Xalq ta`limi vazirligi respublika ta`lim markazi

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI

XALQ TA`LIMI VAZIRLIGI

RESPUBLIKA TA`LIM MARKAZI

UMUMIY O`RTA TA`LIM MAKTABLARINING

10- SINF O`QUVCHILARI UCHUN

IMTIHON MATERIALLARI VA

METODIK TAVSIYALAR

TO`PLAMI

Umumiy o‘rta ta‘lim maktablarining 10 - sinfini tugatgan o‘quvchilar geografiya fanining barcha kurslari bo‘yicha ma‘lum darajada bilimga ega bo‘ladilar.

O‘quvchilarning olgan bilim, malaka, ko‘nikmalarini aniqlash maqsadida 2007- 2008 o‘quv yilida 10- sinflarda geografiya fanidan yozma bosqichli nazorat ishi bilet savollariga yozma javob berish usulida o‘tkaziladi

Bosqichli nazorat yozma savollariga: dastlabki tabiiy geografik bilimlar, materik va okeanlarning tabiiy geografik xususiyatlari, O‘rta Osiyo va O‘zbekistonning tabiiy geografik tavsifi, mamlakatimizning milliy iqtisodiyotining tarmoqlari, tarkibiy tuzilishi, iqtisodiy rayonlar tavsifi, jahon mamlakatlarining umumiy va mintaqaviy tavsifi, amaliy geografiyaning tadqiqot usullari, tabiat komplekslari, geografik baholash usullari, georafik ekspertiza, geosiyosat asoslari, O‘zbekistonning geosiyosiy o‘rni haqidagi tushunchalar kiritildi.

Har bir o‘quvchining bilim, ko‘nikma va malakalarini aniqlash uchun 2 ta nazariy va 1 ta amaliy topshiriq beriladi.
Nazariy savollarga berilgan javoblarni baholash mezoni.

№	Baholash mezoni	baho
1.	Savollar mazmunan tula ochib berilsa, tushunchalar to’liq va aniq yozilsa	5
2.	Javoblar asosan to’g’ri, lekin izchillik buzilgan, qonuniyatlar va nazariyalar tavsifida qisman noaniqliklarga yo‘l qo‘yilib yozilgan bo‘lsa	4
3.	Javoblar qisman to’g’ri, tushunchalarni izohlashda bir qancha xatoliklarga yo’ qo‘yilib yozilgan bo‘lsa	3
4.	Javoblar to’g’ri xulosalanmagan, yozilgan fikrlarda chalkashlik va xatoliklar ko’p bo‘lsa	2
5.	Tushunchalar noto’g’ri bayon etilib, javoblar xato yozilgan bo‘lsa	1

Amaliy topshiriqlarini bajarish uchun zarur o‘quv jihozlari (Gulobus, Dunyo siyosiy va tabiiy xaritalari, O‘rta Osiyo tabiiy xaritasi, 5-9 sinf o‘quv atlaslari va boshqa materiallar) o’qituvchi tomonidan oldindan tayyorlab qo‘yiladi.

1. Masshtab deb nimaga aytiladi? Masshtab necha xil ko‘rinishda bo‘ladi? Ularga misollar keltiring.

2. Mirzacho‘l va Samarqand iqtisodiy rayonlariga qiyosiy tavsif bering.

3. 10 kg neft necha shartli yoqilg‘iga teng issiqlik beradi? Javobingizni hisoblab yozing.

1. O‘rta Osiyoda qanday tuproqlar, o‘simliklar va hayvonlar tarqalgan? Qizil kitobiga kiritilgan o‘simlik va hayvonlarni nomini yozing.

2.Geografik bashorat nima? Bashorat usullari. Sayyoraviy, mintaqaviy, mahalliy bashoratlar haqida nimalarni bilasiz?.

3. Tepalikning balandligi 24 m. uning g‘arbiy qismi tik, sharqiy qismi esa qiya. Tepalikni gorizontallarda aks ettiring. Izoh: Gorizontallarni har 3 m. dan o‘tkazing.

1. Janubiy Amerika iqlimi va ichki suvlariga ta’rif bering.

2. Aholiga xizmat ko‘rsatish sohalariga nimalar kiradi? O‘zbekistonda qaysi transport turlari yaxshi rivojlangan?

3. Berilgan ma’lumotlar asosida Buxoro shahridagi yillik o‘rtacha havo harorati grafigini chizing. ( I-9^oС, II-13^oС, III-4^oС, IV 8^oС, V 13^oС, VI 18^oС, VII 21^oС, VIII 18^oС, IX 15^oС, X 11^oС, XI 5^oС, XII 0^oС )

1.Yer yuzining kashf etilishi va o‘rganilishi. (Nosir Hisrov, Xristofor Kolumb, Fernan Magellan sayohatlari). Buyuk allomalar (Muhammad al-Xorazimiy, Abu Rayhon Beruniy, Mahmud Qoshg‘ariy) tomonidan qilingan ishlarni yozing.

2. Surxondaryo va Quyi Amudaryo iqtisodiy rayonlariga qiyosiy tavsif bering. (iqtisodiy geografik o‘rni, rayonning respublika xalq xo‘jaligida tutgan o‘rni, yetakchi sanoat tarmoqlari).

3. 30° g‘arbiy uzunlikdagi nuqtani qaysi soat mintaqasida joylashganligini aniqlab yozing.

1. O‘rta Osiyoning tabiy geografik o‘lka sifatida ajratilishiga asos bo‘ladigan o‘ziga xos xususiyatlarini yozing.

2. Atrof – muhit monitoringi va turlarini yozing.

4. O‘zbekiston foydali qazilmalari jadvalini to‘ldiring.

1. Gidrosfera nima? Dunyo okeani.Okean suvining xususiyatlarini yozing.

2. Toshkent iqtisodiy rayoni va Farg‘ona iqtisodiy rayoniga qiyosiy tavsif bering. (iqtisodiy geografik o‘rni, rayonning respublika xalq xo‘jaligida tutgan o‘rni, yetakchi sanoat tarmoqlari va transport tugunlari)

3.Yer sharining quruqlik va okeanlar maydonini foiz (%) larda hisoblab chiqib, diagrammada tasvirlang.

I. Quruqlik - 149 mln kv.km

II. Shimoliy muz okeani – 14.7 mln kv.km

III. Tinch okeani – 178.6 mln kv.km

IV. Hind okeani –76.17 mln kv.km

V. Atlantika okeani – 91.

1.Atmosfera va uning tuzilishi. (havo bosimi, normal bosim deb nimaga aytiladi?)

2. Endogen, ekzogen jarayonlar deb nimaga aytiladi? Yer yuzida kuchli zilzilalar bolib o‘tgan joylarni yozing.

3. “Shaharlar nima?” javobingizni “Klaster” tarzida ifodalang.

1.Avstraliya va Okeaniyaning o‘ziga xos tabiiy geografik xususiyatlarini yozing.

2.Dunyo siyosiy xaritasi. Jahon mamlakatlari davlat tuzumi va boshqaruv shakllariga ko‘ra qanday guruhlarga bo‘linadi?

3. Siz maktabga 240^o azimut bilan borgan bo‘lsangiz, uyga qaysi yo‘nalishda qaytasiz? Oziq- ovqat do‘koniga 45^o azimut bilan borgan bo‘lsangizchi?

1. O‘zbekistonning tabiiy geografik o‘rni, chegaralari, chekka nuqtalari, maydoni va tabiatining o‘ziga xos xususiyatlarini yozing.

2. Xalqaro iqtisodiy bloklarning asosiylarini yozing.

3. Farg‘ona iqtisodiy rayonidagi 3 ta viloyatdan qaysi biri yuqori urbanizatsiya darajasiga ega? Berilgan ma‘lumotlar asosida hisoblab yozing.

a) Farg‘onada aholi soni 2 mln 841 ming, shahar aholisi 795 ming kishi

b) Andijonda aholi soni 2 mln 343 ming kish, shahar aholisi 850 ming kishi

c) Namanganda aholi soni 2mln 073 ming, shahar aholisi 756 ming kishi.

1. Afrika iqlimining o‘ziga xos xususiyatlarini yozing.

2. O‘zbekistonning metallurgiya sanoatiga tavsif bering.

3. Davlatlar poytaxtini yozing

Davlat nomi	Poytaxti
Islandiya Birma Yaman Norvegiya Indoneziya

1. Qashqadaryo tabiiy o‘lkasi va Quyi Amudaryo tabiiy o‘lkasiga qiyosiy tavsif bering.

2. Geosiyosiy omillarga nimalar kiradi ular haqida yozing.

3. 225°, 135°, 315° li azimutlar gorizontning qaysi tomonlariga to‘g‘ri keladi?

1. Dunyoning geografik mintaqalari va tabiat zonalarini yozing.

2. Jahon tabiiy resurslari. Tugaydigan va tugamaydigan tabiiy resurslarga nimalar kiradi?.

3. Kiyevdan Moskvagacha bo‘lgan 750 km li masofa birinchi xaritada 5 sm ga, huddi shu masofa ikkinchi xaritada 2 sm ga teng bo‘lsa, bu xaritalarning masshtabini aniqlab yozing. Aniqlangan masshtablarning qaysi biri yirik?

1. O‘rta Osiyoni tabiatini o‘rgangan allomalardan kimlarni bilasiz? Ularning o‘lka tabiati va tarixi haqida yozib qoldirgan qanday asarlarini bilasiz?

2.O‘zbekistonda tabiiy komplekslar murakkablik darajasiga ko‘ra qanday guruhlarga bo‘linadi?

3. Jahonda yuk va yengil avtomobillar eng ko‘p eksport qiladigan 10 davlatni ajratib yozing.

1. Yevrosiyo materigida iqlim hosil qiluvchi asosiy omillarni yozing.

2. Jahon xo‘jaligi tarmoqlari. Yoqilg‘i – energetika sanoati.(gaz, neft, toshko‘mir qazib chiqarish bo‘yicha jahonda yetakchi davlatlarni yozing)

3. Chizmada O‘zbekistonning jahon mamlakatlari bilan bog‘lovchi halqaro havo yo‘llarini tasvirlang.