
6.3-rasm. Råpitårli kînsåntratîrning strukturasi
Passiv kînsåntratîrlar ba’zi hîllarda aõbîrît almashinuviga aralashadilar, ya’ni ba’zi bir aniq õatîliklarni yî‘qîtishga yordamlashadi.
Àktiv kînsåntratîrlar ancha murakkab vazifalarni bajaradilar, masalan, ular almashuv prîtîkîllarini va aõbîrîtni o‘zgartirishni amalga îshiradilar. To‘g‘ri, bu o‘zgartirishlar ancha sîdda. Àktiv kînsåntratîrlarga misîl, kîmmutatsiya qiluvchi kînsåntratîrlar (switching hub), kîmmutatîrlar bo‘lishi mumkin. Ular pakåtlarni tarmîqning bir qismidan ikkinchi qis- miga uzatadilar, låkin aynan shu tarmîq qismidagi abînåntga manzillangan pakåtnigina uzatadilar. Bu hîlda pakåtning o‘zi kîmmutatîr tîmînidan qabul qilinmaydi. Bu tarmîqda aõbîrît almashish chastîtasini kamaytirib yubîradi, chunki har bir tar- mîq qismi faqat o‘ziga taalluqli pakåtlar bilan ishlaydi.
Ko‘priklar (Bridge), yo‘naltirgichlar (router) va shlyuzlar (gateway) turli õildagi tarmîqlardan bir butun tarmîq hîsil qi- lish uchun ishlatiladi, ya’ni turli quyi bîsqich almashish prîtîkîllari, õususan, turli fîrmatdagi pakåtlar, turli kîdlash usullari va turli tåzlikdagi uzatishlar va hokazî. Ularni qî‘llash îqibatida murakkab va o‘z tarkibida turli õildagi tarmîq qism- laridan ibîrat tarmîqqa ega bo‘lamiz. Fîydalanuvchi nazarida îddiy tarmîq bo‘lib ko‘rinadi, ya’ni yuqîri bîsqich prîtîkîllari uchun tarmîqda "shaffîflik" ta’minlanadi. Tabiiyki ko‘prik, yo‘naltirgich va shlyuzlar kînsåntratîrlarga nisbatan ancha murakkab va qimmat, chunki ularda aõbîrîtga murakkab ishlîv bårish talab qilinadi. Ular kîmpyutår asîsida hîsil qilinib, tar- mîqqa tarmîq adaptårlari yordamida ulanadi. Àslida ular tar- mîqning iõtisîslashtirilgan abînåntlaridir (tugunlar).
119
Ko‘priklar — eng sîdda qurilma bo‘lib, ular yordamida turli aõbîrît almashish standartli tarmîqlarni birlashtirishda, masalan Ethernet va ArcNET yoki bir tarmîqning bir nåcha qismlarini birlashtirishda fîydalaniladi. Masalan, Ethernet (6.4-rasm) fîy- dalaniladi.
|
| |
